// question: 0  name: Switch category to $course$/top/Por defecto en INDUSTRIALIZAZIOA
$CATEGORY: $course$/top/Por defecto en INDUSTRIALIZAZIOA


// question: 2454  name: BIIGM1
::BIIGM1::[html]<p><span lang\="EU">Zalantzarik gabe, garraioak izan ziren Bigarren Industria Iraultzaren elementu\nnagusienetako bat. Eraginkorrago egin ziren, sareak trinkoagoak izan ziren, eta\nhaien aukerak, eta, batzuetan, arriskuak, askoz handiagoak. Jarraian,\ndenboraldi hartan sortu edo finkatu ziren garraiobide nagusietako batzuk\nadieraziko dira. Lotu horiek dagozkien ezaugarriekin\:</span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="EU">Irudi bana agertuko da; ondoren, lotu itzazu kontzeptu eta esaldi hauekin\:</span><span lang\="EU"></span></p>{
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">TRENA</span><br></p> -> TRENA
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Stephenson</span><br></p> -> TRENA
	=<span lang\="DE">Joan-etorrien\ndenbora murriztu zuen, eta sarea gero eta trinkoagoa zen.</span> -> TRENA
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU"><span lang\="DE">Ozeanoa\nzeharkatzeko konpainia handiak sortu ziren, hala nola White Star Line.</span></span><br></p> -> TRASATLANTIKOA
	=<span lang\="DE">1912ko\nTitanic-en ezbeharra.</span> -> TRASATLANTIKOA
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">TRASATLANTIKOA</span><br></p> -> TRASATLANTIKOA
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Isaac\nPeral</span><br></p> -> ITSASPEKOA
	=<span lang\="DE">Erabilera\nmilitarreko uretako batukariak.</span> -> ITSASPEKOA
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">ITSASPEKOA</span><br></p> -> ITSASPEKOA
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Ontzi\narmatu handiak </span><br></p> -> KORAZATUA
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU"><span lang\="DE">Itsas\nindustriaren eta armagintzaren aldaketa handia.</span></span><br></p> -> KORAZATUA
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">KORAZATUA</span><br></p> -> KORAZATUA
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU"><span lang\="DE">Hidrogeno-biltegi\nhandia du, bidaiariak airez garraiatzeko aukera ematen du.</span></span><br></p> -> GLOBO GIDATUA
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Hindenburgen ezbeharra.&nbsp;</span><br></p> -> GIDAGARRIA
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">GIDAGARRIA</span><br></p> -> GLOBO GIDATUA
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Karl\nBenz-en lehen diseinua</span><br></p> -> AUTOA
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="DE">Lasterketen\nabiaduran, segurtasunean eta maniobragarritasunean izandako bilakaera.</span><br></p> -> AUTOA
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">AUTOA</span><br></p> -> AUTOA
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Wright\nanaiak</span><br></p> -> HEGAZKINA
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="DE">Charles\nLindberghek Atlantikoa zeharkatu zuen Spirit of Saint Louis hegazkinean..</span><br></p> -> HEGAZKINA
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">HEGAZKINA</span><br></p> -> HEGAZKINA
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU"><span lang\="DE">Berlingokoa&nbsp; lehen tranbia elektrikoa izan zen.</span></span><br></p> -> TRANBIA
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU"><span lang\="DE">Hiri-garraio\ngarbia eta eraginkorra, ez baita tunerik egin behar.</span></span><br></p> -> TRANBIA
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">TRANBIA</span><br></p> -> TRANBIA
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Lehena, Londresen</span><br></p> -> METROA
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="DE">Hiri-garraio\neraginkorra, baina tunelak egin eta zimenduak jarri behar direnez, oso garestia.</span><br></p> -> METROA
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">METROA</span><br></p> -> METROA
}


// question: 2385  name: BIIK1
::BIIK1::[html]<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"></p><p></p><p><span lang\="EU">Lotu Bigarren Industria Iraultzari buruzko kontzeptuak\ndagozkien definizioekin\:</span><span lang\="EU"></span></p><br><p></p><br><p></p>{
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="DE">Elkarrekin\nloturiko aldaketen prozesua, 1870etik 1914ra bitartean industrializazioa bizkortzea\neta ekoizpen-egitura aldatzea eragin zuena.</span><br></p><br><p></p> -> Bigarren Industria Iraultza
	=<span lang\="DE">Energia\nelektrikoa ekoiztu eta banatzeaz arduratzen den industria.</span> -> Industria elektrikoa
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU"><span lang\="DE">Jariagai,\nerregai, petrolio edo hidrokarburo gaseosoak aurkitu eta erauzteko lurrean\nzulatzen den putzua</span>.</span><br></p> -> Petrolio-putzua
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU"><span lang\="DE"><span lang\="DE">Lehengai\ngisa petrolioa erabiltzen duen findegi batean prozesatutako produktuak dira,\nohikoenetako bi, gasolina edo plastikoa.</span></span></span><br></p> -> Petroliokinak
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="DE">Gaixotasunak tratatu eta prebenitzeko produktu kimiko sendagarriak fabrikatzen,\nprestatzen eta merkaturatzen dituen enpresa-sektorea.</span><br></p> -> Farmazia-industria
	=<span lang\="DE">Kalitate\noneko eta kostu txikiko altzairua seriean fabrikatzeko erabili zen lehen\nfabrikazio kimikoko prozesua, burdinaren arazketa hobetzen duen aire bidezko\noxidazio-prozesu baten bidez egin zena.</span> -> Bessemer bihurgailua
	=<span lang\="DE">Armak\neta ekipo militarrak fabrikatzen eta horien gaineko teknologian diharduen enpresa-sektorea;\narmen ikerketa, garapena, ekoizpena eta salmenta barne hartzen dituena.</span><br> -> Armagintza
	####<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"></p><p><br></p><br><p></p>
}


// question: 2386  name: BIIK2
::BIIK2::[html]<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"></p><p></p><p><span lang\="EU">Lotu Bigarren Industria Iraultzari buruzko kontzeptuak dagozkien\ndefinizioekin\:</span><span lang\="EU"></span></p><br><p></p><br><p></p>{
	=<span lang\="DE">Estatu\nbateko lurralde osoan tren bidezko garraio-sistema bera bermatzeko funtsezkoak\ndiren azpiegiturak, bai nazioarteko zirkulazioko ibilbideekin lotzen dituztenak,\nbai autonomia-erkidegoak bertako herrigune eta garraio-gune nagusiekin eta sarbideekin\nlotzen dituztenak.</span> -> Trenbide-sarea
	=<span lang\="DE">Hiri-ingurunean\ngertatzen eta sortzen diren pertsonen eta salgaien joan-etorrien multzoa.</span> -> Hiri-mugikortasuna
	=<span lang\="DE">Ur-ibilgua,\njatorri natural edo artifizialekoa, aintziren edo ibaien ur-bolumen handia edo\nzabala ez duena eta ur-lasterrak ez dituena; kasu batzuetan, nabigatzeko aukera\nere ematen du.</span> -> Kanala
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">I<span lang\="DE">tsaso\nedo ozeano batetik ibilbide luzeak egiteko egokitutako ontzi handia.</span></span><br></p> -> Trasatlantikoa
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU"><span lang\="DE">Urpean\nnabigatzeko gai den ontzia, estrategia- edo eraso-helburu militarretarako\nbereziki erabili ohi dena.</span></span><br></p> -> Itsaspekoa
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="DE">Lurretik\nzirkulatzeko lau gurpileko ibilgailua, bolante baten bidez dabil, pertsonak\ngarraiatzeko erabiltzen da, eta bederatzi lagunentzako lekua du, gehienez ere.</span><br></p> -> Automobila
	=<span lang\="DE">Hegaldi\ngidatuan propultsatzeko gai diren motorrak dituen aerostatoa, airea baino arinagoa\nden gas (hidrogenoa edo helioa) andela duten bilgarri iragazgaitz eta\naerodinamikoz estalitako krosko metaliko batek osatua; bidaiariak edo salgaiak\ngarraiatzeko ontzi eseki bat du.</span> -> Globo gidatua
	=<span lang\="DE">açAireontzi-mota\nhorren testura airea bera baino astunagoa da, eta ezaugarri fisiko irtenenak\nhegalak dira –alboetan jarrita daude–; motor bakar batek edo gehiagok egindako\npropultsioak hegan egiteko aukera ematen dio aireontziari.</span> -> Hegazkina
}


// question: 2387  name: BIIK3
::BIIK3::[html]<p><span lang\="EU">Lotu Bigarren Industria Iraultzari buruzko kontzeptuak\ndagozkien definizioekin\:</span><span lang\="EU"></span></p>{
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="DE">Lan-arloko\njardueren antolaketa zientifikoa edo arrazionala, produktibitatea ugaritzeko\nmekanizazioa hautatu badaiteke egiten dena.</span><br></p> -> Taylorismoa
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU"><span lang\="DE">Seriean\nedo katean ekoizteko modua.</span></span><br></p> -> Fordismoa
	=<span lang\="DE">Konpainia\nhandiek erabili ohi den enpresa-antolaketa kapitalista. Kapital osoa akziotan\nbanatuta dago, eta horiek bazkide bakoitzak konpainiaren kapitalean duen\npartaidetza ordezkatzen dute.</span> -> Sozietate anonimoa
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="DE">Lehengaiak,\nbaloreak, akzioak, finantza-tresna eratorriak eta beste finantza-tresna batzuk\ntrukatzen diren balore-merkatu ireki eta antolatua.</span><br></p> -> Burtsa
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="DE">Antzeko\nekoizpenetan diharduten konpainien elkartea, merkatuko prezioei,\nekoizpen-moduei eta banaketari buruzko akordioak lortzen dituena.</span><br></p> -> Kartela
	=<span lang\="DE">Produktu\nbat ekoizteko prozesuan urrats guztiak kontrolatzen dituzten konpainien elkartea,\nmerkatua kontrolatzea eta lehia ezabatzea helburu dituena.</span> -> Trust-a
	=<span lang\="DE">Bere\ninteresak bermatzeko asmoz antzeko konpainien akzio-sorta ugari erosten dituen\nkonpainia.</span> -> Holding-a
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU"><span lang\="DE">Produktu\nbaten eskaintza saltzaile bakar bati mugatzen zaion merkatu-egoera</span>.</span><br></p> -> Monopolioa
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU"><span lang\="DE">Pertsonei\nedo erakundeei kapitala biltzen eta inbertitzen laguntzen dien eta\nfinantza-aholkularitzako zerbitzuak ematen dizkien banku-eragiketaren segmentu\nberezia</span>.</span><br></p> -> Inbertsio-bankuak
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU"><span lang\="DE">Produktu\nedo zerbitzu bat egiteko behar diren elementu guztiak.</span></span><br></p> -> Input-a
	=<span lang\="DE">Produktu\nedo zerbitzu bat egiteko behar diren elementu guztiak.</span> -> Output-a
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="DE">Langileak\n<i>input</i> gisa sortutako etekina, oro har, enpresaburuaren soldataren balioa\ngainditzen duena.</span><br></p> -> Gainbalioa
	=<span lang\="DE">Alemaniako\nAduana Batasuna, Prusiako buruzagitzak 1834an lurralde barruko tarifak eta\npolitika ekonomikoak kontrolatzeko sortu zuen ituna. Oso urrats garrantzitsua\nizan zen herrialdea elkartzeko.</span> -> Zollverein
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU"><span lang\="DE">XIX.\nmendearen amaierako eta XX. mendearen hasierako Japoniako aldia, zeinean herrialdea\nmodernizatzen eta mendebalderatzen hasi zen, eta munduko potentzia izateko\neraiki.</span></span><br></p> -> Meiji
	=<span lang\="DE">XIX.\nmendearen erdialdean, langile ugari presaka migratu ziren urrea aurkitu zen\neremuetara. Batez ere, Kalifornian gertatu zen urrearekiko grinak sustatutako\ngertaera.</span> -> Urrearen sukarra
}


// question: 2388  name: BIIK4
::BIIK4::[html]<p><span lang\="EU">Lotu Bigarren Industria Iraultzari buruzko kontzeptuak\ndagozkien definizioekin\:</span><span lang\="EU"></span></p>{
	=<span lang\="DE">Herri,\nhiri edo herrialde baten jaiotza-kopurua neurtzen duen tasa,\nbiztanle-kopuruaren arabera, eskuarki, urtebeteko aldi jakin batean.</span> -> Jaiotza-tasa
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="DE">Herri,\nhiri edo herrialde baten heriotza-kopurua neurtzen duen tasa,\nbiztanle-kopuruaren arabera, eskuarki, urtebeteko aldi jakin batean.</span><br></p> -> Heriotza-tasa
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="DE">Eremu bateko\nbiztanleriak garai jakin bateko heriotza-baldintzetan izan dezakeen batez\nbesteko adinaren kalkulu demografikoa.</span><br></p> -> Bizi-itxaropena
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="DE">Gainpopulazioak\neremu bateko baliabide naturaletan duen eraginari deritzo.</span><br></p> -> Presio demografikoa
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU"><span lang\="DE">Nekazaritza-krisi\nhorrek 1845etik 1849ra bitartean Irlanda suntsitu zuen; izan ere, gosetearen ondorioz,\nmilaka herritar hil ziren</span>.</span><br></p> -> Patataren krisia
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="DE">Biztanleak\nkontinente batetik bestera joatea.</span><br></p> -> Kontinente arteko migrazioak
	=<span lang\="DE">XIX.\nmendearen amaieratik, batik bat, hainbat arrazoi zirela medio, euskal herritar\naskok jaioterritik alde egin behar izan zuen, eta beste herrialde batzuetara\njoan; ondorioz, munduan barrena sakabanatu ziren. Horietako pertsona asko\nsorterri eta komunitaterekiko atxikimendu berezia dute; loturari eusten diote\neta beren buruak euskal herritartzat jotzen dituzte.</span> -> Euskal diaspora
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="DE">Ameriketara\naberastasun bila joan eta Espainiara aberats itzuli zenari esaten zaio.</span><br></p> -> Indianoa
	=<span lang\="DE">XIX. mendearen\namaieran euskal herritar etorkin ugariko hirietan sortu ziren elkarteak,\nelkarri laguntzeko eta euskal kulturarekiko eta jatorrizko lurraldearekiko\nloturei eusteko.</span> -> Euskal etxeak
	=<span lang\="DE">Migrazio-prozesuari\neraginkortasunez eusten laguntzen duen gizarte-harremanen sistema konplexua;\ninklusio-prozesuak errazten ditu, baina, batzuetan, &nbsp;harrera-herrialdeko biztanleekiko nolabaiteko\nisolamendua sor daiteke.</span> -> Migrazio-sareak
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU"><span lang\="DE">lurralde\nbateko biztanleak (Australiakoei </span><span lang\="EN-US">“</span><span lang\="DE">aborigen</span><span lang\="EN-US">”</span><span lang\="DE"> esaten zaie).</span></span><br></p> -> Bertakoak
	=<span lang\="DE">Amerikako\nindigenak, amerikarrak, amerindiarrak edo Amerikako indiarrak. Amerikako\njatorrizko biztanleak eta haien ondorengoak, beren kulturari eusten diotenak\nedo beren burua halakotzat hartzen dutenak.</span> -> Amerikar natiboak
	=<span lang\="DE">Herrialde\nbatzuetan indigenentzat gordetako lurraldea, esaterako, AEBetako indiarren\nerreserbak.</span> -> Erreserba
}


// question: 2389  name: BIIK5
::BIIK5::[html]<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"></p><p></p><p><span lang\="EU">Lotu Bigarren Industria Iraultzari buruzko kontzeptuak\ndagozkien definizioekin\:</span><span lang\="EU"></span></p><br><p></p><br><p></p>{
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="DE">XIX.\nmendean eta XX. mende hasieran zabalguneak sortu baino lehenagoko Europako\nhirien gune historiko eta monumentala.</span><br></p> -> Hirigune historikoa
	=<span lang\="DE">Finantza-barrutia\nedo finantza-bihotza da saltokiak eta bulegoak biltzen dituen hirietako gune\nnagusiei izena emateko erabiltzen den termino orokorra. Eraikin altuak eta komunikazio\nonak daude barruti horietan.</span> -> CBD (Central Bussines District)
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU"><span lang\="DE">Hiri\ninguruko zenbait ingurabidetan dauden auzoak, hirigunearekin komunikatuta\ndaudenak; nagusiki, bizitegi-auzoak, horietan hurbileko zerbitzuak eta saltokiak\nbadaude ere.</span></span><br></p> -> Hiri inguruko auzoak edo eraztuna
	=<span lang\="DE">Dama-taula\nmoduan trazatuta, hiri batek kaleak angelu zuzenean diseinatuta eta etxadi\nerrektangularrak sortuta antolatzen duen hirigintza-plangintza mota.</span> -> Plano ortogonala, sare-formakoa edo hipodamikoa
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="DE">Hiri-diseinu\nmota bat da, ingurabideko etorbide zentrokideak eta kale edo etorbide\nerradialak dituena (hirigunetik hiriaren kanpoaldera edo alderantziz).</span><br></p> -> Plano erradiozentrikoa
	=<span lang\="DE">Itxura\nanarkikoko hiri-planoa, forma zehatzik gabea.</span> -> Plano irregularra
	=<span lang\="DE">Forma\nluzeko hiri-diseinu mota (jatorrian), oro har, komunikazio-bide bat luzetara antolatu\ndelako.</span> -> Plano lineala
	=<span lang\="DE">Hiria\nantolatzeko eredu bat, Arturo Soria hirigile espainiarrak asmatu zuena, "</span><span lang\="DE">hiri linealean, familia bakoitzari, etxe bat; etxe\nbakoitzari, baratze bat eta lorategi bat</span><span lang\="DE">"\nleloari jarraituz; plano horrek, beraz, hainbat kilometrotako luzera eta\nzabalera txikiko lur-zerrenda bat hartzen du, eta erdian etorbide bakarra eta zeharkako\nkaleak ditu.</span> -> Hiri lineala
	=<span lang\="DE">Bartzelonako\nplano hipodamikoa, kale zabalen eta berdeguneen zeharreko zabalgune bat\nproposatu duena; ondo komunikatutako kantoi alakatudun etxadiak ditu,\nkomunikazioa hobea izan dadin.</span> -> Cerdá Plana
	=<span lang\="DE">XIX.\nmendeko hirigintza-politika, nagusiki, lur berriak hiritartzean zetzana. Lur\nhoriek urbanizatu eta egokitu egin ziren, hiri-urbanizazioak, -zerbitzuak eta\n-erabilerak ezarri ahal izateko.</span> -> Zabalgunea
	=<span lang\="DE">XIX.\nmendearen amaieran eta XX. mendearen hasieran Chicagon sortutako estilo\narkitektoniko baten izen historikoa; aitzindaria izan zen merkataritza-eraikin\nhandiak eta lehenengo etxe orratzak eraikitzeko material eta teknika berriak\nerabiltzen.</span> -> Chicagoko Eskola
	=<span lang\="DE">Bi Mundu\nGerren artekoko denboraldiko estilo arkitektonikoa, arkitektura, hirigintza eta\ndiseinuaren izaera eta printzipioak berritzea helburu izan zuena.</span> -> Mugimendu modernoa
}


// question: 2390  name: BIIK6
::BIIK6::[html]<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"></p><p></p><p><span lang\="EU">Lotu Bigarren Industria Iraultzari buruzko kontzeptuak\ndagozkien definiziekin\:</span><span lang\="EU"></span></p><br><p></p><br><p></p>{
	=<span lang\="DE">Aireari\neragiten dion ingurumen-kutsadura mota. Kearekin, gai kutsatzaileekin eta\npartikula esekiekin nahasita dagoen lainoa da, eta industria-jarduera handiko\nhiri edo eremuetan agertu ohi da.</span> -> Smog-a
	=<span lang\="DE">Hesteetako\ngaixotasun infekzioso eta kutsakor akutua edo kronikoa, beherakoa eragiten duena\neta, hainbatetan, heriotza ere.</span> -> Kolera
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU"><span lang\="DE">Ekonomia-,\npolitika-, gizarte- eta teknologia-arloan munduko nazioen arteko lotura\netengabe handitzean oinarritutako fenomenoa.</span></span><br></p> -> Globalizazioa
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU"><span lang\="DE">Zerbait\nerreal (fisikoa, ukigarria) datu digitaletara igarotzeko prozesua, ondoren,\nordenagailu batek maneiatu ahal dezan</span>.</span><br></p> -> Digitalizazioa
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="DE">Prozesatzeko\noso multzo handia osatzen duten datuak, konplexutasun handikoak; ondorioz,\nzaila da datu masiboak aztertzea eta horiekin lan egitea, eta ohikoak ez diren\naplikazio informatikoak behar dira. Analisia oso lotuta dago merkataritza\nelektronikoarekin eta merkataritza digitalaren garapenarekin.</span><br></p> -> Big Data, datu masiboak
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="DE">Bigarren\nMundu Gerraren ondoren, aldaketa itzela gertatu zen ekoizpen-prozesuan;\nindustrian ordenagailua eta Informazioaren eta Komunikazioaren Teknologiak (IKTak)\ntxertatu ziren, zereginak automatizatu ziren eta Informazioaren Gizartea agertu\nzen.</span><br></p> -> Hirugarren Industria-Iraultza
	=<span lang\="DE">Industria\n4.0 ere esaten zaio. Ekoizpen-sistema guztiz aldatu egin da fabrika adimendunen\neskutik; hain zuzen, erabiltzaileen milioika mikrodatu prozesatzetik lortutako\ninformaziora egokitzen da ekoizpena. Teknologiaren eta <i>Big Data</i>k\nemandako informazioaren arteko konbinazioa da Industria 4.0 delakoa.</span><br> -> Laugarren industria-iraultza
}


// question: 2391  name: BIIK7
::BIIK7::[html]<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"></p><p><b><span lang\="EU"><span lang\="DE">Lotu\nindustria-motak dagozkien datuekin\:</span></span></b></p><br><p></p>{
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Selfaktina\n</span><br></p> -> Ehungintza
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">India\neta Egipto lehengaien hornitzaile gisa</span><br></p> -> Ehungintza
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Bessemer</span><br></p> -> Industria siderurgikoa
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Altzairua</span><br></p> -> Industria siderurgikoa
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Armagintza</span><br></p> -> Industria siderurgikoa
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Edison-Tesla</span><br></p> -> Industria elektrikoa
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Zentralak</span><br></p> -> Industria elektrikoa
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Korronte\nalternoa</span><br></p> -> Industria elektrikoa
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Gesner</span><br></p> -> Petrolio-industria
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Putzuak</span><br></p> -> Petrolio-industria
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Petroliokinak (gasolina)</span><br></p> -> Petrolio-industria
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Standard\nOil</span><br></p> -> Petrolio-industria
}


// question: 3021  name: EEIGM4
::EEIGM4::[html]<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"></p><p><b><span lang\="EU">XIX. mendean zehar, euskal hiriburuak,\nEuropako beste hiriburuak bezala, hazi egin ziren eta zabalgune berriak\nantolatu zituzten burgesia eta probintziako zerbitzu eta negozio gune nagusia\nhartzeko. Plano hauetan hiru euskal hiriburuak agertzen dira, beren planoekin\neta interpretatu behar dituzun zenbaki eta kodeekin\:</span></b></p><br><p></p>{
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Alde Zaharra</span><br></p> -> Urdinez
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Zabalguneak</span><br></p> -> Gorriz
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Plano ortogonala</span><br></p> -> 1
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Plano erradiala</span><br></p> -> 2
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Plano irregularra</span><br></p> -> 3
}


// question: 2463  name: EEIK1
::EEIK1::[html]<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><b><span lang\="EU"><span lang\="EN-US">Lotu kontzeptuak esanahi zuzenekin\:</span></span></b><br></p>{
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU"><span lang\="EN-US">Izen\nhorrekin ezagutzen da 1854tik 1856ra bitarteko Espainiako historiaren denboraldi\nlaburra. Horretan, alderdi aurrerakoiak Isabel II.aren erregealdiko sistema\npolitikoa erreformatu nahi izan zuen, eta, horretarako, erregimen liberalaren berezko\nezaugarrietan sakondu zuen eta modernizazio ekonomikoaren arloan neurri\ngarrantzitsuak hartu zituen.</span></span><br></p> -> Biurteko Aurrerakoia
	=<span lang\="EN-US">1868ko iraultza,\nIraileko Iraultza edo <i>Septembrina</i> izenekin ezagutzen dena, elementu\nzibilez osatutako altxamendu militarra izan zen, Espainian 1868ko irailean\ngertatu zena; Isabel II.a erregina tronugabetu eta erbesteratu zuten, eta\nSeiurteko Demokratikoa (1868-1874) izeneko garaiaren hasiera ekarri zuen,</span> -> Iraultza Loriatsua
	=<span lang\="EN-US">Espainiako\nhistoria garaikidearen aldia, 1868ko iraileko iraultzaren garaipenetik 1874ko\nabenduko erabakira artekoa, ezegonkortasun politiko eta liskar maila handia bereizgarri\nizan zituena.</span> -> Seiurteko Demokratikoa
	=<span lang\="EN-US">1873an\nGorte Nagusiek aldarrikatu zutenetik 1874ra arte Espainian indarrean egon zen erregimen\npolitikoa. Espainiako historiako lehen saio errepublikarra esperientzia laburra\nizan zen, eta ezegonkortasun politikoa izan zuen bereizgarri, lau presidente izan\nbaitzituen denboraldi labur hartan.</span> -> Lehen Errepublika
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EN-US">1874an\nAlfontso XII.aren eskutik Espainiako tronura Borboiak berrezartzean hasi eta,\negileen arabera, Alfontso XIII.aren erregealdia (1902) edo Primo de Riveraren\ndiktadura (1923) hasi arte hedatu zen garai historikoa.</span><br></p> -> Berrezarkuntza
	=<span lang\="EN-US">Espainian\nXIX. mendean zehar izandako liskar zibilen sorta. Alde batetik, tronurako lehia\nbaten ondorio izan ziren, eta, bestetik, elkarren kontrako printzipio\npolitikoen arteko liskar baten ondorio. Karlistek, "Jainkoa, aberria eta\nErregea" lelopean borrokatu zutenek, liberalismoaren aurkako oposizio\nerreakzionarioa adierazi zuten, eta monarkia tradizionala eta foruak\ndefendatzen zituzten, indarrean zegoen gobernua liberala zen bitartean.</span> -> Karlistaldiak
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU"><span lang\="EN-US">Herri\nedo eskualde jakin batean aplikagarri diren estatutu juridikoak. Erregeak\nemandako arau juridiko, eskubide eta pribilegio multzoa biltzen zuten Erdi\nArokoek.</span></span><br></p> -> Foruak (Euskal Zuzenbideak, Lege Zaharra)
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU"><span lang\="EN-US">XIX.\nmendearen amaierako eta XX. mendearen hasierako mugimendu artistikoa, nagusiki,\narkitektonikoa eta dekoraziozkoa, naturarekin zerikusia duten gaiak\nirudikatzeagatik eta lerro kurbo eta asimetrikoen erabilera ugariagatik bereizi\nzena.</span></span><br></p> -> Modernismoa
}


// question: 2464  name: EEIK2
::EEIK2::[html]<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"></p><p><span lang\="EU">Lotu kontzeptuak\nesanahi zuzenekin\:</span><span lang\="EU"></span></p><br><p></p>{
	=<span lang\="EN-US">Atzerriko\nlehiaren aurrean nazio-ekoizpenaren alde egin zuen doktrina ekonomikoa, eta\nhorretarako, atzerriko produktuak inportatzeagatik zergak ordainarazi zituena.</span> -> Protekzionismoa
	=<span lang\="EN-US">Doktrina\nekonomikoa horren arabera, jarduera ekonomikoa estatuaren esku-hartzerik gabe\ngauzatu behar da, interes indibidualean eta eskaintza-eskarien printzipioan\nsoilik oinarrituta; nazioarteko merkataritzaren askatasuna bultzatu zuen.</span> -> Librekanbismoa
	=<span lang\="EN-US">Penintsulako\ntrenbide-sarean aukeratu zen trenbide-zabalera, Europakoa baino zertxobait zabalagoa\nzena; horren ondorioz, nazioarteko komunikazioak zailagoak izan ziren.</span> -> Zabalera iberiarra
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU"><span lang\="EN-US">Esku\nhiletan zeuden ondasunak liberalizatzeko prozesua; gainera, desjabetu egin\nziren eta enkante publikoan jarri ziren, esaterako, kleroaren ondasunak eta\nudal-ondasunak.</span></span><br></p> -> Desamortizazioa
	=<span lang\="EN-US">Ondasun\nedo ondare jakin batzuen gainean zegoen lotura ezabatzea edo askatzea, helburu\nedo onuradun jakin baterako betikotzen zituelako eta saltzea ezinezkoa zelako.</span> -> Libratzea
	=<span lang\="EN-US">Tradizioz\n"Jainkoaren ondasuntzat" hartzen ziren kleroaren eskuetan zeuden lur\neta ondasunak, eta, beraz, ezin ziren saldu edo aldatu.</span> -> Esku hilak
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EN-US">Larre\niraunkorretarako lurrak, baratze-lurrak, basoak edo udalerriei zegozkien beste lur\nbatzuk izan ohi ziren.</span><br></p> -> Herri-lurrak
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU"><span lang\="EN-US">Familia\nbateko seme zaharrenak ondasun guztiak jaraunsteko zuen eskubidea, tradizionalki\nfamilia nobleei aplikagarri zitzaiena.</span></span><br></p> -> Maiorazkoa
	=<span lang\="EN-US">Banku-\neta kreditu-zerbitzua ematen duen zuzenbide publikoko sozietatea,\nbanku-jarduerari atxikia eta politika ekonomikoaren helburu eta lehentasunei\nlotua.</span> -> Kreditu-sozietatea
	=<span lang\="EN-US">Erakunde\ndemokratiko bat osatzeko asmoz elkartutako pertsonen elkarte autonomoa.\nErakunde horren administrazioa eta kudeaketa bazkideek adosten duten moduan\negin behar da, oro har, merkatu-ekonomiaren edo ekonomia mistoaren\ntestuinguruan, nahiz eta horiek ekonomia planifikatuaren zati osagarri gisa ere\nizan diren.</span> -> Kooperatiba
}


// question: 2465  name: EEIK3
::EEIK3::[html]<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"></p><p><span lang\="EN-US">Lotu kontzeptuak esanahi zuzenarekin\:</span><br></p><br><p></p>{
	=<span lang\="EN-US">Itsasontziak eraiki eta eraldatzeko jarduerak, konpondu eta zaintzekoak, ontzi nautikoak\neta laketontziak eraikitzea, eta aurreko guztien euskarri den industria\nosagarria biltzen dituen industria-sektorea.</span> -> Ontzigintza
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU"><span lang\="EN-US">Zuhaitzetatik\nzelulosa eran ateratako materiaz hainbat paper-mota fabrikatu eta\nmanufakturatzen duen industria-sektorea.</span></span><br></p> -> Paper-industria
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU"><span lang\="EN-US">Herri\njakin batean industria-sektore espezializatuak eta lantegiak bildu izanak, eta\nhorien arteko elkarreraginak, abantailak sortzen zituen bertan kokatutako\nenpresentzat, oro har, txikiak edo ertainak zirenentzat.</span></span><br></p> -> Industria-barruti marshalldarra
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU"><span lang\="EN-US">Makinak\neta piezak fabrikatzen ditu, material solidozko –metalezkoak, batik bat–\nblokeetatik abiatuta. Makina horiek ebakitzeko, fresatzeko, torneatzeko,\nzulatzeko eta tolesteko hainbat osagai dituzte, egiten dituen piezak\nzizelkatzeko edo horiei forma emateko.</span></span><br></p> -> Makina-erremintaren industria
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU"><span lang\="EN-US">Armak\neta kartutxoak fabrikatu eta ikertzen dituen industria-sektorea.</span></span><br></p> -> Arma-industria
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EN-US">Elkartekideen\ninteres profesional, ekonomiko eta laboralak defendatzea helburu duen\nlangile-elkartea.</span><br></p> -> Sindikatua
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU"><span lang\="EN-US">Urte-sasoika\n(denboraldi batez) lan egiten duena.</span></span><br></p> -> Sasoiko langilea
	=<span lang\="EN-US">Oinplano\nbakarreko eraikin errektangularra, material arinez eta kalitate txarreko\nmaterialez egin ohi dena, tropak, presoak edo beste pertsona-talde batzuk\nhartzeko.</span> -> Barrakoia
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EN-US">Sektore\njakin batean, erakunde batean edo jarduera batean zuzentzeko eta kontrolatzeko\nbehar besteko boterea eta eragina duen pertsona-talde txikia.</span><br></p> -> Oligarkia
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU"><span lang\="EN-US">Langileentzat\nongizate hobea lortzea xede duen mugimendu soziala, mugimendu sindikalarekin\nlotura handia duena.</span></span><br></p> -> Langileen mugimendua
	=<span lang\="EN-US">Hariak,\nzuntzak, oihalak eta bestelako materialak manufakturatzen dituen jarduera\nekonomikoa, produktu eratorriak, hala&nbsp;\nnola arropak, lortzeko. Jantziak, oinetakoak eta pertsonek janzteko\nerabiltzen dituzten beste pieza batzuk egitea barne hartzen du ehungintzak.</span> -> Ehungintza
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU"><span lang\="EN-US">Elikagaien\nkatearekin zerikusia duten prozesu guztiez arduratzen den industriaren atala.\nKontzeptu horren barruan sartzen dira gizakien eta animalien kontsumorako\nelikagaiak garraiatu, bildu, biltegiratu, prozesatu, kontserbatu eta\nzerbitzatzeko faseak.</span></span><br></p> -> Elikagaien industria
}


// question: 2466  name: EEIK4
::EEIK4::[html]<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><b><span lang\="EU"></span></b></p><p><b><span lang\="EU">Lotu XIX. mendean izan ziren enpresa-formak dagozkien datuekin\:</span></b></p><br><p></p>{
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU"><span lang\="EN-US">Meatzaritzaren\nondorengo garapena Bizkaian&nbsp;</span></span><br></p> -> Industria siderurgikoa
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;">1891ko lege protekzionistak sustatua<br></p> -> Industria siderurgikoa
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU"><span lang\="EN-US">Bizkaiko Labe Garaiak.</span></span><br></p> -> Industria siderurgikoa
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU"><span lang\="EN-US">Kotoia\nlehengai gisa inportatzea</span></span><br></p> -> Ehungintza
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;">Makineriako inbertsio gero eta eraginkorragoa<br></p> -> Ehungintza
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU"><span lang\="EN-US">Kataluniako modernismoa</span></span><br></p> -> Ehungintza
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU"><span lang\="EN-US">Eibarreko\ntailer ertainak</span></span><br></p> -> Armagintza
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Langile\nespezializatuak</span><br></p> -> Armagintza
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Alfa kooperatiba</span><br></p> -> Armagintza
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EN-US">Siderurgiaren\nondorengo garapena Bizkaian</span><br></p> -> Ontzigintza
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Aro Modernoko ontziolen tradizioa, baina orain beste neurri batean</span><br></p> -> Ontzigintza
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Euskalduna</span><br></p> -> Ontzigintza
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU"><span lang\="EN-US">Bizkaian\nerraza, mea lurrazalean zegoelako</span></span><br></p> -> Meatzaritza industriala
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Baterako inbertsio handiak (EAEkoak eta atzerrikoak) burdina ateratzeko</span><br></p> -> Meatzaritza industriala
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Orconera\nIron Ore</span><br></p> -> Meatzaritza industriala
}


// question: 2468  name: EEIK6
::EEIK6::[html]<p><span lang\="EU">Eibar aldean, Nerbioi arroan bestelako industria-eredu bat sortu zen.\nAukeratu baieztapen egokiena\:</span></p>{
	=<span lang\="EN-US">Ekoizpen\nespezializatuko tailer txiki eta ertainen aurreko garapenean oinarritzen da.</span> -> Eibar ingurua
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU"><span lang\="EN-US">Arma-ekoizpenaren\nsektorearekin edo makina-erremintaren sektorearekin lotuta dago.</span></span><br></p> -> Eibar ingurua
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU"><span lang\="EN-US">Tailer\ntxikien arteko interkonexio-barruti industrial marshalldarraren eredua sortu du.</span></span><br></p> -> Eibar ingurua
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU"><span lang\="EN-US">Eskulan\nespezializatua du eta trebetasun baliotsuduna, giza kapital gisa.</span></span><br></p> -> Eibar ingurua
	=<span lang\="EN-US">Inbertsio\ntxikixeagoak eskatzen ditu, edo proiektu esperimentaletatik egin daitezkeenak,\nhala nola langile-kooperatibetatik.</span> -> Eibar ingurua
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EN-US">Zerikusi\ngutxi du burdinoletako burdina tradizionalaren ekoizpenarekin.</span><br></p> -> Nerbioi ibaiaren ezkerraldea
	=<span lang\="EN-US">Burdina\ngordina araztea eta ekoiztea, eta ontzioletan itsasontzi handiak eraikitzea\nditu jarduera nagusi.</span> -> Nerbioi ibaiaren ezkerraldea
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU"><span lang\="EN-US">Tamaina\nhandiko fabrikak ditu, industria edo meatzaritzarako handitzarrak.</span></span><br></p> -> Nerbioi ibaiaren ezkerraldea
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EN-US">Espezializazio\ngutxiko eskulana du, erraz ordezka daitekeena.</span><br></p> -> Nerbioi ibaiaren ezkerraldea
	=<span lang\="EN-US">Inbertitzeko\nkapital handiak behar ditu, oligarkia handia eta enpresa-forma konplexuagoak\nsortzen ditu, hala nola sozietate anonimoak.</span> -> Nerbioi ibaiaren ezkerraldea
}


// question: 2471  name: EEIK9
::EEIK9::[html]<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"></p><p></p><p><span lang\="EU">Antolatu kronologikoki Bizkaiko meatzaritzaren eta burdingitzaren\nhedapenarekin lotutako gertaera hauek\:</span><span lang\="EU"></span></p><br><p></p><br><p></p>{
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Burdinoletan\nburdina lantzeko tradizioa.</span><br></p> -> 1
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU"><span lang\="EN-US">Lehenengo\nsiderurgia, Boluetako Santa Anarena.</span></span><br></p> -> 2
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU"><span lang\="EN-US">Figuerolaren\nLege Librekanbista, burdina ustiatzeko, kapitalak erakarri nahian,</span></span><br></p> -> 3
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU"><span lang\="EN-US">Hirugarren\nkarlistaldiaren amaiera.</span></span><br></p> -> 4
	=<span lang\="EN-US">Euskal\nHerriko eta atzerriko inbertsio mistoak burdina industrialki ustiatzen hasi\ndira.</span> -> 5
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU"><span lang\="EN-US">1891ko Lege\nProtekzionista, euskal siderurgia barne-merkatuan finkatzeko.</span></span><br></p> -> 6
	=<span lang\="EN-US">Konpainia\nhandien fundazioa\: Bizkaiko Labe Garaiak, Astilleros del Nervión eta Euskalduna.</span> -> 7
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU"><span lang\="EN-US">Lehen\nMundu Gerran gora egin zuen, gerran zeuden herrialdeei saltzean.</span></span><br></p> -> 8
}


// question: 2376  name: IIIG1
::IIIG1::[html]<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"></p><p></p><p><b><span lang\="EU">Lotu makina bakoitza bere izenarekin,\nasmatzailearekin eta erabilgarritasunarekin\:</span></b><span lang\="EU"></span></p><br><p></p><br><p></p>{
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Stephenson</span><br></p> -> Trena
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;">Tren-makina</p> -> Trena
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU"><span lang\="EU">Lurrun-motor\nbatek bultzatutako lehen lurreko garraioa</span></span><br></p> -> Trena
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Fulton\n</span><br></p> -> Lurrun-ontzia
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;">Lurrun-ontzia</p> -> Lurrun-ontzia
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU"><span lang\="EU">Lurrun-motor\nbatek bultzatutako lehen itsas garraioa</span></span><br></p> -> Lurrun-ontzia
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">James Hargreaves </span><br></p> -> Spinning Jenny
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;">Spinning Jenny<br></p> -> Spinning Jenny
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Gurpil\nbatekin eskuz propultsatuta iruteko makina</span><br></p> -> Spinning Jenny
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Richard Roberts</span><br></p> -> Self-actinga
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;">Self-actinga<br></p> -> Self-actinga
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU"><span lang\="EU">Iruteko\nmakina, sistema hidrauliko batek edo lurrunezko motor batek eragindakoa</span></span><br></p> -> Self-actinga
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Edmond\nCartwright</span><br></p> -> Ehungailu mekanikoa
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;">Ehungailu mekanikoa<br></p> -> Ehungailu mekanikoa
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU"><span lang\="EU">Lurrun-energiaz\npropultsatuta ehunak egiteko makina</span></span><br></p> -> Ehungailu mekanikoa
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Henry Cort </span><br></p> -> Labe Garaia
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;">Labe Garaia<br></p> -> Labe Garaia
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU"><span lang\="EU"><span lang\="EU">Burdina\ngehiago eta kalitate hobekoa lortzea ahalbidetzen du</span></span></span><br></p> -> Labe Garaia
}


// question: 2377  name: IIIG2
::IIIG2::[html]<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><b><span lang\="EU">Hurrengo grafikoan labe\ngarai baten irudia aurkitu dezakezu, Henry Corten asmakizun garrantzitsu bat\nburdina modu industrialean garatzeko. Corten lana kontuan hartuta, beste\nprozesu batzuk garatuko dira ondoren burdinaren kalitatea hobetzeko. Zure lana\nhauxe da\: kokatu itzazu kontzeptu edo prozesu hauek grafikoan dagokien lekuan\:</span></b><br></p>{
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;">a</p> -> 1
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;">b</p> -> 2
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;">c</p> -> 3
}


// question: 2335  name: IIIK1
::IIIK1::[html]<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"></p><p></p><p><span lang\="EU">Lot\nezazu kontzeptu bakoitza dagokion esanahiarekin\:</span></p><br><p></p><br><p></p>{
	=<span lang\="EU">Produktu\nbat modu industrialean fabrikatzeko, egiteko edo lortzeko beharrezkoak diren\ninstalazioak eta makinak dituen establezimendua.</span> -> Lantegia
	=<span lang\="EU">Makinak\nerabiltzea jarduera bat egiteko (industriala, nekazaritzakoa, etab.), denbora\neta ahalegin gutxiago egiteko eta etekinak maximizatzeko.</span> -> Mekanizazioa
	=<span lang\="EU">Ekoizpen-prozesu\nbaten atazak hainbat gizabanakori edo lantalderi esleitzea, ezaugarrien,\ntrebetasunen edo baliabideen arabera</span> -> Lanaren espezializazioa
	=<span lang\="EU">Ekoitzitakoaren\neta erabilitako bitartekoen arteko erlazioa, hala nola eskulana, materialak,\nenergia, etab.</span> -> Produktibitatea
	=<span lang\="EU">Potentzia\nekonomikoa (dirua, kreditua, eragin morala, etab.), industria edo negozio bat\nezarri eta abiarazteko behar diren elementuak emateko gai dena.</span> -> Kapitala
	=<span lang\="EU">Enpresa\nedo negozio bat sortzeko aukera ematen duten dirua, inbertsio, mailegu eta\nbestelako gisa egindako diru-inbertsioa.</span> -> Kapital finantzarioa
	=<span lang\="EU">Lan-eskaintzak\neta -eskariak bat egiten duten merkatua, lan-eskaintza batean lan egiteko prest\ndauden langile guztiek eta langileak kontratatzen dituzten enpresa edo\nenplegatzaile guztiek osatzen dutena.</span> -> Lan-merkatua
	=<span lang\="EU">Pertsona\nbatek eskatzen duen lanposturako behar duen kualifikazioa baino handiagoa\nizatea. Horren ondorioz, baliteke enpresak pertsona horri lana ez ematea</span><span lang\="EU"> </span><span lang\="EU">pentsatzen duelako une\nhorretan ezer hoberik ez duelako eskatzen duela, baina aurkitu bezain laster\njoan egingo dela, edo lanpostuan geratuko dela, pozik eta motibatuta.</span> -> Gainkualifikazioa
	=<span lang\="EU">Lurralde\nnazionalean eskatzen eta eskaintzen diren ondasun eta zerbitzuen transakzioen\nmultzoa.</span> -> Barne-merkatua
	=<span lang\="EU">Herrialde\nbaten muga geografikoetatik kanpo egiten den ondasun eta zerbitzuen erosketa\nedo salmenta da.</span> -> Kanpo-merkatua
}


// question: 2336  name: IIIK2
::IIIK2::[html]<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"></p><p></p><p><span lang\="EU">Lotu\nitzazu kontzeptuak bere esanahiekin\:</span></p>\n\n<p><span lang\="EU">&nbsp;</span></p><br><p></p><br><p></p>{
	=<span lang\="EU">Baliabide\nnaturalak eta lehengaiak ustiatzen eta lortzen dituzten jarduera ekonomiko\nguztiak barne hartzen dituen sektore ekonomikoa.</span> -> Lehen sektorea
	=<span lang\="EU">Lehen\nsektoreak atera edo ekoitzitako lehengaia kontsumo-produktu edo\nekipamendu-ondasun bihurtzen duen industria-sektorea.</span> -> Bigarren sektorea
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"></p><p><span lang\="EU"></span></p><span lang\="EU">Ekoizleak\nez diren zerbitzuekin edo ondasun materialen eraldatzaileekin lotutako\njarduerak biltzen dituen sektore ekonomikoa.</span><br><p></p> -> Hirugarren sektorea
	=<span lang\="EU">Hirugarren\nsektoretik eratorritako sektorea, oso intelektualak diren zerbitzuak barne\nhartzen dituena, hala nola ikerketa, garapena eta berrikuntza (I+G, I+G+B).</span> -> Kuaternarioko sektorea
	=<span lang\="EU">Irabazi-asmorik\ngabeko jarduera guztiak eta erabakiak hartzeko erantzukizuna duten pertsonak\nbiltzen dituen sektorea.</span> -> Sektore kinarioa
	=<span lang\="EU">Atzerriko\nestatu batek kolonia bat menperatu eta ustiatzeko erabiltzen duen sistema\nsozial eta ekonomikoa. Oro har, inbaditutako herrialdeak aurka egin ezin dion\nindar militarra erabiltzen da; behin inbadituta, bertako baliabide naturalen eta\nlangileen esplotazioa hedatzen da.</span> -> Kolonialismoa
	=<span lang\="EU">Merkataritza-sozietate\nmota bat da, non erantzukizuna jarritako kapitalera mugatzen den, eta, beraz,\nzorrak hartzen badira, ez duen bazkideen ondare pertsonalarekin erantzuten,\nenpresa horretan emandakoarekin baizik.</span> -> Sozietate mugatua
	=<span lang\="EU">Fenomeno\ndemografiko bat da, populazio baten landa-eremutik hirirako migrazioa\nadierazten duena.</span> -> Landa-exodoa
	=<span lang\="EU">Langileen\nklase soziala izendatzeko erabiltzen den terminoa da. Klase sozial horrek,\nekoizpen kapitalistaren ikuspegitik, ez du kapitalik, ez du produkzio-bideen\neta banaketaren gaineko kontrolik, eta bere lan-indarra soldata baten truke\nalokatu behar du.</span> -> Proletariotza
}


// question: 2337  name: IIIK3
::IIIK3::[html]<span lang\="EU">Lotu itzazu kontzeptuak\nbere esanahiekin\:</span>{
	=<span lang\="EU">Palanka-mekanismoa,\nanezka bat pista batetik bultzatzen zuena eta giza besoari zabalera handiagoko\nehunak egitea ahalbidetu ziona; ehungailuaren mekanizazioaren lehen urratsa\nizan zen eta ehuleen produktibitatea nabarmen handitu zuen.</span> -> Anezka hegalaria
	=<span lang\="EU">Hainbat\nzuntz labur aldi berean bihurritzen diren prozesua, zuntz horiek batzeko eta\netengabeko hariak sortzeko.</span> -> Irute-prozesua
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"></p><p><span lang\="EU">Hainbat\nhari elkarlotzeko prozesua, bilbadura edo oihal bat osatzeko.</span><br></p><br><p></p> -> Ehun-prozesua
	=<span lang\="EU">Lurraren\nazalean garatzen diren meatze-ustiapenak, lurpeko meategia edo\nzulaketa-meategia ez bezala. Meatzaritza hau merkataritza aldetik erabilgarriak\ndiren deposituak azaleratik gertu daudenean aplikatzen da.</span> -> Aire zabaleko meategia
	=<span lang\="EU">Makina\nhandiak eta lehengaiak erauzteko eta eraldatzeko erabiltzen dituen industria mota.\nEsaterako, siderurgiarako meatzaritza, petrolio-industria, zementu-industria,\nsiderurgia, kimika, eta beharrezko makineria fabrikatzeko industria, besteak\nbeste.</span> -> Industria astuna
	=<span lang\="EU">Lurzoruan\neta lurpean pilatu diren mineralak ustiatzea eta erauztea ahalbidetzen duen\njarduera ekonomikoa.</span> -> Meatzaritza
	=<span lang\="EU">Burdin\nminerala tratatzeko teknika da, aleazio mota ezberdinak lortzeko, altzairua\nkasu.</span> -> Siderurgia
	=<span lang\="EU">Burdina\nedo altzairua plantxa handietan, barretan edo lingoteetan erabiltzen duen\nindustria da, metalezko produktu bukatuak egiteko (makinak, objektuak, etab.).</span> -> Metalurgia ertaina
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"></p><p><span lang\="EU">Altzairuzko\nlabe zilindriko batez osatutako industria-instalazioa da, material erregogorrez\nforratua, eta burdina-minerala eraldatzen edo lantzen da bertan.</span><br></p><br><p></p> -> Labe garaia
	=<span lang\="EU">Labe\ngaraietan erretako burdina urtzeko prozesua da, zeinean&nbsp; burdina gozoa lortzen baita\nkarbono-portzentajea gutxitzen delako.</span> -> Pudelaketa
	=<span lang\="EU">Laminazio-trena\ndeiturikoan egindako burdina arazteko prozesua; horri esker, lingote metaliko\nbaten deformazioen bidez, produktu bukatuak lor daitezke, hau da, kalitate\nhobeko burdina baten txapak, barrak edo profilak.</span> -> Laminazioa
}


// question: 2339  name: IIIK5
::IIIK5::[html]<p><span lang\="EU">Ekonomiaz\nari garenean, hiru sektore ekonomiko ezberdin aztertu ahal ditugu. Sailka\nitzazu jarduera hauek sektore ekonomikoaren arabera\:</span></p>{
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Nekazaritza </span><br></p> -> Lehen sektorea
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Abeltzaintza </span><br></p> -> Lehen sektorea
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Arrantza</span><br></p> -> Lehen sektorea
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Ontzigintza</span><br></p> -> Bigarren sektorea
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Ehungintza </span><br></p> -> Bigarren sektorea
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Metalurgia </span><br></p> -> Bigarren sektorea
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Industria astuna</span><br></p> -> Bigarren sektorea
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Zerbitzuak </span><br></p> -> Hirugarren sektorea
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Merkataritza </span><br></p> -> Hirugarren sektorea
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Finantza-jarduerak</span><br></p> -> Hirugarren sektorea
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Lanbide liberalak</span><br></p> -> Hirugarren sektorea
}


// question: 2233  name: IRK Q11
::IRK Q11::[html]<p><span lang\="EU"></span></p><p><span lang\="EU">Lotu kontzeptu hauek dagozkien\ndefinizioekin\:</span></p><br><p></p>{
	=<p></p><p><span lang\="EU"></span></p><span lang\="EU">Aukera\nbat identifikatu ondoren, horri ekiteko behar diren baliabideak antolatzen\ndituena, negozio-asmo bat izanda; jarrera pertsonala ere izan daiteke asmoa.</span><br><p></p> -> Ekintzailea
	=<p></p><p><span lang\="EU"></span></p><p><span lang\="EU">XVIII. mendearen erdialdean lehen aldiz Britainia Handian gertatu ziren\naldaketa ekonomiko, teknologiko eta sozialen multzoa, ekonomian eta gizartean\neraldaketa sakona eragin zuena.</span></p><br><p></p> -> Industria-iraultza
	=<p></p><p><span lang\="EU"></span></p><span lang\="EU">Herrialde\nedo eskualde bateko biztanle-kopuruaren igoera azkarra. Horrek, aldi berean,\nbaliabide gehiago eskatzen ditu, adibidez, kontsumitzeko elikagaiak.</span><br><p></p> -> Leherketa demografikoa
	=<p></p><p><span lang\="EU"></span></p><span lang\="EU">Merkatuan\ndagoen ondasun baten eskariaren eta ezartzen den prezioan oinarrituta\neskaintzen den ondasun horren kantitatearen arteko erlazioa, lehia askeko\nmerkatuko testuinguru batean.</span><br><p></p> -> Eskaintza-eskariaren legea
	=<p></p><p><span lang\="EU"></span></p><span lang\="EU">Nekazaritzan\nerabiltzen den teknika, toki berean landatzen diren landare-motak txandakatzean\ndatzana, labore-mota jakin bati eragiten dioten gaixotasunak garatzen ez\nlaguntzeko eta lurra agor ez dadin.</span><br><p></p> -> Labore-txandakatzea
	=<p></p><p><span lang\="EU"></span></p><p><span lang\="EU">Finantza-erakunde horrek, alde batetik, bezeroek zaintzan uzten dioten\ndirua administratzen du, eta, bestetik, beste gizabanako edo enpresa batzuei\ndirua maileguz ematen die, interes-tasa jakin bat aplikatuta; hau da, negozioak\negiteko eta kutxako dirua ugaritzeko dituen modu anitzetako bat da.</span></p><br><p></p> -> Bankua
	=<p></p><p><span lang\="EU"></span></p><p><span lang\="EU">Burdin mea landu eta burdina lortzen zen lantegi zaharra.</span></p><br><p></p> -> Burdinola
	=<p></p><p><span lang\="EU"></span></p><p><span lang\="EU">Kanpoko errekuntza-motorra den makina, ur-lurrun kantitate baten energia\neraldatzeko gai dena, lan zinetiko edo mekanikoaren bitartez.</span></p><br><p></p> -> Lurrun-makina
	=<p></p><p><span lang\="EU"></span></p><p><span lang\="EU">XVIII. mendeko Europako boterearen eta gizartearen antolaketa, batez ere,\nAro Moderno eta ilustratu osoa barne hartzen duena.</span></p><br><p></p> -> Antzinako Erregimena
	=<p><span lang\="EU">XVII. mendearen erdialdean Ingalaterran sortu zen sistema politikoa; horren\nbidez, botere politikoa banatu egin zen\: botere legegilea parlamentuaren esku\nutzi zen; botere betearazlea, errege-erreginen esku, eta juridikoa, epaile\nindependenteen esku.</span><span lang\="EU"></span></p> -> Ingalaterrako parlamentarismoa
}


// question: 2251  name: IRK Q110
::IRK Q110::[html]<p></p><p><span lang\="EU"></span></p><p></p><p><span lang\="EU">Jarraian ikusten duzun mapak ibilbide triangeluarra\nirudikatzen du. Atlantikoko ibilbide hau izan zen adierazgarriena XV. mendetik.\nXVI. mendetik aurrera, Ingalaterra izango da ibilbide hau hobekien kontrolatuko\nduen nazioa, bere itsas tradizioari eta koroaren zuzeneko laguntzari esker.\nBide krudela izan zen, baina merkatari ingelesentzat oso onuragarria. Ibilbide\nhonetan produktu bakoitza bere lekuan jartzea tokatzen zaizu\:</span></p><p><span lang\="EU"><br></span></p><p><span lang\="EU"><br></span></p><br><p></p><br><p></p>{
	=Rona -> 1
	=<p></p><p>Kotoia</p><br><br><p></p> -> 1
	=Azukrea -> 1
	=<span style\="font-size\: 0.9375rem;">Tabakoa</span><br> -> 1
	=<p></p><p><span style\="font-size\: 0.9375rem;">Manufakturatutako produktuak</span><br></p><p></p> -> 2
	=<p><span style\="font-size\: 0.9375rem;">Ehunak</span><br></p> -> 2
	=<p></p><p><span lang\="EU">Esklaboak</span><span lang\="EU"></span></p><br><p></p> -> 3
}


// question: 2235  name: IRK Q13
::IRK Q13::[html]<p></p><p><span lang\="EU">Populazio berriak janari gehiago\nbeharko du, edo, janari gehiago behar al da jende gehiago bizirik irauteko?\nZein da aurrena, arrautza ala oiloa? Hori betiko galdera da, eta kasu bera da\n–populazio gehiago/janari gehiago–, elkarren menpe daude, argi dago.\nNekazaritza iraultzak janari gehiago ekarri zuen, baina, nola? </span></p>\n\n<p><span lang\="EU">Lotu ideia hauek lehen sektore\nekonomikoan Antzinako Erregimeneko lan-ohiturekin eta merkatu-nekazaritza\nberriaren ohiturekin\:</span><span lang\="EU"></span></p><br><p></p>{
	=<p></p><p><span lang\="EU">Uzta\ntradizionalak (garia, zekalea, babarrunak...)</span><br></p><br><p></p> -> Antzinako Erregimena
	=<p></p><p><span lang\="EU"><span lang\="EU">Soro\nirekiak, muga fisikorik gabe</span></span></p><br><p></p> -> Antzinako Erregimena
	=<p></p><p><span lang\="EU"><span lang\="EU">Soro\ntxikiak familien biziraupenerako</span></span></p><br><p></p> -> Antzinako Erregimena
	=<p></p><p><span lang\="EU">Lugorria</span></p><br><p></p> -> Antzinako Erregimena
	=<p></p><p><span lang\="EU">Abereak libre nonahi</span></p><br><p></p> -> Antzinako Erregimena
	=<p></p><p><span lang\="EU"><span lang\="EU">Abereek\neta jende askok egindako lana</span></span></p><br><p></p> -> Antzinako Erregimena
	=<p></p><p><span lang\="EU"></span></p><span lang\="EU">Kolonietatik\nekarritako produktuak (garia edo patata) gehitu zaizkie ohikoei eta dieta\naldatu egin da</span><br><p></p> -> Nekazaritza berria
	=<span lang\="EU">Lau\nurteko uzta-txandaketa (animalientzako txortenak gehitu dira) eta ongarriak</span> -> Nekazaritza berria
	=<p></p><p><span lang\="EU">Nahitaezko\nlur-itxitura</span><br></p><br><p></p> -> Nekazaritza berria
	=<p></p><p><span lang\="EU"><span lang\="EU">Soroak,\nhandiagoak (hesiak jartzea garestia da), baina ez esku mortu moduan</span></span></p><br><p></p> -> Nekazaritza berria
	=<p></p><p><span lang\="EU">Abeltzaintza ukuiluduna</span></p><br><p></p> -> Nekazaritza berria
	=<span lang\="EU">Abere\neta gizaki askoren lana egiteko ahalmena duten tresnak eta teknikak (hala nola\nRotherham goldea), gero eta ekoizkorragoak</span> -> Nekazaritza berria
	####<p></p><p><span lang\="EU">Antzinako Erregimena\:</span></p>\n\n<p><!--[if !supportLists]--><span lang\="EU">·&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;\n</span><!--[endif]--><span lang\="EU">Uzta tradizionalak (garia, zekalea, babarrunak...)</span></p>\n\n<p><!--[if !supportLists]--><span lang\="EU">·&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;\n</span><!--[endif]--><span lang\="EU">Zelai irekiak, muga fisikorik gabeak</span></p>\n\n<p><!--[if !supportLists]--><span lang\="EU">·&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;\n</span><!--[endif]--><span lang\="EU">Jabetza txikiak familiaren biziraupenerako</span></p>\n\n<p><!--[if !supportLists]--><span lang\="EU">·&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;\n</span><!--[endif]--><span lang\="EU">Lugorria</span></p>\n\n<p><!--[if !supportLists]--><span lang\="EU">·&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;\n</span><!--[endif]--><span lang\="EU">Abereak libre nonahi</span></p>\n\n<p><!--[if !supportLists]--><span lang\="EU">·&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;\n</span><!--[endif]--><span lang\="EU">Animaliek eta jende askok egindako lana</span></p>\n\n<p><span lang\="EU">Nekazaritza berria\:</span></p>\n\n<p><!--[if !supportLists]--><span lang\="EU">·&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;\n</span><!--[endif]--><span lang\="EU">Kolonietatik etorritako produktuak gehitzen ditugu eta dieta aldatzen dugu,\nhala nola, garia edo patata</span></p>\n\n<p><!--[if !supportLists]--><span lang\="EU">·&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;\n</span><!--[endif]--><span lang\="EU">Lau urteko uzta errotazioa (animalientzako txortenak gehitu ohi dira) eta\nongarriak</span></p>\n\n<p><!--[if !supportLists]--><span lang\="EU">·&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;\n</span><!--[endif]--><span lang\="EU">Nahitaezko itxitura lurretan</span></p>\n\n<p><!--[if !supportLists]--><span lang\="EU">·&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;\n</span><!--[endif]--><span lang\="EU">Jabetza handiagoak (hezitzea garestia da) baina ez esku-mortuen moduan</span></p>\n\n<p><!--[if !supportLists]--><span lang\="EU">·&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;\n</span><!--[endif]--><span lang\="EU">Abeltzaintza ukuiluduna</span></p>\n\n<p><!--[if !supportLists]--><span lang\="EU">·&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;\n</span><!--[endif]--><span lang\="EU">Animalia eta gizaki askoren lana egiteko gai diren tresna eta teknikak gero\neta produktiboagoak (hala nola Rotherham goldea)</span><span lang\="EU"></span></p><br><p></p>
}


// question: 2252  name: IRK Q21
::IRK Q21::[html]<p></p><p><span lang\="EU"></span></p><p><span lang\="EU">Lotu kontzeptuak dagozkien definizio\nzuzenekin\:</span><span lang\="EU"></span></p><p></p><br><p></p>{
	=<p></p><p><span lang\="EU">XVIII.\nmendearen hasieran Ingalaterran gauzatu ziren lege-xedapen batzuk izan ziren.\nHorien bidez, lur "irekien" edo nekazarientzako erabilera askeko\nlurren hektarea ugari hesitu egin behar izan ziren, eta, ondorioz, hainbat soro\ntxiki saldu eta berriz elkartzeko prozesua gertatu zen.</span></p><br><p></p> -> Enclosure Acts
	=<span lang\="EU">1689an\nIngalaterran idatzitako agiri bat da, Ingalaterrako Parlamentuak Orangeko\nWilliam printzeari Jakobo II.a erregearen oinordeko izan zedin ezarri ziona.\n“Eskubideen Gutuna” ere esaten zaio, eta garrantzitsua izan zen parlamentuaren\nbotereak indartu zituelako.</span> -> Bill of Rights
	=<p></p><p><span lang\="EU"></span></p><span lang\="EU">Hauteskunde-sistema\nhorren bidez, errenta- edo ondare-baldintza jakin batzuk zituzten herritarrek\nbakarrik zuten bozkatzeko eskubidea.</span><br><p></p> -> Errolda-sufragioa
	=<span lang\="EU">Doktrina\nekonomiko horren arabera, ekonomia jarduera estatuak esku hartu gabe garatu\nbehar da, interes indibidualean soilik oinarrituta; interes sozialarekin bat\ndator, eskaintza-eskarien printzipioaren araberakoa da eta nazioarteko\nmerkataritzaren askatasunaren aldekoa.</span> -> Librekanbismoa
	=<p></p><p><span lang\="EU">Gobernu\nbatek bertoko industria atzerritarraren eskumenetik babestea helburu duen\nmerkataritza-politika, eta, horretarako, muga-zergak edo inportazioari beste\nedozein murrizketa ezartzen ditu.</span></p><br><p></p> -> Protekzionismoa
	=<span lang\="EU">Ogibide\nedo jarduera bera duten pertsonek osatutako korporazioa. Estatutu bereziek eta\nhainbat ordenantzak arautzen dituzte erakunde horiek.</span> -> Gremioa
	=<p><span lang\="EU"><span lang\="EU">Nekazaritza-tresna\nbat da; Ingalaterran eraiki zen, 1730ean. Horren forma triangeluarrari esker,\nerrazagoa zen tira egitea, eta zaldiek tira egiteko egokitu zen</span>.</span></p> -> Rotherham goldea
	=<span lang\="EU">Emakume\nguztiak ugalkortasunaldia amaitu arte bizi izango balira eta adin bakoitzaren\nbatez besteko ugalkortasun-tasaren arabera erdituko balira, emakume bakoitzak\nizango lukeen batez besteko ume-kopurua adierazten duen aldagai demografikoa.</span> -> Ugalkortasun-tasa
	=<span lang\="EU">Leku\neta denbora-tarte jakin batzuetan hiltzen diren pertsona-kopurua, biztanleria\nosoarekin alderatuta eta ehunekoetan adierazita.</span> -> Heriotza-tasa
	=<span lang\="EU">Oro&nbsp; har, burdinazko edo altzairuzko tresna,\nzerbait egiteko edo konpontzeko balio duena eta eskuekin erabiltzen dena.</span> -> Erreminta
}


// question: 2275  name: IRK Q31
::IRK Q31::[html]<p></p><p><span lang\="EU"></span></p><p><span lang\="EU">Lotu kontzeptuak dagozkien definizio\nzuzenekin\:</span></p><br><p></p>{
	=<p></p><p><span lang\="EU"></span></p><p><span lang\="EU">Zerbaitetik geratzen den zatia.</span><span lang\="DE"></span></p><p></p><br><p></p> -> Gerakina
	=<span lang\="EU">Lan\njakin bat egiteko erabiltzen den pieza-multzo batez fabrikatutako eta osatutako\nobjektua, oro har, energia-mota bat mugimendu edo lan bihurtzen duena.</span> -> Makina
	=<span lang\="EU">Aro\nModernoan garatu zen ekoizpen-sistema, nekazarien familiei, soldata baten\ntruke, etxean egiteko eskulan bat ematean zetzana; ondoren, eskulan horiek\nbildu eta merkatarien bidez saltzen ziren.</span> -> Domestic system
	=<span lang\="EU">Aldi\nhorretan, baldintza egokiak bete ziren industrializaziora eraman zuten\ngertakari guztiak leku jakin batean gerta zitezen. Mendelsen teorian\noinarrituta.</span> -> Aurreindustrializazioa
	=<span lang\="EU">Ekoizpen-\nedo fabrikazio-prozesuan erabiltzen den aktibo ez-gizatiar mota, enpresa bati\nkontsumitzaileei saltzeko produktuak eta zerbitzuak sortzeko aukera ematen\ndiona. Instalazioak, makinak, lehengaiak eta abar izan daitezke.</span> -> Kapital fisikoa
	=<span lang\="EU">Langileen\nproduktibitateaz ari den kontzeptua, hots, langileen prestakuntzaz eta\nlan-esperientziaz.</span> -> Giza kapitala
	=<span lang\="EU">Ongizate-estatua\nbermatzeaz arduratzen den sistema. Besteak beste, osasuna eta hezkuntza\npublikoa zerbitzuen arreta, kalteberatasun-egoerei aurre egiteko sorospenak eta\nabar hartzen ditu bere baitan.</span> -> Gizarte Segurantza
	=<span lang\="EU">Jaiotza-tasa\nkontrolatzea gomendatzen duen doktrina, populazioa badauden baliabideetara\negokitzeko eta herrien pobretzea saihesteko modu gisa.</span> -> Malthusianismoa
	=<span lang\="EU">Teoria\ndemografiko horrek azaltzen du teknologiara igarotzea industriaurreko erregimen\ndemografiko batetik –heriotza- eta jaiotza-tasa altuak dituena–, beste\nindustria-erregimen batera –biztanleriaren hazkunde handia duena–, eta,\nondoren, industria ondoko erregimen batera –heriotza- eta jaiotza-tasa oso\ntxikiak dituena.</span> -> Trantsizio demografikoa
	=<span lang\="EU">Laboreak\ngaratzea ahalbidetzen duten jakintzak eta teknikak. Hainbat zientziatako\ndatuetan oinarrituta, abeltzaintza eta nekazaritza ustiatzen laguntzen duen\njakintzagaia da.</span> -> Agronomia
}


// question: 3057  name: IRK Q39
::IRK Q39::[html]<p></p><p><span lang\="EU">Piramide hauek hainbat\nherrialdetako egoera demografikoa irudikatzen dute. Bakoitza ordezkatzen duen\nherrialdearekin eta trantsizio demografikoaren teoriaren arabera dagokion\nfasearekin lotu ezazu.</span></p><br><p></p>{
	=<p><span lang\="EU">Euskal Herria</span><br></p> -> 1
	=<p><span lang\="EU">Fase erregresiboa</span><br></p> -> 1
	=<p><span lang\="EU">Hilkortasunaren egoerak\ntarteko balioetara jotzen du, baina ez bizi-hobekuntzei esker hilkortasuna\nmurrizteagatik, biztanleriaren zahartzearekin lotutako faktoreengatik baizik.\nHorrek biztanle kopuruaren beherakada dakar.</span><br></p> -> 1
	=<p><span lang\="EU">Angola</span><br></p> -> 2
	=<p><span lang\="EU">Antzinako fasea</span><br></p> -> 2
	=<p><span lang\="EU">Biztanleria geldirik\ndago, baina herrialde garatu gehienen egoera ez bezala, hilkortasun-balio\naltuengatik eta jaiotza-tasagatik indargabetzen dira.</span><br></p> -> 2
	=<p><span lang\="EU">India</span><br></p> -> 3
	=<p><span lang\="EU">Trantsizio\ndemografikoaren fasea</span><br></p> -> 3
	=<p><span lang\="EU">Jaiotza-tasak balio\nhandiak izaten jarraitzen du, baina hilkortasuna murriztu egiten da, eta horrek\nhedatzen ari den populazioa sortzen du.</span><br></p> -> 3
	=<p><span lang\="EU">Frantzia </span><br></p> -> 4
	=<p><span lang\="EU">Fase modernoa</span><br></p> -> 4
	=<p><span lang\="EU">Jaiotza- eta\nheriotza-tasek oso balio txikiak dituzte familia-plangintzaren hedapenarekin\neta bizi-itxaropen handiarekin lotuta. Ez dago biztanleria-hazkunderik.</span><br></p> -> 4
}


// question: 2425  name: BIIG1


// question: 2431  name: BIIG2


// question: 3076  name: BIIG3


// question: 3088  name: BIIK8


// question: 3111  name: EEIG1


// question: 3119  name: EEIG2


// question: 3127  name: EEIG3


// question: 2344  name: IIIG1


// question: 2351  name: IIIG2


// question: 2361  name: IIIG3


// question: 3165  name: IRK Q14


// question: 3175  name: IRK Q24


// question: 3189  name: IRK Q34


// question: 3217  name: BIIGM2
::BIIGM2::[html]<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"></p><p><b><span lang\="EU">Garraioek nekazariak industriara\nhurbiltzen dituzte, hiri batzuetako merkatuak beste batzuekin batera,\nherrialdeak beste herrialde batzuekin, eta kontinenteak beste kontinente\nbatzuekin. Garraioek mundua ezagutzeko eta bidaiatzeko inspirazioa eman zioten\ngizakiari, eta azkartasun, abiadura eta bitarteko berri horiekiko miresmen\nsentsazio horiek guztiak biltzen dituen kontakizunik badago, Julio Verneren “<i>Munduari\nbira 80 egunetan”,</i> 1872.</span></b><b><span lang\="EU"><br>\nEleberriak Phineas Fogg britainiarrak eta\nPicaporte morroiak liburuari izena ematen dion apustua irabazteko egindako\nibilbidea kontatzen du. Hona hemen ingeles flematikoak erabilitako ibilbidea\neta garraioa. Honako baieztapen hauetatik, aukeratu bidaia honekin bat\ndatozenak\:</span></b><b><span lang\="EU"></span></b></p><img src\="@@PLUGINFILE@@/fOG.jpg" alt\="Fog" width\="841" height\="453" class\="img-responsive atto_image_button_text-bottom"><br><p><span lang\="EU">Maparen jatorria\:\n&nbsp;</span><a href\="https\://es.wikipedia.org/wiki/La_vuelta_al_mundo_en_ochenta_d%C3%ADas\#/media/Archivo\:Mapa_Vuelta_al_Mundo_en_80_d%C3%ADas_de_Verne.jpg"><span lang\="EU">Mapa Vuelta al Mundo en 80 días de Verne - La vuelta al\nmundo en ochenta días - Wikipedia, la enciclopedia libre</span></a><span lang\="EU"></span></p><br><p></p>{
	~%50%<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Salbuespenak\nbadaude ere, P. Fogen hautaketa, bere ibilbideetan, oso lotuta dago iraganeko\ningeles domeinu kolonialekin.</span><br></p>#<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Hala\nda, bai Suezko kanala, bai India, bai Japoniarekiko harremanak, erabiltzen ditu\nhorren adibide argiak.</span><br></p>
	~%50%<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Ibilbide\nhau 80 egunetan egitea ez zen posible izango Industria Iraultza eta garraioen\nazelerazioa gabe.</span><br></p>
	~<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">P.\nFogek, oker, trena aukeratzen du lurreko ibilbideetan garraiobide nagusi gisa,\nhegazkinak denborak laburtuko baitzizkion.</span><br></p>#<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Baina\n1872an gaude, eta hegazkinez egiten den lehen hegaldia ez da 1903ra arte\ngertatzen, Fog gaixoa! Jaun honek bere bidaia ongi planifikatu ez zuela\nsinestea!)</span><br></p>
	~<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Fogek\nPanamako kanala zeharkatu zuen Mediterraneotik Itsaso Gorrira pasatzeko eta\nIndiako Ozeanoarekin lotzeko, horrela Afrika inguratu behar ez izateko.</span><br></p>#<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Bai,\nbaina ez al da Suez kanaletik izango?</span><br></p>
	~<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">P.\nFogek abentura hau Industria Iraultzaren garraiobideekin bakarrik erabiltzen\nlortu zuen.</span><br></p>#<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Ez dut\nuste leran edo Elefanteren solomoetan bidaiatzea garraioen kontzeptu\niraultzaileenaren barruan sartzen denik, eta zu, abenturazale ausarta?</span><br></p>
}


// question: 3219  name: BIIGM3
::BIIGM3::[html]<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"></p><p><b><span lang\="EU">Industria Iraultzen ondorioetako bat,\nlanda eta hiriaren arteko exodoa izateaz gain, europarrak beste kontinente\nbatzuetara joatea izan zen. Mapa honek migrazio-mugimendu nagusiak eta horien\nbolumena islatzen ditu. Informazio hori kontuan hartuta, hautatu zuzenak diren\nbaieztapenak\:</span></b><b><span lang\="EU"></span></b></p><br><p></p>{
	~%33.33333%<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Europa\niparraldetik abiatzen diren migrazio ibilbide nagusiek Atlantikoa zeharkatzen\ndute Estatu Batuetara, mende honetan zehar migrazio presio hau "Mendebaldeko\nkonkista" bezalako enpresekin bideratzen duen herrialdea.</span><br></p>
	~%33.33333%<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Britainiar\nemigrazioaren gehiengoa, bere eremu kolonialetara bideratzen da, Hegoafrika edo\nAustralia kasu, edo antzinako koloniak, AEBak kasu.</span><br></p>
	~%33.33333%<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Migrazio\ntrasozeanikoak protagonista izango dira migrazio mugimenduetan, nahiz eta\nherrialdeen artean mugimenduak egon, "Amets amerikarrak" populazio\nmasa handiak erakarri zituen, urrun egon arren.</span><br></p>
	~<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Hegazkingintzan\nizandako aurrerapenek populazio multzo handiak mugitzea ahalbidetu zuten,\nozeanoak transatlantikoak baino denbora laburragoan zeharkatuz.</span><br></p>#<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Hegazkinak\noraindik ez daude erabilgarri, XX. mendetik aurrera hasiko dira garatzen, eta\ndenbora luzez, pertsona edo merkantzia gehiago garraiatzeko gai izan arte.</span><br></p>
	~<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Migrazio-ibilbide\nhandienak industrializazio gabeko eremutik herrialde industrializatuetara gertatuko\ndira.</span><br></p>#<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Ez\nbaita horrela, herrialde industrializatuek biztanle asko kanporatzen dituzte,\nxurgatu ezin duten eztanda demografiko batekin bat egiten dutelako.</span><br></p>
}


// question: 3221  name: BIIGM4
::BIIGM4::[html]<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"></p><p><b><span lang\="EU">Interpretatu grafiko honetako\ninformazioa, jarraian duzun taularekin batera, eta hautatu hori zuzen\ndeskribatzen duen esaldia hurrengo hiru galdera hauetan\:</span></b></p><img src\="@@PLUGINFILE@@/trena.png" alt\="trena" width\="752" height\="452" class\="img-responsive atto_image_button_text-bottom"><br><table border\="1" cellspacing\="0" cellpadding\="0">\n <tbody><tr>\n  <td width\="117">\n  <p><b><span lang\="EU">Herrialdea</span></b></p>\n  </td>\n  <td width\="127">\n  <p><b><span lang\="EU">Trenbidea (1900)</span></b><b><span lang\="EU"></span></b></p>\n  </td>\n  <td width\="89">\n  <p><b><span lang\="EU">Herrialdeen\n  azalera km2</span></b><b><span lang\="EU"></span></b></p>\n  </td>\n  <td width\="89">\n  <p><b><span lang\="EU">Ratio (km tren/km2)</span></b><b><span lang\="EU"></span></b></p>\n  </td>\n </tr>\n <tr>\n  <td width\="117">\n  <p><b><span lang\="EU">Britaina Handia</span></b></p>\n  </td>\n  <td width\="127">\n  <p><span lang\="EU">30.000 Km</span></p>\n  </td>\n  <td width\="89">\n  <p><span lang\="EU">244.820</span><span lang\="EU"></span></p>\n  </td>\n  <td width\="89" valign\="bottom">\n  <p><span lang\="EU">0,12</span></p>\n  </td>\n </tr>\n <tr>\n  <td width\="117">\n  <p><b><span lang\="EU">Alemania</span></b></p>\n  </td>\n  <td width\="127">\n  <p><span lang\="EU">50.000 Km</span></p>\n  </td>\n  <td width\="89">\n  <p><span lang\="EU">356.910</span><span lang\="EU"></span></p>\n  </td>\n  <td width\="89" valign\="bottom">\n  <p><span lang\="EU">0,14</span></p>\n  </td>\n </tr>\n <tr>\n  <td width\="117">\n  <p><b><span lang\="EU">Holanda</span></b></p>\n  </td>\n  <td width\="127">\n  <p><span lang\="EU">10.000 Km</span></p>\n  </td>\n  <td width\="89">\n  <p><span lang\="EU">5.493</span><span lang\="EU"></span></p>\n  </td>\n  <td width\="89" valign\="bottom">\n  <p><span lang\="EU">0,91</span></p>\n  </td>\n </tr>\n <tr>\n  <td width\="117">\n  <p><b><span lang\="EU">Rusia</span></b></p>\n  </td>\n  <td width\="127">\n  <p><span lang\="EU">50.000 Km</span></p>\n  </td>\n  <td width\="89">\n  <p><span lang\="EU">17.075.400</span><span lang\="EU"></span></p>\n  </td>\n  <td width\="89" valign\="bottom">\n  <p><span lang\="EU">0,00</span></p>\n  </td>\n </tr>\n <tr>\n  <td width\="117">\n  <p><b><span lang\="EU">Espainia</span></b></p>\n  </td>\n  <td width\="127">\n  <p><span lang\="EU">10.000 Km</span></p>\n  </td>\n  <td width\="89">\n  <p><span lang\="EU">504.782</span><span lang\="EU"></span></p>\n  </td>\n  <td width\="89" valign\="bottom">\n  <p><span lang\="EU">0,02</span></p>\n  </td>\n </tr>\n</tbody></table><br><p></p>{
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Nahiz\neta Ingalaterra trenbideak eraikitzen lehena izan, Bigarren Industrializazioaren\nprotagonismo bakarra ez izateak beste nazioek parekatzea edo gainditzea ekarri\nzuen.</span><br></p>
	~<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Industrializazio\ningelesak indarra galtzen du 1840tik aurrera.</span><br></p>#<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Ez da horrela,\ngertatzen den gauza bakarra da ez direla industrializatzen diren bakarrak.</span><br></p>
	~<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Trenbide\nsare ingelesa ez zen trinkoa 1860rako, Ingalaterrako Iraultza beranduago\ngaratzen denez.</span><br></p>#<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Nahiko\ntrinkoa zen, izan ere, kalkula ezazu proportzioa.</span><br></p>
	~<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Lehena\nizan arren, Ingalaterrak ez zuen bere industrializazio prozesua amaitu.</span><br></p>#<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Ez,\nherrialde industrializatu bihurtu zen, baina 1860tik aurrera ez bakarra.</span><br></p>
}


// question: 3223  name: BIIGM5
::BIIGM5::[html]<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><b><span lang\="EU">Aurreko\ninformazio grafikoa kontuan hartuta, aukeratu baieztapen zuzena\:</span></b><br></p><p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><b><span lang\="EU"><img src\="@@PLUGINFILE@@/trena.png" alt\="TRENA" width\="752" height\="452" class\="img-responsive atto_image_button_text-bottom"><br></span></b></p><p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><b><span lang\="EU"></span></b></p><table border\="1" cellspacing\="0" cellpadding\="0">\n <tbody><tr>\n  <td width\="117">\n  <p><b><span lang\="EU">Herrialdea</span></b></p>\n  </td>\n  <td width\="127">\n  <p><b><span lang\="EU">Trenbidea (1900)</span></b><b><span lang\="EU"></span></b></p>\n  </td>\n  <td width\="89">\n  <p><b><span lang\="EU">Herrialdeen\n  azalera km2</span></b><b><span lang\="EU"></span></b></p>\n  </td>\n  <td width\="89">\n  <p><b><span lang\="EU">Ratio (km tren/km2)</span></b><b><span lang\="EU"></span></b></p>\n  </td>\n </tr>\n <tr>\n  <td width\="117">\n  <p><b><span lang\="EU">Britaina Handia</span></b></p>\n  </td>\n  <td width\="127">\n  <p><span lang\="EU">30.000 Km</span></p>\n  </td>\n  <td width\="89">\n  <p><span lang\="EU">244.820</span><span lang\="EU"></span></p>\n  </td>\n  <td width\="89" valign\="bottom">\n  <p><span lang\="EU">0,12</span></p>\n  </td>\n </tr>\n <tr>\n  <td width\="117">\n  <p><b><span lang\="EU">Alemania</span></b></p>\n  </td>\n  <td width\="127">\n  <p><span lang\="EU">50.000 Km</span></p>\n  </td>\n  <td width\="89">\n  <p><span lang\="EU">356.910</span><span lang\="EU"></span></p>\n  </td>\n  <td width\="89" valign\="bottom">\n  <p><span lang\="EU">0,14</span></p>\n  </td>\n </tr>\n <tr>\n  <td width\="117">\n  <p><b><span lang\="EU">Holanda</span></b></p>\n  </td>\n  <td width\="127">\n  <p><span lang\="EU">10.000 Km</span></p>\n  </td>\n  <td width\="89">\n  <p><span lang\="EU">5.493</span><span lang\="EU"></span></p>\n  </td>\n  <td width\="89" valign\="bottom">\n  <p><span lang\="EU">0,91</span></p>\n  </td>\n </tr>\n <tr>\n  <td width\="117">\n  <p><b><span lang\="EU">Rusia</span></b></p>\n  </td>\n  <td width\="127">\n  <p><span lang\="EU">50.000 Km</span></p>\n  </td>\n  <td width\="89">\n  <p><span lang\="EU">17.075.400</span><span lang\="EU"></span></p>\n  </td>\n  <td width\="89" valign\="bottom">\n  <p><span lang\="EU">0,00</span></p>\n  </td>\n </tr>\n <tr>\n  <td width\="117">\n  <p><b><span lang\="EU">Espainia</span></b></p>\n  </td>\n  <td width\="127">\n  <p><span lang\="EU">10.000 Km</span></p>\n  </td>\n  <td width\="89">\n  <p><span lang\="EU">504.782</span><span lang\="EU"></span></p>\n  </td>\n  <td width\="89" valign\="bottom">\n  <p><span lang\="EU">0,02</span></p>\n  </td>\n </tr>\n</tbody></table><b><br></b><p></p>{
	=<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Alemaniako\ntrenbide sarea Bigarren Industrializazioan zabalduko da.</span><br></p>#<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Bai,\negia, industrializazio prozesuaren arabera.</span><br></p>
	~<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Alemaniako\ntrenbide-sarea ingelesa baino askoz ere trinkoagoa izango da.</span><br></p>#<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Egia esan,\nAlemania handiagoa da, nahiz eta kilometro gehiago izan, ez du esan nahi\ntrinkoagoa denik, kontzeptu honetan nahiko parekoak ziren.</span><br></p>
	~<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Alemaniako\ntrenbide sarea ez da Lehen Industrializazioan garatzen gerra zela eta.</span><br></p>#<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Ezin\ndugu Alemaniaz hitz egin 1871 baino lehen, gogoratu bateratze prozesua.</span><br></p>
	~<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">1850erako\nindustria potentzia handia izan arren, Alemaniak denbora gehiago beharko du\ntrenbide sarea trinkotzeko.</span><br></p>#<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Izan\nere, 1850 Alemania ez zegoen han, urte gehiago behar ditugu, urrats handia\nhirurogei hamarkadaren ondoren da, are gehiago hirurogeitamargarren\nhamarkadetik, bere bateratze prozesuaren ondoren.</span><br></p>
}


// question: 2560  name: BIIGM6
::BIIGM6::[html]<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><b><span lang\="EU">Aurreko\ninformazio grafikoa kontuan hartuta, aukeratu baieztapen zuzena\:</span></b><br></p><p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><b><span lang\="EU"><img src\="@@PLUGINFILE@@/trena.png" alt\="TRENA" width\="752" height\="452" class\="img-responsive atto_image_button_text-bottom"><br></span></b></p><p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><b><span lang\="EU"></span></b></p><table border\="1" cellspacing\="0" cellpadding\="0">\n <tbody><tr>\n  <td width\="117">\n  <p><b><span lang\="EU">Herrialdea</span></b></p>\n  </td>\n  <td width\="127">\n  <p><b><span lang\="EU">Trenbidea (1900)</span></b><b><span lang\="EU"></span></b></p>\n  </td>\n  <td width\="89">\n  <p><b><span lang\="EU">Herrialdeen\n  azalera km2</span></b><b><span lang\="EU"></span></b></p>\n  </td>\n  <td width\="89">\n  <p><b><span lang\="EU">Ratio (km tren/km2)</span></b><b><span lang\="EU"></span></b></p>\n  </td>\n </tr>\n <tr>\n  <td width\="117">\n  <p><b><span lang\="EU">Britaina Handia</span></b></p>\n  </td>\n  <td width\="127">\n  <p><span lang\="EU">30.000 Km</span></p>\n  </td>\n  <td width\="89">\n  <p><span lang\="EU">244.820</span><span lang\="EU"></span></p>\n  </td>\n  <td width\="89" valign\="bottom">\n  <p><span lang\="EU">0,12</span></p>\n  </td>\n </tr>\n <tr>\n  <td width\="117">\n  <p><b><span lang\="EU">Alemania</span></b></p>\n  </td>\n  <td width\="127">\n  <p><span lang\="EU">50.000 Km</span></p>\n  </td>\n  <td width\="89">\n  <p><span lang\="EU">356.910</span><span lang\="EU"></span></p>\n  </td>\n  <td width\="89" valign\="bottom">\n  <p><span lang\="EU">0,14</span></p>\n  </td>\n </tr>\n <tr>\n  <td width\="117">\n  <p><b><span lang\="EU">Holanda</span></b></p>\n  </td>\n  <td width\="127">\n  <p><span lang\="EU">10.000 Km</span></p>\n  </td>\n  <td width\="89">\n  <p><span lang\="EU">5.493</span><span lang\="EU"></span></p>\n  </td>\n  <td width\="89" valign\="bottom">\n  <p><span lang\="EU">0,91</span></p>\n  </td>\n </tr>\n <tr>\n  <td width\="117">\n  <p><b><span lang\="EU">Rusia</span></b></p>\n  </td>\n  <td width\="127">\n  <p><span lang\="EU">50.000 Km</span></p>\n  </td>\n  <td width\="89">\n  <p><span lang\="EU">17.075.400</span><span lang\="EU"></span></p>\n  </td>\n  <td width\="89" valign\="bottom">\n  <p><span lang\="EU">0,00</span></p>\n  </td>\n </tr>\n <tr>\n  <td width\="117">\n  <p><b><span lang\="EU">Espainia</span></b></p>\n  </td>\n  <td width\="127">\n  <p><span lang\="EU">10.000 Km</span></p>\n  </td>\n  <td width\="89">\n  <p><span lang\="EU">504.782</span><span lang\="EU"></span></p>\n  </td>\n  <td width\="89" valign\="bottom">\n  <p><span lang\="EU">0,02</span></p>\n  </td>\n </tr>\n</tbody></table><b><br></b><p></p>{
	=<span lang\="EU">Holandako\ntrenbide sarea errusiarra baino askoz ere trinkoagoa da.</span>
	~<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Errusiako\ntrenbide-sarea trinkoa izango da 1900erako, nahiz eta industrializazio\nberantiarra izan.</span><br></p>#<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Ez,\nez, Errusia handia da, kilometro asko behar dira Mosku San Petersburgora\nlotzeko, eta, egia esanez, hori zen oraingoz eraikitako linea bakarra.</span><br></p>
	~<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Ikusitako\narrastoen arabera, Alemania eta Errusia izango dira XIX. mendearen amaieran\nindustrializatuenak.</span><br></p>#<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Faltsua,\nberriro proportzioarekin konparatu.</span><br></p>
	~<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Industrializatuta\negon arren, Espainiako trenbide sarea ez zen oso trinkoa 1900erako.</span><br></p>#<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Espainia\nia industrializatu gabe zegoen XX. mendean, Euskal Herriko eta Kataluniako\nzenbait eremu bakarrik zeuden horrela.</span><br></p>
}


// question: 2460  name: BIIGM7
::BIIGM7::[html]<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"></p><p><b><span lang\="EU"></span></b></p><p><b><span lang\="EU">Hau da jendaurrean proiektatu zen lehen filma; hain zuzen, Parisko kafetegi\nbatean proiektatu zen, 1896an. Minutu bat baino gutxiago irauten du, eta\nLumiére anaien lana da. Trenak hamarkada batzuk lehenago eragin zituen\nerreakzioak kontuan hartuta, imajinatu erreakzio hauetako zein eragin zuen film\nhark\:</span><span lang\="EU"></span></b></p><b></b><b><span lang\="EU"></span></b><p></p>\n\n<p><a href\="https\://www.youtube.com/watch?v\=qawVtd32DOQ"><span lang\="EU">1895\: <em>Trena ailegatzen</em> (LUMIÈRE anaiak) - YouTube</span></a><span lang\="EU"></span></p><br><p></p>{
	=<span lang\="DE">Filmaren\nikusleen erreakzioa Fultonen </span><span lang\="EN-US">“</span><span lang\="DE">munstroaren</span><span lang\="EN-US">”</span><span lang\="DE"> lehen bidaiaren ikusleek izan zutenarekin parekatu\nda\: ikaratu egin ziren eta deabruak harturik joan ziren kafetegitik ihesi.</span>
	~<span lang\="DE">Filmaren\nikusleen erreakzioa Fultonen </span><span lang\="EN-US">“</span><span lang\="DE">munstroaren</span><span lang\="EN-US">”</span><span lang\="DE"> lehen bidaiaren ikusleek izan zutenarekin parekatu\nda\: txaloka eta gogo betean hartu zuten.</span><br>#<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU"><span lang\="DE">Ez. ikaratu\negin ziren eta deabruak harturik joan ziren kafetegitik ihesi.</span></span><br></p>
	~<span lang\="DE">Filma kaskarra\nzenez, ez zuen inor engainatzea lortu, ikusleen algara besterik ez zuen eragin.\n</span>#<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU"><span lang\="DE"><span lang\="DE">Ez.\nIkusleek ez zuten barre egin; gaur egun film labur hark errealitatea ondotxo imitatzen\nduela uste bada ere, garaiko hiperrealismo hura <i>shock</i>-a izan zen\nikusleentzat.</span></span></span><br></p>
	~<i><span lang\="DE">Times</span></i><span lang\="DE"> egunkariko kazetariek izandako erreakzioaren parekatu\nzen ikusleena\: itxaropen gutxirekin hartu zen, trena eta zinema ibilbide\nlaburra izan duten asmakizunak baitira. </span>#<span lang\="DE">Gezurra.\nEzer gutxi esan dezakegu\: asmakizun biak aro eta arte berri baten ikur dira.</span>
}


// question: 2461  name: BIIGM8
::BIIGM8::[html]<p><span lang\="EU">Konparatu bi grafiko hauek\: giza kapitala, biztanleria aktiboa, sektore\nekonomikoen eta lanbideen arabera sailkatuta daude, garai desberdinetan.\nLehenengo grafikoak Ingalaterrako egoera konparatzen du, Lehen eta Bigarren\nIndustria Iraultzen artean; bigarrenak, gaur egungo munduko herrialdeena, hiru\nkategoriatan sailkatuta, egoera ekonomikoaren arabera\: herrialde garatuak,\ngarapen-bidean dauden herrialdeak eta herrialde azpigaratuak. Arretaz aztertu\ngrafikoak eta, ondoren, aukeratu esaldi zuzenak\:</span><span lang\="EU"></span></p>{
	~%33.33333%<span lang\="DE">Lehenengo\ngrafikoan hau adierazten da\: lehen sektorearen garrantzia txikitu egin dela eta\nlan-indarra bigarren sektoreko jardueretara joan dela. </span>#<span lang\="DE">Ondo. Horrek\nagerian jarri du nekazaritzatik industriarako mugimendua.</span>
	~%33.33333%<span lang\="DE">Badirudi\nbi ideia&nbsp; hauek elkarrekin lotuta daudela\n(gaur egun eta iraganean)\: lehen sektorean jarduten duen biztanleriaren ehunekoa\nzenbat eta handiagoa izan, orduan eta modernizazio txikiagoa izango du\nherrialdeak.</span>
	~%33.33333%<span lang\="DE">Zerbitzu-sektorea\n–merkataritza eta IKTak, besteak beste– eta lanbide berriak sortu izana\nherrialde moderno eta lehiakor baten seinale da. </span>#<span lang\="DE">Bai.\nHirugarren sektorearen bilakaerak bi sektore berri agerrarazi ditu, zerbitzuei\neta IKTei lotutakoak.</span>
	~<span lang\="DE">Gaur\negun, bigarren sektorean lan egiten duten pertsonen ehunekoa murriztu egin da, herrialde\ngaratuetako produkzio-prozesua gero eta robotizatuago eta automatizatuago dagoelako.</span>#<span lang\="DE">Egia da,\nbaina horrek ez du esan nahi gaur egun industria garrantzitsua ez denik, baizik\neta giza lana gutxiago behar duela, makinen automatizazioa dela kausa.</span>
	~<span lang\="DE">Lehenengo\ngrafikoak nekazaritza-eremutik hirietarako exodoa ukatu du nolabait, ezin baitugu\negiaztatu bigarren eta hirugarren sektoreen garrantzia gero eta handiagoa zenik.\n</span>#<span lang\="DE">Ez. Lehenengo\nsektoreak (nekazaritza, abeltzaintza, arrantza, meatzaritza, basogintza, </span><span lang\="EN-US">…</span><span lang\="DE">) gero eta garrantzi txikiagoa izan zuen denboraren\npoderioz, eta bigarren sektoreak (industria) eta hirugarrenak (zerbitzuak,\nmerkataritza, </span><span lang\="EN-US">…</span><span lang\="DE">), aldiz, hirietara lan bila lekualdatu ziren\nbiztanleak berenganatu zituzten.</span>
	~<span lang\="DE">Bigarren\ngrafikoaren arabera, herrialde garatuen maila ekonomikoa txikia da, eta\ngarapen-bidean dagoen herrialde batena herrialde ez-industrializatu batenaren\nantzekoa da, eta herrialde azpigaratuena, modernizatua, batik bat. </span>#<span lang\="DE">Ez.\nGaratua izateak esan nahi du herrialde modernoa dela ekonomikoari dagokionez;\ngarapen-bidean egoteak, modernizatzeko bidea hasi egin dela, eta azpigaratua\nizateak, egitura gutxikoa dela. Azken horietan, biztanle askok lan egiten du lehen\nsektorean, lehengaiak eskuratzen, eta hori garapen faltaren seinale da. Herrialde\nhoriei </span><span lang\="EN-US">“</span><span lang\="DE">hirugarren mundua</span><span lang\="EN-US">”</span><span lang\="DE"> ere deitzen zaie.</span>
	~<span lang\="DE">Bigarren\ngrafikoan bildutako informazioaren arabera, Europako ekonomia garatzeko\naukerarik gertagarriena dela garapen-bideko modukoa, gaur egun baino biztanleria\ngehiago beharko delako industrian eta nekazaritzan. </span>#<span lang\="DE">Ez. Bi\nsektore horien automatizazio-prozesua ez da txikituko, handituko baizik,\nlan-indarra murrizten duen produktibitatea garatzen jarraituko baitu. Ziur nago\nzuetariko gehienek hirugarren sektorean lan egingo duzuela.</span>
}


// question: 2462  name: BIIGM9
::BIIGM9::[html]<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"></p><p><b><span lang\="EU"></span></b></p><p><span lang\="EU">Grafiko honetan, hirugarren eta laugarren industria-iraultzek enpleguan\nizan dituzten ondorioak jaso dira. Horiei erreparatuta, hautatu baieztapen\nzuzena\:</span><span lang\="EU"></span></p><p></p><img src\="@@PLUGINFILE@@/AUTOMAT.jpg" alt\="AUTOMATIZAZIOA" width\="700" height\="498" class\="img-responsive atto_image_button_text-bottom"><br><br><p></p>{
	=<span lang\="DE">Alemanian\nizan ezik, Europar Batasunaren barruan, industria-iraultzaren bigarren fasea\nlehenago egin duten herrialdeek hobeto erantzun diote biztanleen\nenplegagarritasunari automatizazioaren aurrerapenen bidez.</span>
	~<span lang\="DE">Mekanizazioari\neta enpleguari buruzko aurretiko esperientzien arabera, ziur gaude\nautomatizazioa ez zaiola mesedegarria izango biztanleriaren enpleguari.</span>#<span lang\="DE">Hori ez\nda guztiz zuzena; izan ere, Lehenengo Industria Iraultzak lan-merkatua\negokitzea eskatu zuen, eta langabezia-uneak izan ziren, baina, azkenean,\nlaneratzea normalizatzea lortu zuten, lehenagoko aldietan bezala. Egungo egoeran\ngauza bera gertatzea espero dezakegu.</span>
	~<span lang\="DE">Automatizazioaren\neraginez arriskuan dauden enpleguen ehunekoak ez dira inolaz ere kezkagarriak,\ngobernuak haiei aurre egiteko neurriak planifikatzen has daitezen modukoak,\nalegia. </span>#<span lang\="DE">Kezkagarriak\ndira, oso kezkagarriak\: grafikoaren arabera, eskuragarri dauden enpleguen erdiei\nbaino gehiagori eragin liezaioke automatizazioak; zalantzarik gabe, EBko\ngobernuen agendan egon beharko luke arazo hori.</span>
	~<span lang\="DE">Zaila da\narrisku horiek laster gara daitezen; izan ere, berrikuntza teknologikoen\nerritmoa moteldu egin da XX-XXI. mendeetan zehar, eta, beraz, presakoa dirudi\nepe laburrean aldaketa garrantzitsuak aurreikustea. </span>#<span lang\="DE">Aurrerapen\nteknologikoen erritmoa </span><span lang\="DE">goraka </span><span lang\="DE">doa. Gaur egun prozesu horren hasiera besterik ez ikusteak\nez du esan nahi martxan eta erritmo onean ez dagoenik.</span>
	~<span lang\="DE">Zaila da\narrisku horiek gauzatzea; izan ere, lehengo ekoizpen-aldaketa handiek erakutsi\ndute konpainiek beti hartzen dituztela kontuan gizarte osoaren eta langileen\ninteresak. </span>#<span lang\="DE">Ez. Konpainien\nhelburu nagusia mozkinak irabaztea da, eta hori kostuak murriztuz lortzen da.\nMakina batek denbora eta dirua aurrezten baditu, erabili egingo da, behin eta\nberriz probatu egingo da; uste al duzu kasu honetan trantsizio hori desberdina\nizango dela?</span>
}


// question: 2415  name: BIIK9
::BIIK9::[html]<p><span lang\="EU">Bigarren Industria Iraultzak ondorio ugari izan zituen, hala nola\nenpresa-antolaera aldatzeko beharra, presakoa zena. Aukeratu baieztapen\nzuzenak\:</span><span lang\="EU"></span></p>{
	~%33.33333%<span lang\="DE">Sozietate\nanonimoek munta handiko negozioak sortzeko behar diren inbertsioak errazten\ndituzte\: kapitala akziotan banatzen da eta inbertitzaile gehiagori ematen zaie\nparte hartzeko aukera.</span>
	~%33.33333%<span lang\="DE">Inbertsio\nBankuak enpresaburuei maileguak ematen dizkie negozio bat sortu edo sendotzeko;\nbatzuetan, ordea, zuzeneko inbertitzaile ere jarduten du, finantza-formula\nkonplexuagoen bitartez eta urre-patroitik aldenduta.</span>
	~%33.33333%<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU"><span lang\="DE">Kartelak,\n<i>holding</i>-ak eta <i>trust</i>-ak dira enpresek bat egiteko, elkarrekin adosteko\nedo xurgatzeko eskura dituzten monopolio-era nagusiak; merkatua kontrolatzen\ndute eta irabaziak ugaritzen dituzte, kontsumitzaileei kalte eginez, ez baitie\nkontsumoan aukerak izaten uzten.</span></span><br></p>
	~<span lang\="DE">Monopolioak\nmesedegarri zaizkie kontsumitzaileei, lehia txikiagotzen dutelako; merkatua\nkontrolatzen dutenez, prezioak murrizten direlako eta produktuak eskuratzeko\naukera handitzen dutelako. </span>#<span lang\="DE">Ez da\nhorrela\: sektore batean lehiarik ez dagoenean, kontsumitzaileek bestelako\naukerarik ez dutenez, prezioek gora egiten dute. Horretan datza,&nbsp; hain zuzen, jardunbide haien arriskua.</span>
	~<span lang\="DE">Konpainia\nnagusietako langileen soldata finkatzen duen merkatua bezala jokatzen du\nburtsak, giza kapitala arautzen duen eskaintza-eskarien legea kontuan hartuta. </span>#<span lang\="DE">Ez.\nBurtsan baloreak, tituluak eta akzioak jartzen dira salgai.</span>
}


// question: 2416  name: BIIT1
::BIIT1::[html]<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"></p><p></p><p><span lang\="EU">Testu hau inflexio-puntu batean kokatzen da; ordura arte Ingalaterrak\ngidatu zuen prozesu industriala, baina testuaren azken galderan adierazten den\nbezala, badaude beste herrialde batzuk nabarmentzen hasi zirelaren zantzuak.\nAukeratu, ideia hauen artean, Sir Robert Peelek Britainia Handiak ekonomian zuen\nnagusitasuna azaltzeko adierazi zituen kausak\:</span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="EU">«Azter ezazue gure egoera, azter ezazue Jainkoak eta naturak eman diguten\nabantaila eta agintzen zaigun patua. Mendebaldeko Europaren mugan gaude, mundu\nzaharraren eta berriaren arteko lotura-gune nagusian. Zientziaren aurkikuntzek,\nnabigazioaren aurrerapenek, New Yorketik hamar egun baino gutxiagora jarri\ngaituzte. Gure populazioari eta gure herrialdearen azalerari dagokionez, beste\nedozein naziok baino kostalde zabalagoa dugu, eta horrek itsasoko nagusitasuna\nziurtatzen digu. Burdinak eta ikatzak, ekoizpenaren nerbio horiek, abantaila\nematen digute industriaren lehiaketa handiaren gure arerioekiko. Gure kapitalak\ngainditu egiten du haiek dutena (...). Gure nazio-izaera, administratzen\ngaituzten erakunde askeak, pentsamendu- eta ekintza-askatasuna, zientziaren\naurkikuntza eta aurrerapen guztiak hedatzen dituen oztoporik gabeko prentsa,\ngure abantaila natural eta fisikoekin uztartzen dira, beren produktuen truke\naskeaz baliatzen diren nazioen buruan jartzeko. Beraz, hau al da\nkonpetentziatik at geratuko den herrialdea?».</span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="EU">Sir Robert Peelek Parlamentuan egindako hitzaldia, 1846ko otsailaren 16an.</span><span lang\="EU"></span></p><br><p></p>{
	~%25%<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"></p><span lang\="DE">Zientzia\neta teknologiaren aurrerapenak</span><br><br><p></p>
	~%25%<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"></p><p><span lang\="DE">Itsas\nmerkataritzaren egoera abantailatsua</span><br></p><br><p></p>
	~%25%<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"></p><p><span lang\="DE">Funtsezko\nlehengaiak izatea, hala nola ikatza eta burdina</span><br></p><br><p></p>
	~%25%<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"></p><p><span lang\="DE">Liberalismo\nparlamentarioa</span><br></p><br><p></p>
	~<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Gobernuaren\nprotekzionismoa </span><br></p>#<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU"><span lang\="DE">Ez. Aldaketa\naskea aipatzen du ekonomiaren eredu gisa, Adam Smithen printzipioen arabera.</span></span><br></p>
	~<span lang\="DE">Gobernuak\nkontrolatutako prentsa, herritarrak zientziaren abantailez konbentzitzeko </span>#<span lang\="DE">Ez,\nprentsa-askatasunak teknologiaren abantailak berez plazaratuko ditu.</span>
}


// question: 2417  name: BIIT2
::BIIT2::[html]<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"></p><p></p><p><span lang\="EU">Testu honek </span><span lang\="EU">Erresuma Batuko </span><span lang\="EU">diplomazialari batek XIX. mendearen amaieran egindako gogoeta batzuk oroiminez\naztertzen ditu. Arretaz irakurri testutxoa eta, ondoren, aukeratu baieztapen\nzuzena\:</span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="EU">«Hala ere, gero eta gauza ingeles gutxiago dut. Nire oinetakoak frantsesak\ndira; nire jantziak, alemanak; nire bulegoko aulkiak, alemanak, eta gauza bera\ngertatzen da nire lumekin, paperekin eta alfonbrekin\: edaten dudan garagardoa\nalemana da. Laster, nire etxeko gauza ingeles bakarra nire haragia eta hezurrak\neta nire sentimendu aldaezinak izango dira»</span><span lang\="EU">.</span><span lang\="EU"><br>\n<!--[if !supportLineBreakNewLine]--><br>\n<!--[endif]--></span></p>\n\n<p><span lang\="EU">Erresuma Batuko kontsularen hitzak, Alepon, (1898).</span><span lang\="EU"></span></p><br><p></p><br><p></p>{
	~%50%<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU"><span lang\="DE">Kontsul\nhorrek, antza, bazuen iragan hurbilaren mira\: Britainia Handia, produktu\nlanduen hornitzaile nagusia eta industrializazio-prozesuaren aitzindaria izan\nzen.</span></span><br></p>
	~%50%<span lang\="DE">Kontsulak\nBritainia Handiko ekoizpenaren gainean zuen ustea gehiegizkoa badirudi ere, ez\ndago zalantzarik Europako beste herrialde batzuk ere lortu zutela ingelesak\nbezain lehiakor izatea nazioarteko merkatuan.</span>
	~<span lang\="DE">Kontsul\nbritainiarrak aipatzen dituen produktuak ez ziren Britainia Handian ekoizten,\nez zegoen horien inguruko tradizio industrialik. </span>#<span lang\="DE">Begiratu\nzein produktu diren; ehunak, adibidez, benetan al dira Britainia Handiko industriatik\nkanpoko produktuak? Izan ere, britaniarrak hasi ziren modu mekanizatuan\nekoizten!</span>
	~<span lang\="DE">Britainiar\nkontsularen aburuz, Europako herrialdeek bakarrik lortu zuten Britainia Handiko\naurrerapen industrialak berdintzea, eta zuzen dago </span>#<span lang\="DE">Ez ditu\nAEBak aipatu, baina horrek ez du esan nahi herrialde horretan produktu horiek ekoizten\nez zirenik; industrializazioak Europa kontinentetik irten Ameriketarako mugak\nzeharkatu zituen, eta, geroago, Asiarakoak (Japonia); gainera, batzuetan ez\ngara berdintzeaz ari, gainditzeaz baizik</span>
}


// question: 2418  name: BIIT3
::BIIT3::[html]<p><span lang\="EU">Kontsul britainiarrak arrazoia du, gauzak aldatzen ari ziren, baina baita\nBritainiar Inperioaren beraren jarduteko moduan ere. Arretaz irakurri testu hau\neta aukeratu britainiarren jokabidea hobekien azaltzen duen baieztapena.</span></p>\n\n<p><span lang\="EU"><br>\n</span><span lang\="EU">«Mendebaldeko Europa eta, 1870ean,\nbatez ere, Britainia Handia, munduko lantegi industrialak ziren. 1866an, ekonomialari\ningeles bat liluratu zuen, garai hartan, Ingalaterrak aletegiak Chicagon eta\nOdessan, basoak Kanadan eta Baltikoan, ardiak Australian eta urre- eta zilar-meategiak\nKalifornian eta Perun eduki zituela jakiteak, Txinatik iristen zitzaion tea eta\nEkialdeko Indietako plantazioetako kafea hartzen zituen bitartean.</span><span lang\="EU"><br>\n</span><span lang\="EU">(...) Gaiak, zerbitzuak, dirua,\nkapitala eta pertsonak norabide guztietan mugitzen ziren muga nazionalak kontuan\nhartu gabe. Gari-tratulariek, adibidez, Mineapolisen, Liverpoolen, Buenos\nAiresen eta Danzigen zituzten prezioen jarraipena egiten zuten eguneroko\ninformazio telegrafiko eta kablegrafikoen bidez. Merkeen zegoen tokian erosten\neta garestien zegoen tokian saltzen zuten».</span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="EU">PALMER ETA COTON, </span><i><span lang\="EU">Historia Garaikidea</span></i><span lang\="EU">.</span><span lang\="EU"></span></p>{
	=<span lang\="DE">Ingalaterrak\njabetza kolonialak eta konpainia ingeles nagusien filialak zituen mundu osoan\nzehar banatuta, eta, beraz, mundu-mailan egiten zituen negozioak eta lortzen\nzituen mozkinik handienak.</span>
	~<span lang\="DE">Ingalaterrak\nbere enpresen filialak AEBetan, Kanadan, Indian edo Australian, hau da, bere\nkolonietan, bakarrik zituen. </span>#<span lang\="DE">Ez zen\nhorrela. Egia da lurralde horietako batzuek uztarri kolonialaren menpean\njarraitzen zutela, baina beste batzuk, AEBak kasu, aspalditik independizatu\nziren; horrek ez du esan nahi, ordea, Britainiar Handiko enpresak lurralde\nhorietatik kanporatu zirenik edo koloniekin soilik negozioak egin zitekeenik.</span>
	~<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU"><span lang\="DE">Testuak\nbarne-merkataritzaren garrantzia aldarrikatzen du, merkatu libre eta\nlehiakorrean oinarritutako ikuspegi kapitalista. </span>saren barruan.</span><br></p>#<span lang\="DE">Egia\nesan, printzipio librekanbista horietan oinarritzen da, baina ez\nbarne-merkatuari dagokionez, kanpokoari dagokionez baizik.</span>
	~<span lang\="DE">Garaiko politika\nbritainiarrek protekzionistak izan behar zuten; bistakoa denez, munduan\nzituzten negozioen interesak babesten zituzten.</span>#<span lang\="DE">Izan\nere, kontrakoa egiten baduzu, hots, zure merkatua eta aukerak nazioartekotzea,\nprotekzionismoa oztopo handia da.</span>
	~<span lang\="DE">Testuaren\naburuz, globalizazioaren printzipioak ez ziren garai hartan ikusten, ekonomiak herrialde\nbarrura bakarrik bideratzen zirelako. </span>#<span lang\="DE">Argi\ndago ezetz, erosteko zein saltzeko gehien komeni den tokiari begiratzen\nzitzaiola, mundu osoa hartzen zela merkatutzat, eta hori da, hain zuzen,\nglobalizazioaren oinarria\: mugak zabaltzea.</span>
}


// question: 2419  name: BIIT4
::BIIT4::[html]<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"></p><p></p><p><span lang\="EU">Henry Fordek bere enpresan lan egiteko moduari buruz egin zituen gogoeta\nbatzuk biltzen ditu testu honek. Aukeratu gogoeta horiek hobekin azaltzen duen baieztapena\:</span><span lang\="EU"><br>\n</span><span lang\="EU"><br>\n</span><span lang\="EU">«Gaur egun, gure lan guztiak bi\nprintzipio hauetan oinarritzen dira\: inork ez du gauza bat baino gehiago egin\nbehar; ahal den guztietan, inor ez da gelditu behar (...). Printzipio horiek\naplikatzearen emaitza garbia da langileari pentsatzeko beharra eta mugimenduak\nmurriztea (...). Gizonak ez du behar duena baino segundo bat gutxiago izan\nbehar, ezta segundo bat gehiago ere (...). Pieza bat jartzen duen gizonak ez du\nfinkatzen\: pieza ezin da erabat finkatuta egon langile gehiagok esku hartu\narte. Berno bat jartzen duen gizonak ez du azkoina jarri behar. Azkoina jartzen\nduen gizonak ez du torlojua jarri behar».</span><span lang\="EU"><br>\n<br>\n</span><span lang\="EU">H. Ford, <i>Mi vida y mi obra</i>,\n1925.</span><span lang\="EU"></span></p><br><p></p>{
	=<span lang\="DE">Forden\nlan-metodoa pentsamendu zientifikoan eta kapitalismoaren printzipioetan\noinarritzen da.</span>
	~<span lang\="DE">Fordek\noinarri dituen printzipioak eta aurretik garatutako taylorismoarenak guztiz\nbestelakoak dira. </span>#<span lang\="DE">Ez. Berez,\ntaylorismoa sinplifikatzeko eta kronometratzeko ideia horietan oinarritzen da;\nFordek muntaketa-katea gehituko dio ideia horri, kostuak murrizteko helburuz.</span>
	~<span lang\="DE">Testuak\nForden ekarpen nagusia jaso du, hau da, muntaketa-katea langileen mugimenduen\narteko denborak murrizteko modu gisa erabiltzea. </span>#<span lang\="DE">Egia da Fordismoaren\nekarpen handia muntaketa-katea izan zela, baina testu hori ez da horretaz ari.</span>
	~<span lang\="DE">Badirudi\nForden printzipioak logika kapitalistaren aurkakoak direla, ez baitute\nproduktibitatea bultzatzen. </span>#<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="DE">Alderantziz,\nzer egin eta nola antolatu erabakitzen duenarentzat mozkinik handiena lortzeko\nikuspegi argia da, eta Adam Smithen aburuz, lehiakortasuna hobetzea eta bizitza\nahalik eta ondoen irabaztea dira bere sistemaren oinarria.</span><br></p>
	~<span lang\="DE">Fordek\ntaxutu zuen sistema bere konpainietako langileei zoriontasuna eta bizi-kalitatea\nemateko ideian oinarritzen da. </span>#<span lang\="DE">Ez.\nTestu horrek erakutsi duen bezala, Forden metodoa produktibitatea maximizatzean\noinarritzen da. Hori bai, soldatak igo eta lan baldintzak hobetzearen ondorioz,\nlangile trebatuenek Forden lantegietan lan egin nahi dute; gainera, Ford-T\nospetsuak erosteko aukera izango dute.</span>
}


// question: 2420  name: BIIT5
::BIIT5::[html]<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"></p><p></p><p><span lang\="EU">Fordek industriaren erraldoi bihurtu zuen bere konpainia; izan ere,\nkonpainiak hazi egiten dira inbertsio beharrak gora egin ahala, forma juridiko\nberriak egokituz. Arretaz irakurri testu hau, J.P. Morgan handikiaren\nenpresa-taktikez ari dena; ondoren, aukeratu taktika horiek hobekin azaltzen\nduten eta baieztapenak\:</span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="EU">«1901ean, John P. Morgan finantzen handikiak eta <i>trust</i> siderurgiko\nhandiaren buru A. Carnegiek &nbsp;Carnegie\nCompany of New Jersey konpainia eratu zuten. 160 milioi dolarreko kapitala zuen\nkonpainia berriak, 11 konpainia biltzen zituen eta, aldi berean, beste 170 enpresa\nsubsidiario batzuk kontrolatzen zituen (...). 783 instalaziok eta lantegik\nosatzen zuten <i>holding</i> erraldoi hori. Laku Handiko burdin hobirik onenak\nzituen, baita hainbat ikatz-meategi Pennsylvanian, 110 itsasontziko ontzidia,\n2.340 kilometroko trenbide-sarea, 77 labe garai eta 250 ijezketa-labe ere».</span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="EU">VÁZQUEZ DE PARGA, V.\: </span><i><span lang\="EU">La historia económica del mundo</span></i><span lang\="EU">.</span><span lang\="EU"></span></p><br><p></p>{
	~%50%<span lang\="DE">.P.\nMorganen eta Carnegien negozioak akzio-sorten erosketaren bidez hazi eta\ndibertsifikatu ziren, eta haiek konpainia askoren bazkide nagusi bihurtu ziren.</span>
	~%50%<span lang\="DE">Morganen\neta Carnegien akzio-kopuruak eta aniztasunak –mota guztietako konpainiak,\ngarraioak, <i>trust</i>-ak eta <i>holding</i>-ak bildu zituzten–, merkatuan\nnagusitasuna lortzea bermatu zieten.</span>
	~<span lang\="DE">J.P.\nMorganen eta Carnegien ekintzen asmoa izan zen merkatuan lehia askea eta\nkontsumitzaileen eta beste enpresa batzuen eskubideak bermatzea.</span>#<span lang\="DE">Ez. Monopolio\nbiribila eratu zuten, lehia askea ezabatu eta lehiari gailentzen saiatzeko, inolako\nbegirunerik gabe.</span>
	~<span lang\="DE">Tren-konpainia\nbat erostea hanka-sartzea izango zatekeen; azken finean, hobe izango zatekeen\nmeategietan eta labe garaietan bakarrik espezializatzea. </span>#<span lang\="DE">Eta nola\neramango genukeen ikatza lantegietara? Eta produktu landua merkaturatu?\nBurdingintzan, meatzaritzan eta garraioan dibertsifikatzea ekoizpenaren eta\ngarraioaren zirkulua ixtea da, eta merkatua kontrolatzen saiatzea.</span>
	~<span lang\="DE">J.P.\nMorgan handiki bihurtu zen\: negozio asko zerotik hasi zituen eta guztiak bere\nzuzendaritzapean batzea lortu zuen. </span>#<span lang\="DE">Morganen\nestrategia ez zen etengabe ekitea, interesatzen zitzaizkion konpainien akzioak\nbereganatzea baizik, erraldoi industriala sortzeko asmoz.</span>
}


// question: 2421  name: BIIT6
::BIIT6::[html]<p><span lang\="EU">Bi testu hauetan, Rockefeller jaunak bere konpainia <i>trust</i> bihurtu\narte egin zituen ekintzak azaltzen dira, baita 1890eko Sherman Legearen bidez\nAEBek eman zioten erantzun legala ere. Alderatu bi testuak, eta erabaki zein\nbaieztapenek azaltzen duten hobekien egoera hori\:</span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="EU">«(...) Rockefeller jaunak sortu zuen, 1870ean, Cleveland hirian, milioi bat\ndolarreko kapitalarekin; Rockefellerrek, lehiakideak ezabatzeko, zeharkako politika\nbat hartu zuen\: garraioak kontrolatzeko, tren-konpainiak eta\nnabigazio-konpainiak erostea.</span><span lang\="EU"><br>\n</span><span lang\="EU">1872. urteaz geroztik, bere\ntrenbide-filialari esker (...), petrolioaren garraioaren monopolioa lortu zuen\n(...). Konpainietako batzuek zaildu egiten zituzten kudeaketa eta eragiketa finantzario\nbatzuk. Zailtasun horiek saihesteko, Rockefellerrek egitura berri bat sortzea\nerabaki zuen\: <i>trust</i> delakoa. Hitzarmen baten bidez, konpainia guztien\nakzioak bederatzi pertsonako kontseilu baten esku geratu ziren. Horrela, Standard\nAlliance Oil Co. of Ohio izeneko organismo handiaren zuzendaritza eraginkorra lortu\nzuen inolako oposiziorik gabe (...)».</span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="EU">VÁZQUEZ DE PARGA, V., <i>La historia económica del&nbsp; mundo</i>.</span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="EU">«1. atala. Kontratu oro konfiantza-moduren batean oinarritu behar da legez,\ndela estatu batzuen artean sinatutakoan, inoiz ez, beste edozein\nkonspiraziotan, merkataritza oztopatuz. Legez kanpokotzat hartutako konbinazio\nedo konspirazioren batean kontraturen bat egiten duen pertsona oro erruduntzat\njoko da, eta, hala uste izanez gero, 10.000.000 dolarretik beherako isuna\njarriko zaio korporazioari, edo beste edozein pertsonari, 350.000 dolarretik\ngorakoa ez dena, edo espetxealdia –gehienez, hiru urtekoa– edo bi zigor horiek,\nepaitegiaren iritziz.</span><span lang\="EU"> </span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="EU">2. atala. Estatu bateko merkataritza edo merkataritzako edozein alderdi\nmonopolizatu, edo atzerritarrekin batera, beste pertsona bat monopolizatu nahi\nduen edo horren kontra konspiratu nahi duen pertsona oro delitugiletzat joko\nda, eta, ondorioz, zigortu egingo da isun bidez\: 10.000 milioi dolar baino\ngehiago, 350.000 dolarretik gorakoa edo espetxealdia –gehienez, hiru urtekoa–,\ngortearen arabera».</span><span lang\="EU"></span></p>{
	~%50%<span lang\="DE">Rockefeller\nAEBetako petrolioaren merkatua monopolizatzen saiatu zen politika trebe baten\neskutik\: petrolio-putzu guztiak kontrolatu ezin zituenez, petrolioaen garraioa\nkontrolatzen saiatu zen, eta bere konpainiak oso lehiakor bihurtu zituen.</span>
	~%50%<span lang\="DE">Sherman\nLegeak zorrotz zigortzen zituen lehia ezabatzeko eta merkatua monopolizatzeko\negindako azpijokoak.</span>
	~<span lang\="DE">Sherman\nLegeak merkatu erabat askea aitortzen zuen, estatuaren esku-hartzerik edo\nbitartekaritzarik gabea, bidegabekeriarik eta kalte larririk egon ez zedin. </span>#<span lang\="DE">Ez. Estatuaren\nzeregina txiki zen, baina garrantzitsua\: monopolioak deuseztatzea eta zigortzea,\nmerkatuaren askatasuna benetan bermatzeko asmoz.</span>
	~<span lang\="DE">Sherman\nLegeak politika protekzionistak bultzatzen zituen kontsumitzaileek merkatuan\nbarietatea eta prezio hobea izan ditzaten. </span>#<span lang\="DE">Ez. Sherman\nLegea monopolioaren aurkako politikez ari da, ez protekzionismoaz; hortaz, gai\nhorrekin zerikusi txikia du.</span>
	~<span lang\="DE">Argi\ndago Rockefelleren eta J.P. Morganen estrategiak elkarren kontrakoak zirela, <i>holding</i>\nbatek ez duela zerikusirik <i>trust</i> batekin. </span>#<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="DE">Ez.\nElkarrekin lotuta daude, merkatua kontrolatzen saiatzeko moduak dira biak.</span><br></p>
	~<i><span lang\="DE">Trust</span></i><span lang\="DE">-a, Standard Oilen gertatu zen bezala, merkatua monopolizatzeko\ninteresak batzen dituen konpainia-multzo bat bezala definitzen da.</span>#<span lang\="DE">Ez. Hori\nkartel bat da; <i>trust</i> bat beste konpainia batzuk xurgatzen dituen enpresa\nbat da, produktuaren ekoizpen-, garraio- eta salmenta-prozesu guztia\nkontrolatzen eta monopolizatzen saiatzen dena.</span>
}


// question: 2422  name: BIIT7
::BIIT7::[html]<p><span lang\="EU">Charles Dickens XIX. mendeko idazle gailenetako bat izan zen. Horren lanek\npertsonaia ahaztezinak deskribatu zituzten, Bigarren Industria Iraultzari\nlotutako eguneroko egoerak ere. Arretaz irakurri bere eleberri baten pasarte\nhau; ondoren, aukeratu Dickensen Londres hiria deskribatzen duten baieztapenak\:</span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="EU">«Londres. Duela gutxi amaitu da Mikel Deunaren denboraldia, eta Lord\nCanciller, Lincoln 's Inn'-en dago, seko. Azaroko denbora gupidagabea. Lokatza\nkaleetatik nahiz urak lurretik kendu berri balira ere, ez litzateke harritzekoa\n40 bat oineko megalosauro bat Holborngo muino erraldoi bat balitz bezala plisti-plasta\nibiltzen ikustea. Tximinietako kapeletatik jaisten den kea, benetako\nelur-malutaren tamainako kedar-malutadun euri-jasa beltz eta biguna sortuz,\neguzkiaren heriotzagatik doluz irudika zitekeena. Zakurrak, lokatzetan ikusezinak.\nZaldiak, hala moduz; betaurrekoetaraino suminduta. Oinezkoek, euritakoak elkar joka,\numore txarreko infekzio orokor batean bildurik, izkinetan irristatzen dira, non\nbeste milaka oinezko irristatzen eta erortzen baitira egunsentitik (eguna argitu\nduela esan badaiteke), eta jalkin gehiago gehitzen baitizkiete lokatzezko\nzarakar gainjarriei, toki horietan zoladurari gogor itsasten baitzaizkio, interes\nkonposatuari metatzen zaizkiolarik. </span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="EU">Lainoa, nonahi. Ibaian gora lainoa dago, eta, bertatik, zikin dabil\nitsasontzien lerroen eta hiri handi (eta zikin) bateko ur-kutsaduren artean.\nLainoa, Essexeko zingiretan; lainoa, Kenteko muinoetan. Ikazkinen kabinetan\nsartzen den lainoa; ontziolen gainean erortzen den lainoa, ontzi handien\naparailuaren gainean; gabarren eta txalupen karelen gainean erortzen den\nlainoa. Behe-lainoa, Greenwichetik erretirodun adinduen begietan eta\neztarrietan, ospitaleetako aretoetako tximinien ondoan karraskan dabiltzala;\nbehe-lainoa, ahoan eta piparen lapikoan, patroi umoretsuak arratsaldean\nerretzen duena, bere ganbara txikian sartuta; behe-lainoa, ontzigainean tira\negiten duen itsasmutilaren behatzak eta atzamarrak krudelki hozten dituena.\nZubietatik igaro eta karel gainetik lainopean zerua begiratzen dutenak,\nguztiak, lainoz inguratuta, puxika batean sartuta baleude bezala, hodei lainotsuen\nerdian zintzilik. Gas-farolek argi-koroa nahasiak sortzen dituzte\nbehe-lainoaren erdian. Kaleak, eguzkiak sortuak diruditenak bezalakoak, zelai\nharrotuetatik ikusita, artzainaren eta nekazariaren begietara. Ia denda guztiek\npiztu dituzte argiak ohi baino bi ordu lehenago, eta badirudi gasa horretaz\nohartzen dela, itxura goibel eta uzkurra baitu».</span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="EU"><br>\n</span><span lang\="EU">DICKENS, Ch.\: </span><i><span lang\="EU">La casa desolada</span></i><span lang\="EU">. 1852.</span><span lang\="EU"></span></p>{
	~%50%<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="DE">Londreseko\nohiko euri-jasek agerian utzi dute saneamendu-sarea ez zela hiriko auzo\nguztietara iristen.</span><br></p>
	~%50%<span lang\="DE">Dickensek\n<i>smog</i>-a deskribatzen du pasarte horietan\: kutsadurarekin elkartutako lainoaren\nefektua, giro ilun eta osasungaitza sortzen duena.</span>
	~<span lang\="DE">Bigarren\nIraultza Industrialean Londresen sortutako aberastasunak XIX. mendearen erdialdeko\nlondrestarrei zoriontasuna eta bizi-kalitatea ekarri zizkien. </span>#<span lang\="DE">Ez.\nTestuak kutsadura handiaz, lokatzaz eta umore txarraz ari dira.</span>
	~<span lang\="DE">Londresko\nlainoa eguneroko fenomeno atmosferikoa da, eta hiriko airea fabriken kutsadura\nindustrialetik garbitzen laguntzen zuen. </span>#<span lang\="DE">Ez. Ez\nzen partikulak eramaten zituen euri gogorra, hezetasun etengabea eta\nkutsatzaileak esekita geratzea ahalbidetzen zuena baizik.</span>
	~<span lang\="DE">Farola\nelektrikoek ez zuten lainoaren iluntasuna guztiz argiztatzen, kutsadurarekin\nbatera giro ilunak baitzirauen. </span>#<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="DE">Giroa iluna\nzen, bai, baina gas-farolak zeuden garai hartan.</span><br></p>
}


// question: 2423  name: BIIT8
::BIIT8::[html]<p><span lang\="EU">Testu hau harrigarria eta izugarria da, baita zerbait gehiago ere. Arretaz\nirakurri William Pitt ministro britainiarraren hitzaldia, haurren lanari buruzkoa;\nondoren, erabaki zein esaldik deskribatzen duen hobekien egoera hau\:</span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="EU">«Esperientziak dagoeneko erakutsi du haurren lana eta haurren zereginetan\ngoiz erabiltzeak abantaila handia ekar dezaketela. Industria-eskolak garatu\nizanak ere emaitza material nabarmenak eman behar ditu. Norbait metodo horren\narabera hezitako haurrek hemendik aurrera irabazten dutenaren balio osoa\nkalkulatzen ahaleginduko balitz, harritu egingo litzateke kontuan hartzean herriari\nberen haurren lana salbuesteko zama, nahikoa baita bere mantenu ekonomikoari\neusteko, eta haurren lan-ahaleginak eta prestakuntza jasotzen duten ohiturek\naberastasun nazionalari gehitzen dizkioten diru-sarrerak».</span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="EU">William Pitten hitzaldia, Hill Whitbread-ek laguntza publikoari buruz egindako\neztabaidan. 1796ko otsailaren 12a.</span><span lang\="EU"></span></p>{
	~%33.33333%<span lang\="DE">Badirudi\ntestuak nolabait iradokitzen duela eskola industrialetako haurren hezkuntza onuragarritzat\njotzen zela, haurren lana ordainduak nazioari mesede egiten ziolako.</span>
	~%33.33333%<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Pittek\nlanaren eta haur-hezkuntzaren balioa enpresa-ikuspegitik aztertzen du, eta\nhezkuntzako inputaren kostua sortzen duten haurren lanaren outputarekin\ngainditzen da.</span><br></p>
	~%33.33333%<span lang\="DE">Pittek\nhaurren lanari buruz zuen aldeko iritzia apurka desagertuz joan zen Bigarren\nIndustria Iraultzan zehar, lege murriztaileagoen bitartez; Pitten pentsamendua,\nzorionez, zaharkitua geratu zen.</span><br>
	~<span lang\="DE">Pittek\nargudio sendoak aurkeztu zituen haurren lanaren aurka, eta horregatik, lan hori\nlegez kanpo utzi nahi izan zuen eta umeak eskolatu. </span>#<span lang\="DE">Ez.\nPittek zioena da onuragarria zela haurrak aldi berean heztea eta lan eginaraztea,\nhaurrak hezi eta zaintzeak sortzen zituzten gastuak lanaren etekinekin\nkonpentsatzen zirelako.</span>
	~<span lang\="DE">Pittek\nsalatu zuen, ikuspegi kapitalista batetik, haurren lanak ez zuela zentzurik ez\nzelako probetxugarria. </span>#<span lang\="DE">Alderantziz\:\nhaurren lanak aberastasun nazionalarentzat probetxugarria zela esaten zuen; hori\nbai, lana eta eskola elkarrekin uztartzeak epe luzera giza kapitala eta, beraz,\nnazioa, emankorrago egingo zuela uste zuen.</span>
}


// question: 2424  name: BIIT9
::BIIT9::[html]<p><span lang\="EU">Testu hauek euskal emigrante baten eta bere familiaren arteko eskutitzak\ndira; Ameriketara joandako emigrante bati egin zitzaion elkarrizketa baten\nbideo bat ikusteko aukera ere badago. Lekukotasun horien arabera, hautatu migrazio\nhoriek hobekien deskribatzen dituzten baieztapenak\:</span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="EU">Pettan Elgarten migrazio esperientzia</span><span lang\="EU">\: </span><span lang\="DE"><a href\="https\://www.eke.eus/es/cultura-vasca/pais-vasco/diaspora-vasca-la-octava-provincia/la-argentina-de-los-vascos/bideoak/pettan_elgart"><span lang\="EU">Pettan Elgart (1911, Urepel) — Instituto cultural vasco (eke.eus)</span></a></span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="EU">Christoph Bernard, Argentinan eta Tristanen "Kristobal" deitua,\nEuskal Herriko bere familiak idatzia. Guraso nekazarien semea. Haurtzarotik,\nChristoph zerbitzari bezala jarria izan zen Baigorryko Saint Etiennen. 1910.\nurte inguruan Argentinara emigratu zuen 9 anaietatik bakarra da.</span><span lang\="EU"><br>\n</span><span lang\="EU">1911ko martxoaren 22an, gurasoei\neskatu zien bi anaiak Argentinara bidaltzeko\: </span><span lang\="EU">«Beñat soldaduskatik itzultzen denean, nahi\nbaduzue, jaunartzea egin duen beste anaiarekin batera bidal dezakezue; hemendik\naurrera, adinik onenean dago, ez beldurrik izan gazteegia izango ote den, beste\nanaia soldaduskatik itzuli arte eskolara bidali ahal izango duzue, horrek\naurrerago balioko dio»</span><span lang\="EU">.</span><span lang\="EU"><br>\n</span><span lang\="EU">Egun batzuk geroago, 1911ko martxoaren\n27an, Argentinako lan-baldintzen berri eman zion Beñat anaiari\: </span><span lang\="EU">«Nire anaia maitea\: hemen lekuak ezin dira\nhangoekin alderatu, langileentzat, hemen ere lan egin behar da, baina beste\nerraztasun batzuk daude, gainera, soldata desberdina da, hona iristen zarenean,\nberehala irabazten dituzu hangoetatik 50 edo 60 frako, eta hori lana ezagutu\ngabe, gero, zure lana ikasten duzun heinean, soldata handitzen da»</span><span lang\="EU">.</span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="EU">Christoph Bernardek bere gurasoei (1911 eta 1914) bidalitako gutunen\nlaburpenak\: </span><span lang\="DE"><a href\="https\://www.eke.eus/es/cultura-vasca/pais-vasco/diaspora-vasca-la-octava-provincia/la-argentina-de-los-vascos/gutunak"><span lang\="EU">Correspondencia — Instituto cultural vasco (eke.eus)</span></a></span><span lang\="EU"></span></p>{
	~%33.33333%<span lang\="DE">Bi\nlekukotasunek familia-sarearen garrantzia azpimarratzen dute euskal\nimmigrazioak Ameriketan egiten duen deialdi eta harreran.</span>
	~%33.33333%<span lang\="DE">Lekukotasun\nhorietan irakur daitekeenez, diaspora horretako protagonistak landa-mundu mota\nbatetik bestera igaro ziren, eta lehen sektorearekin lotutako zereginetan\njarraitzen dute.</span>
	~%33.33333%<span lang\="DE">Lekukotasunek\nAmeriketako lan-baldintza hobeak jasotzen dituzte\: soldatak dezente handitzen\nziren, trebakuntza-mailak gora egin ahala.</span>
	~<span lang\="DE">Lekukotasunen\naburuz, etorkinei ikasitako lanbide bat eskatzen zitzaien lanpostu bat lortu\nahal izateko. </span>#<span lang\="DE">Ez. Baldintzak\nnahiko onak ziren, dezente ordaintzen zuten, baita ikastaldian ere.</span>
	~<span lang\="DE">Lekukotasun\nhorien aburuz, euskal diaspora bizi-baldintza kaskarrez nazkatuta zeuden\nmeatzaritzako eta burdingintzako langileek osatu zuten batik bat. </span>#<span lang\="DE">Ez.\nDiasporako herritar asko baserriko ekonomiatik kanporatutako nekazariek osatu\nzuten\: maiorazkoaren oinordeko ez izateagatik edo XIX. mendeko eta XX.\nmendearen hasierako nekazaritza-egoera ezegonkorragatik, </span><span lang\="EN-US">“</span><span lang\="DE">mundu berrira</span><span lang\="EN-US">”</span><span lang\="DE"> bizitza\nhobeago baten bila joan ziren.</span>
}


// question: 2512  name: EEIGM1
::EEIGM1::[html]<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"></p><p></p><p><span lang\="EU">Mapa honetan, XIX. mendean abian jarri ziren\nindustria-guneak eta meatzaritzako baliabideak irudikatu dira. Informazio hori\nkontuan hartuta, aukeratu baieztapen zuzena\:</span><span lang\="EU"></span></p><br><p></p><br><p></p>{
	=<span lang\="EN-US">Espainiako\nmeategi asko atzerriko kapitalekin ustiatu izanak argi utzi du XIX. mendean\nEspainian ez zegoela enpresa- eta industria-izaerarik.</span>
	~<span lang\="EN-US">Industria\nIraultza berandu garatu zen Espainian, aireratzea errazteko baliabide naturalik\nez zegoelako. </span>#<span lang\="EN-US">Ez.\nBazeuden, Ingalaterraren parean; izan ere, meategi ugari zeuden; baina, inbertsio,\nkapital eta pentsamolde kapitalistarik ez zegoenez, prozesu hori atzeratu egin\nzuen.</span>
	~<span lang\="EN-US">Espainian\nportu-egiturarik ez zegoenez, nekez lor zitezkeen herrialdea industrializatzen\nlagunduko zuten lehengaiak.</span>#<span lang\="EN-US">Ez zen\nhorrela gertatu; portu ugari zegoen eta egiturak egokitu eta moderniza\nzitezkeen, baina, 1855etik aurrera, trenera bideratu ziren gobernuaren\ninbertsioak, eta, ondorioz, ez zen burdingintza azkartzea lortu, trenbidearekin\nzerikusia zuen ororako inportazioak irekitzea baimendu baitzen.</span>
	~<span lang\="EN-US">Natura-baliabide\nugari zegoenez, XIX. mendean, Espainiako industria azkartu egin zen. </span>#<span lang\="EN-US">Ez. Natura-baliabideak\nez ezik, inbertsio-sare bat ere behar izan zen, enpresa-ahalmena, alegia, eta\negitura- eta azpiegitura-multzoa zegoen garatzeke.</span>
	~<span lang\="EN-US">Kataluniako\nehungintza, neurri handi batean, penintsulak zituen baliabide naturalen mende zegoen.\n</span>#<span lang\="EN-US">Ez.\nIngalaterran bezala, Kataluniako ehungintzak, kotoian oinarrituta zegoenak, inportatutako\nlehengaiak behar zituen.</span>
}


// question: 2513  name: EEIGM2
::EEIGM2::[html]<p><span lang\="EU">Grafiko honetan, Espainiako trenbide-sareak XIX.\nmendean izan zuen bilakaera irudikatu da. Arretaz begiratu eta, ondoren,\naukeratu baieztapen zuzenak\:</span><span lang\="EU"></span></p>{
	~%50%<span lang\="EN-US">1848an\nhasi zen eraikitzen trenbidea, eta Trenari buruzko Legeak emandako bultzada\nhandiari esker, kilometro gehiago egin ziren.</span>
	~%50%<span lang\="EN-US">Aurrena\negin ez baziren ere, nahiko azkar eraiki ziren trenbideak, bi gune nagusi hauen\ninguruan\: hiriburu politikoan, Madrilen, eta XIX. mendearen erdialdean\nindustria-gune bakarra zen hirian, Bartzelonan.</span>
	~<span lang\="EN-US">Lineek Frantziako\nmugarekin lotu zuten herrialdea; izan ere, trena Europako hiriburuekin lotzeko sortu\nzen Espainian. </span>#<span lang\="EN-US">Ez.\nTrena erdialdera begira zegoen, mugak ez zuen apenas garrantzirik, eta gogoratu\nbeharra dago trenbidearen zabalera desberdina zela bide, Europako herrialdeak\nelkarrekin komunikatzea bideraezina izan zela, eta muga igarotzean trenetik\njaitsi behar zen.</span>
	~<span lang\="EN-US">Sare\nhori hasieratik diseinatzeko erabili zen sare-formako trazadurak, Estatuan merkatu\nindartsu bat eratzeko beharrari erantzun zion. </span>#<span lang\="EN-US">Datu\nhori ez dago argi. Zalantzarik gabe, trenak Estatuko merkatuari mesede handia\negin zion, eta bazirudien ekoizpenak antzeko &nbsp;hazkundea izango zuela, baina ez zen horrela\nizan. Gainera, trazadura Madrilgo bilbe zentralizatu batetik egin zen, modu\nerradialean.</span>
	~<span lang\="EN-US">Ezinezkoa\nzen Asturiastik Bizkaiko siderurgietara ikatza eramatea, eta arazo horren\nondorioz, eskualde hartako industrializazioa geldiarazi zen XIX. mendearen\namaieran. </span>#<span lang\="EN-US">Trena al\nzen garraiobide bakarra? Asturiasek eta Bizkaiak bazituzten itsasontziak\ngarraioa itsasotik egiteko.</span>
}


// question: 2514  name: EEIGM3
::EEIGM3::[html]<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"></p><p><b><span lang\="EU"></span></b></p><p><b><span lang\="EU">Grafiko honek XIX. mendearen amaierako eta XX.\nmendearen hasierako hainbat lekutako populazioaren hazkundea erakusten digu,\neta 1860koa abiapuntutzat hartuta, biztanleria-indizea 1ekoa da une hartan.\nDatu horiek kontuan hartuta, aukeratu baieztapen zuzenak\:</span><span lang\="EU"></span></b></p><b><img src\="@@PLUGINFILE@@/Biztanleriaren%20garapena.png" alt\="Biztanleriaren garapena" width\="850" height\="510" class\="img-responsive atto_image_button_text-bottom"><br></b><p></p><br><p></p>{
	~%50%<span lang\="EN-US">Bizkaiko\nbiztanleen hazkunde-erritmoak oso desberdinak ziren; izan ere, probintziako\nindize orokorra eta meatzaldeko eta industrialdekoenak oso bestelakoak dira.</span>
	~%50%<span lang\="EN-US">Industrializazioak\nBizkaiko hainbat eskualdetan izan zuen eragina gorabehera, oraindik ezin dugu\nesan Bizkaian benetako leherketa demografikoa gertatu zenik, eta, are gutxiago\nEspainian.</span>
	~<span lang\="EN-US">Industria\nIraultzak eragin handia izan zuen Espainian, XIX. mendearen amaieran eta XX.\nmendearen hasieran, baina hori ez zen demografia-adierazleetan antzeman. </span>#<span lang\="EN-US">Ez. Iraultzak\nez zion demografiari eragin, hura ere ez zelako hain nabarmena, eta gune jakin\nbatzuetan hazten ari bazen ere, ezin gara benetako prozesu iraultzaile batez\nari.</span>
	~<span lang\="EN-US">Bizkaiko\nbiztanleriaren hazkundeak nahiko uniformea dirudi, baina uniformexeagoa izan\nzen meatzaldeko herrietan. </span>#<span lang\="EN-US">Ez zen\nhorrela gertatu. Meatze-herrietako eta industrialetako biztanleria oso azkar\nhazi zen, baina, probintziako hazkunde orokorrari erreparatzen badiogu,\nhorretatik asko urrundu zen, eta nekazaritza-eremuko biztanleriaren hazkundea\nnahiko motela zen.</span>
	~<span lang\="EN-US">Espainiako\nbiztanleriaren hazkundea azkartu egin zen industrializazioaren eraginez XIX.\nmendearen amaieran. </span>#<span lang\="EN-US">Ez zen\nhalako hazkunderik gertatu. Nolabaiteko&nbsp;\nhazkundea egon zen, baina horren erritmoa&nbsp; motela izan zen, ez zuen zerikusirik izan leherketa\ndemografiko batekin.</span>
}


// question: 2516  name: EEIGM5
::EEIGM5::[html]<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"></p><p><b><span lang\="EU"></span></b></p><p><b><span lang\="EU"></span></b></p><p><span lang\="EU">Argazki&nbsp;\nhauetan, XX. mendearen hasierako Bilboko hainbat toki agertzen dira\: On\nDiego Lopez Haroko Kale Nagusia, Itsasadarra eta hiri inguruko auzo bat, Abusu.\nAukeratu argazkiei buruzko baieztapen zuzenak\:</span><span lang\="EU"></span></p><img src\="@@PLUGINFILE@@/Argazkiak%20Bilbo.png" alt\="Argazkiak Bilbo" width\="488" height\="416" class\="img-responsive atto_image_button_text-bottom"><br><p><span lang\="EU">Iturria\: 1. </span><span lang\="EN-US"><a href\="https\://www.pinterest.es/pin/514606694913957676/"><span lang\="EU">(1352) Pinterest</span></a></span><span lang\="EU">&nbsp; 2. </span><span lang\="EN-US"><a href\="https\://www.pinterest.co.kr/pin/346988346280646095/"><span lang\="EU">Bilbao, La Peña\ndistrict. Ca. 1900 | Bilbao, Fotos antiguas, Fotos históricas (pinterest.co.kr)</span></a></span><span lang\="EU"></span></p><br><p></p>{
	~%33.33333%<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">&nbsp;<span lang\="EN-US">Kale Nagusiak\nhiribilduaren zabalgunea egituratzen du\: plangintza egokidun kale zabalak,\ntranbia, linea elektrikoak...</span></span><br></p>
	~%33.33333%<span lang\="EN-US">Bilboko\nItsasadarra funtsezko komunikazio-bidea izan zen, eta bertatik itsasontziak eta\nsalgaiak ibiltzen ziren, hiriaren industria- eta merkataritza-hazkundea\nbultzatzeko.</span>
	~%33.33333%<span lang\="EN-US">Itsasadar\nertzetako garabien bidez, ontziak salgai, mea eta ikatzez zamatzen ziren, Euskadiko\nenpresa siderurgikoen artean mugitzeko edo atzerrira esportatzeko.</span>
	~<span lang\="EN-US">Bizkaiko\nmeategietan eta lantegietan lan egitera etorritako emigratzaileei ostatu\nemateko diseinatu ziren Bilboko zabalguneko etxebizitzak. </span>#<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EN-US">Ez.\nErrepara iezaiezu kaleei eta eraikinei\: kalitate onekoak dira, leihateak\ndituzte eta ondo komunikatuta daude; izan ere, burgesiarentzat eraiki ziren, ez\nindustriako proletarioentzat.</span><br></p>
	~<span lang\="EN-US">Abusu\nauzoko argazkiak (2) hiribilduko zabalgune burgesaren zati bat erakusten digu\: plangintza\noneko etxeak ditu, zerbitzuak eta finantza-sektorea ardatz ditu; hots, hiriko </span><span lang\="EN-US">“</span><span lang\="EN-US">finantza-barrutia</span><span lang\="EN-US">”</span><span lang\="EN-US"> da (ingelesez, <i>Central Business Distric</i>-CBD). </span>#<span lang\="EN-US">Ez.\nLangile-auzoa da\: lantegietako tximiniek inguratzen dituzte etxeak eta hiriko\nzerbitzu- eta finantza-gunetik urrun dago.</span>
}


// question: 2517  name: EEIGM6
::EEIGM6::[html]<p><span lang\="EU">Taula honetan, garai hartako Bilboko biztanleria\naktiboaren banaketa agertzen da, sektore ekonomikoen arabera. Arretaz begiratu,\neta, ondoren, aukeratu baieztapen zuzenak\:</span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="EU">&nbsp;</span></p>\n\n<table border\="1" cellspacing\="0" cellpadding\="0" width\="371">\n <tbody><tr>\n  <td width\="291" colspan\="3">\n  <p><span lang\="EU">Taula\: Biztanlearia aktiboaren banaketa,\n  jarduera-sektoreen arabera (%)</span><span lang\="EU"></span></p>\n  </td>\n  <td width\="80" valign\="bottom">\n  <p><span lang\="EU">&nbsp;</span></p>\n  </td>\n </tr>\n <tr>\n  <td width\="291" colspan\="3">\n  <p><i><span lang\="EU">Iturria</span></i><span lang\="EU">\:\n  Biztanleen erroldak</span><span lang\="EU">\: </span><span lang\="EU">Bilb</span><span lang\="EU">o</span><span lang\="EU">ko\n  Udal Artxiboa</span><span lang\="EU"></span></p>\n  </td>\n  <td width\="80" valign\="bottom">\n  <p><span lang\="EU">&nbsp;</span></p>\n  </td>\n </tr>\n <tr>\n  <td width\="132">\n  <p><b><span lang\="EU">&nbsp;</span></b><span lang\="EU"></span></p>\n  </td>\n  <td width\="80">\n  <p><b><span lang\="EU">1825</span></b><span lang\="EU"></span></p>\n  </td>\n  <td width\="79">\n  <p><b><span lang\="EU">1900</span></b><span lang\="EU"></span></p>\n  </td>\n  <td width\="80">\n  <p><b><span lang\="EU">1935</span></b><span lang\="EU"></span></p>\n  </td>\n </tr>\n <tr>\n  <td width\="132">\n  <p><span lang\="EU">Lehen\n  sektore</span><span lang\="EU">a</span><span lang\="EU"></span></p>\n  </td>\n  <td width\="80">\n  <p><span lang\="EU">5,6</span><span lang\="EU"></span></p>\n  </td>\n  <td width\="79">\n  <p><span lang\="EU">4,7</span><span lang\="EU"></span></p>\n  </td>\n  <td width\="80">\n  <p><span lang\="EU">2,2</span><span lang\="EU"></span></p>\n  </td>\n </tr>\n <tr>\n  <td width\="132">\n  <p><span lang\="EN-US">Bigarren</span><span lang\="EN-US">a</span><span lang\="EU"></span></p>\n  </td>\n  <td width\="80">\n  <p><span lang\="EU">34,1</span><span lang\="EU"></span></p>\n  </td>\n  <td width\="79">\n  <p><span lang\="EU">58</span><span lang\="EU"></span></p>\n  </td>\n  <td width\="80" valign\="bottom">\n  <p><span lang\="EU">50,5</span><span lang\="EU"></span></p>\n  </td>\n </tr>\n <tr>\n  <td width\="132">\n  <p><span lang\="EU">Hirugarrena</span><span lang\="EU"></span></p>\n  </td>\n  <td width\="80">\n  <p><span lang\="EU">60,3</span><span lang\="EU"></span></p>\n  </td>\n  <td width\="79">\n  <p><span lang\="EU">37,4</span><span lang\="EU"></span></p>\n  </td>\n  <td width\="80" valign\="bottom">\n  <p><span lang\="EU">47,3</span><span lang\="EU"></span></p>\n  </td>\n </tr>\n</tbody></table>\n\n<p><span lang\="EU">&nbsp;</span></p>{
	~%33.33333%<span lang\="EN-US">Bigarren\nsektorean lan egiten zuten biztanleen kopurua gero eta ugariagoa zenez, Nerbioi\nibaiaren arroa industria-jardueretara bideratu zen.</span>
	~%33.33333%<span lang\="EN-US">Lehen\nsektorean gero eta biztanle gutxiagok lan egiten zuen, eta 1935ean, zerbitzuen\ngorakadak agerian utzi zuen hiribilduaren eta horren zabalgunearen\nprotagonismoa probintziako zerbitzuak zuzentzen eta hornitzen.</span>
	~%33.33333%<span lang\="EN-US">Bigarren\nsektoreko biztanleriaren hazkundea, ziur aski, industriaren eta meatzaritzaren\ngorakadak erakarritako immigrazioarekin lotuta zegoen.</span>
	~<span lang\="EN-US">Ezin dugu\nesan benetako hiri-ingurunea zenik; 1935ean, biztanleetatik erdiari ez zitzaion\nzerbitzurik ematen. </span>#<span lang\="EN-US">Hori ez\nzen horrela\: oso industriala zen&nbsp; hiria,\n"</span><span lang\="EN-US">Begi grisen hiria</span><span lang\="EN-US">" deitzen zioten, baina hiri-ingurunean\nnekazaritza-jarduera oso urria zen.</span>
	~<span lang\="EN-US">1825ean,\nbilbotar gutxik lan egiten zuen nekazaritzan, eta horrek agerian utzi zuen\nXVIII. mendearen hasieratik industrializazio handiko ingurunea zela. </span>#<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EN-US">Ez. Hiri-ingurune\nhorretan, zerbitzu-sektorean ziharduen biztanleria aktibo gehienak, merkataritza-hiri\nbati zegokion bezala, eta herena baino gehiagok, bigarren sektoreko eraldaketa-jardueretan,\nbaina ez industrializatuetan, hala nola ontzigintzan, ontziola tradizionalek\nbeti izan baitzuten protagonismoa hirian</span><br></p>
}


// question: 2518  name: EEIGM7
::EEIGM7::[html]<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"></p><p><b><span lang\="EU"></span></b></p><p><b><span lang\="EU">Erreparatu grafiko honetan agertzen den\ninformazioari eta, ondoren, aukeratu baieztapen zuzena\:</span><span lang\="EU"></span></b></p><p><b><span lang\="EU"><img src\="@@PLUGINFILE@@/prod%20hierro.png" alt\="Burdinaren ekoizpena" width\="467" height\="292" class\="img-responsive atto_image_button_text-bottom"><br></span></b></p><b></b><b><span lang\="EU"></span></b><p></p><p><span lang\="EU">Iturria\: </span><a href\="https\://descubrirlahistoria.es/2020/04/revolucion-industrial-iii-el-fracaso-de-la-revolucion-industrial-en-espana-en-el-siglo-xix/"><span lang\="EU">Revolución Industrial (III)\: El fracaso de la Revolución\nIndustrial en España en el siglo XIX – Descubrir la Historia</span></a><span lang\="EU"></span></p><br><p></p>{
	=<span lang\="EN-US">Espainiako\nsiderurgiaren garapena oso bestelakoa izan zela erakusten du burdina-ekoizpenak.</span>
	~<span lang\="EN-US">Industria\nsiderurgikoaren eremuak ziren Espainiako industria-esparru bakarrak; hori bai,\nikus dezakegunez, nabarmen hazi ziren aldi horretan.</span>#<span lang\="EN-US">Eta, zer\ngertatu zen Kataluniako ehungintzarekin? Ez da hor agertzen, baina Katalunia\njarduera industrial handiko eskualdea izan zen.</span>
	~<span lang\="EN-US">Ekoizpenari\nburuzko datu horietatik ondoriozta dezakegu Espainiako industria siderurgikoa\nhazi berria zela Europako industrializazioaren lehen faseetan. </span>#<span lang\="EN-US">Ez.\nBerandu zen, 80ko hamarkadatik aurrera hasi zen azkartzen hazkundea; fase hori\nnahiko berantiarra da.</span>
	~<span lang\="EN-US">Burdina\nesponentzialki hazi zen Espainiako meatze-arro nagusi guztietan. </span>#<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EN-US">Ez zen\nhorrela gertatu. Bizkaiko egoera oso bestelakoa izan zen gainerakoekin\nalderatuta.</span><br></p>
}


// question: 2519  name: EEIGM8
::EEIGM8::[html]<p><span lang\="EU">Taula honek Espainiako eta Bizkaiko burdin ekoizpena\nadierazten du, baita datu hauek ere\: proportzioak, merkatu nazionalerako zenbat\ngeratzen zen, zenbat esportatzen zen eta esportazio horien ehunekoa. Informazio\nhori kontuan hartuta, aukeratu baieztapen okerrak\:</span><span lang\="EU"></span></p>{
	~%50%<span lang\="EN-US">1891ko\nlege protekzionistak Bizkaiko industriaren protagonismoa murriztu zuen, ez\nzegoelako ekoizpen handiagotan inbertitzeko kapital nahikorik. </span>#<span lang\="EN-US">1891tik\n1900era bitartean Espainian erauzitako burdinaren ia hiru laurden Bizkaikoa zen.</span>
	~%50%<span lang\="EN-US">1911-13ko\nprodukzioaren beherakada argia, 1901-1910eko aurreko aldiarekin alderatuta,\nsektore horretako krisi larri baten ondorio izan zen. </span>#<span lang\="EN-US">Ez. Azken\ndatu horrek hiru urteko ekoizpena jasotzen du, eta ez hamar urtekoa; hori biderkatuz\ngero, ia antzeko datuak lortzen dira.</span>
	~<span lang\="EN-US">1861-1870\ndenboraldiko burdin ekoizpenaren esportazioaren ehunekoa txikiagoa zuen,\nekoizpen urria zelako, burdinoletan eta lantegi siderurgiko gutxitan oinarritzen\nbaitzen.</span>
	~<span lang\="EN-US">Esportaziorako\nekoiztutako burdinaren ehunekoa beti handia bazen ere, nabaria da 1891ko lege\nprotekzionistak Estatuko kontsumoaren igoeran izan zuen eragin positiboa.</span>
}


// question: 2520  name: EEIGM9
::EEIGM9::[html]<p><span lang\="EU">Espainiako industria-indizeak 1850etik 1975era bitartean\nizan zuen hazkundea adierazten du grafiko honek. Alderatu datu horiek jarraian\nadieraziko diren baieztapenekin eta, ondoren, hautatu zuzenak\:</span><span lang\="EU"></span></p>{
	~%50%<span lang\="EN-US">XIX. mendearen\nerdialdetik industrian hazkundea bazegoen ere, ezin gara benetako\nindustria-iraultzaz ari XX. mendearen erdialdera arte.</span>
	~%50%<span lang\="EN-US">60ko\nhamarkadako industrializazioaren <i>desarrollismoa</i> Espainiako\nindustrializazioaren benetako inflexio-puntua izan zen.</span><br>
	~<span lang\="EN-US">XIX.\nmendearen amaierako, Euskadiko eta Kataluniako industrializazioaren indarrak,\nEspainiako industrializazioaren hazkunde moteletik azkarrera aldatzea lortu\nzuen. </span><br>#<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU"><span lang\="EN-US">Ez.\nEuskadin eta Katalunian, eskualdeka, aldaketa gertatu zen, eta hori hazkunde orokorrean\nislatu zen, baina multzoari erreparatuz gero, hazkundea ez zen hainbesterako\nizan.</span></span><br></p>
	~<span lang\="EN-US">Informazio\nhori kontuan hartuta, ondoriozta dezakegu XIX. mendeko Espainiako biztanleria\naktibo gehienak bigarren sektoreko jarduerak egiten zituela. </span>#<span lang\="EN-US">Ezinezkoa\nda, industria-ekoizpenaren indizea txikia zenez, nagusiki lehen sektorean lan\negiten jarraitzen zuen biztanleriaz ari gara.</span>
}


// question: 2467  name: EEIK5
::EEIK5::[html]<p><span lang\="EU">Lurren desamortizazioa XIX. mendeko Espainiako nekazaritzako gertakaririk\ngarrantzitsuena izan zen. Aukeratu prozesu hori azaltzen duten esaldi zuzenak\:</span><span lang\="EU"></span></p>{
	~%50%<span lang\="EN-US">Lurrak\nlibratzeak nobleziari mesede egin zion, maiorazkoari eusteko edo, hala nahi\nizanez gero, jarauntsia saldu eta banatzeko aukera izan baitzuen.</span>
	~%50%<span lang\="EN-US">Madozen\ndesamortizazioak XIX. mendearen erdialdean saldu gabeko udalerrietako lurrei\neragin zien batez ere.</span>
	~<span lang\="EN-US">Desamortizazioa\nXIX. mendeko liberalismo aurrerakoi uneekin lotzen da. </span>#<span lang\="EN-US">Hala da,\nMendizabalekin, 1836koa; eta Biurteko Progresistarekin, Madozen kasuan.</span>
	~<span lang\="EN-US">Desamortizazioaren\nondorioz, XIX. mendeko Espainian nekazaritza-iraultza bizia izan zen. </span>#<span lang\="EN-US">Ez. Beharrezkoa\nizan zen, baina ez zuen lortu landa-eremua eta nekazaritza-lana modernizatzea.</span>
	~<span lang\="EN-US">Desamortizazio-prozesuak\nberekin ekarri zuen Antzinako Erregimenean pribilegiatutzat jotzen ziren\ntaldeen ondasunak eta jabetzak deslotzea, desjabetzea eta enkantean jartzea. </span>#<span lang\="EN-US">Ez. Horrela\njokatu zen Elizarekin, baina ez nobleziaren ondasunekin,</span>
}


// question: 2469  name: EEIK7
::EEIK7::[html]<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"></p><p><b><span lang\="EU"></span></b></p><p><span lang\="EU">XIX. mendeko Espainiako industrializazioari buruzko baieztapen hauetatik\nzein dira zuzenak?</span></p><br><p></p>{
	~%33.33333%<span lang\="EN-US">Kataluniako\nehungintza-industriak makineria modernoan inbertitu zuen, tailerrek produktibitate\nhandiagoa izan zezaten, eta horrek lantegi horiei lotutako langileria\nagerrarazi zuen, baita gero eta burgesia ugariagoa ere.</span>
	~%33.33333%<span lang\="EN-US">Burdin-meatzaritzaren\neta euskal siderurgiaren ustiapen-prozesua berandutzeak lotura argia zuen XIX.\nmendeko zati handi bateko ezegonkortasun politikoarekin, arlo horretako\ninbertsioak geldiarazi baitzituen.</span>
	~%33.33333%<span lang\="EN-US">Industria-aldaketen\nhedapena moteldu izana eta benetako nekazaritza-iraultzaren falta ekoizpen-sistemaren\naldaketa motelez ari dira, ez benetako iraultzaz.</span>
	~<span lang\="EN-US">Espainiako\nnatura-baliabideak ez ziren egokiak izan industria-prozesu bati ekiteko;\nurritasun hori oztopo handia izan zen garapenerako. </span>#<span lang\="EN-US">Ez zen\nhorrela gertatu. Meatze-baliabide dezente zeuden, adibidez, siderurgia\ngaratzeko harrikatz-biltegiak zeuden Asturiasen, eta burdina, aire zabaleko meategietan\nBizkaian; pentsamolde atzerakoiekin, tirabira politikoekin eta inbertitzeko\nkapital handien faltarekin lotutako beste faktore batzuek geldiarazi zuten\nprozesua.</span>
	~<span lang\="EN-US">1855eko\nTrenbidearen Legeak ez zuen lortu industria siderurgikoaren prozesua azkortzea,\nmaterialen inportazioari dagokionez protekzionistegia zelako, eta horrek\neraikuntza-abiadura murriztu zuen. </span>#<span lang\="EN-US">Alderantziz\ngertatu zen\: trenbide-sarea eraikitzeko beharrezkoak ziren inportazioak egiteko\nerraztasun eta irekitasun guztiak eman zizkien Legeak konpainia pribatuei; hain\nzuzen ere, ez zen beharrezkoa izan industria propioa sortzea, atzerritik behar\nadina burdina inportatzen baitzen.</span>
}


// question: 2470  name: EEIK8
::EEIK8::[html]<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"></p><p><b><span lang\="EU"></span></b></p><p><span lang\="EU">Adierazi baieztapen hauetatik zeinek azaltzen duen hobekien euskal\nindustrializazioa.</span></p><br><p></p>{
	=<span lang\="EN-US">Kostaldea\nhurbil izateak eta tradizio komertzialeko portuak izateak, komunikazio- eta\ngarraio-gaitasuna erraztu zuten, eta, beraz, industrializazioa ere.</span>
	~<span lang\="EN-US">Araba\nizan zen immigrazio gehien erakarri zuen probintzia, langileek meategietako\nbaldintza latzetatik ihes egiten baitzuten.</span>#<span lang\="EN-US">Alderantziz\ngertatu zen\: meategietako baldintzak gogorrak izan ziren, izugarriak, baina,\nhala ere, lan egiteko beharra handia zenez, Bizkaiak milaka etorkin erakarri\nzituen, aukera baten bila.</span>
	~<span lang\="EN-US">XIX.\nmendearen aurretik ezin dugu aurkitu burdingintzarekin edo armagintzarekin loturiko\nekoizpen-tradiziorik, mende horren amaieran abiatu baitziren jarduera horiek. </span>#<span lang\="EN-US">Ez. Armagintzak\nsustrai garrantzitsuak zituen Eibarren, eta burdinola tradizionaletako jarduera\ngarrantzitsua zen Erdi Aroaz geroztik.</span>
	~<span lang\="EN-US">Garai\nhorretarako, hiru probintzien arteko industria-garapen orekatuaz hitz egin\ndezakegu. </span>#<span lang\="EN-US">Ez. Bizkaia\nprobintzia industrializatua zen, baina ez osorik, Nerbioi ibaiaren ezkerraldean\nardaztuta baitzegoen industria; Gipuzkoa ez zen hain industriala, baina\nnolabaiteko jarduera zuen Eibar aldean eta Debabarrenan; Araban oso industria\ngutxi zegoen.</span>
	~<span lang\="EN-US">Karlistaldiek\nburdingintzaren garapena bultzatu zuten, Lege Zaharra defendatzen baitzuten. </span>#<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU"><span lang\="EN-US">Ez. Gerra\nbatek ere ez ohi du laguntzen, ez baitu gerra-eremura inbertsiorik erakartzen,\neta Lege Zaharra bera ere ez zen bereziki erakargarria merkatuko arau\nkapitalistak nahiago zituzten enpresaburuentzat.</span></span><br></p>
}


// question: 2503  name: EEIT1
::EEIT1::[html]<p><span lang\="EU">Aztertu dugun moduan, Industria Iraultza prozesu nahaspilatsu izan zen;\nhainbat industria-faktorek parte hartu zuten; lantegietatik kanpo hedatu zen\neta nekazaritzari eragin zion batik bat.</span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="EU">Espainiako XIX. mendeko nekazaritzan, desamortizazio-prozesua nagusitu zen.\nTestu hau Mendizabalen Desamortizazioari buruzko lehen Dekretuaren hitzaurrea\nda; hitzaurre horretan ez du azaltzen zer egingo duen, baina irakurri ondoren,\nplan horretatik zerbait ondoriozta dezakegu. Arretaz irakurri testua, eta\nerabaki esaldi hauetatik zeinek ez dituen ondo azaltzen irakurgaian\nproposatutako ideiak\:</span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p>«<span lang\="EU">MENDIZABALEN DESAMORTIZAZIO DEKRETUA (1836-02-21)</span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="EU">BM ERREGINA. GOBERNADOREARI EMANDAKO AZALPENA</span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="EU">Andere\: Nazioaren jabego bihurtu diren ondasunak saltzea\nez da emandako hitza betetzea eta errenten produktuaren amortizazio berdinaren\nbitartez zor nazionalari berme positiboa ematea soilik; zorion publikoaren\niturri oparoa irekitzea da; hildako aberastasuna berpiztea da; industriako eta\nzirkulazioko kanaletako oztopoak kentzea da; herrialdeari bertako gauza\nguztiekiko maitasun natural eta sutsua itsastea da; aberria zabaltzea eta\naberriarekin bat egiteko lotura berri eta sendoak sortzea da; azken batean,\nordenaren eta askatasunaren ikurra den Isabel II.aren tronu gorenarekin\nidentifikatzea da. Ez da merkataritzako espekulazio hotza, ezta kreditu\neragiketa ere (...); animazio, bizi eta zorioneko elementua da Espainiarako. Horrela\nazaldu badezaket, bere politika pizkunderako osagarria da.</span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="EU">Nazioak dagoeneko eskuratuta dituen ondasunen salmenta\negiteko eta bere emaitza materialerako BMren onespen agurgarriaren pean\njartzeko ohorea izango dudan dekretuak, zor publiko handiaren kopurua\nmurrizteko onura sortu behar du eta beharrezkoa da bai bere joeran, bai bere\nhelburuan eta bai emaitza hura lortzeko erabiliko dituen bitartekoetan, jabe\nfamilia oparoa sortzeko goi mailako ideian lotzea eta bat egitea eta haren\ngozamenak eta existentzia batez ere goi mailako instituzioen erabateko\ngaraipenean bermatzea».</span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><i><span lang\="EU">Gaceta de Madrid</span></i><span lang\="EU">, 1836ko\notsailaren 21a.</span><span lang\="EU"></span></p>{
	=<span lang\="EN-US">Mendizabalek\niragarri bezala, desamortizazioak beste aberastasun-iturri bat sortzea eta\nproduktibitatea nabarmen handitzea lortu zuen; beraz, nekazaritza-iraultza bati\nburuz ari gara.</span>#<span lang\="EN-US">Ez. Ez\nzuen lortu\: lurrak eskuz aldatu ziren, baina prozesuak ez zuen horien ustiapena\nhobetu.</span>
	~<span lang\="EN-US">Hitzaurre\nhorretan ez zuen desamortizazioa nolakoa izango zen adierazi, ezta Elizaren\nlurrei zehazki eragingo zienik ere, baina "hildako aberastasuna"\nkleroaren esku hilez ari zen.</span>
	~<span lang\="EN-US">Argi\ndago zor publikoan arazo larria zegoela eta hori berehala konpondu behar\nzutela, bestela, ezingo zuten mailegu gehiago eskatu.</span>
	~<span lang\="EN-US">Desamortizazioaren\nbidez zorion publikoaren iturri bat aipatu zuenean, Adam Smithen teoriekin bat\negin zuen\: jabetza eta zoriontasun kontzeptuak elkartu egiten ziren.</span>
	~<span lang\="EN-US">Isabel\nII.a Gobernuarekin eta herritarren erregimenarekin identifikatzen tematu zenean,\nhorren inguruan zenbait zalantza zeudela ohartu zen; izan ere, tronuaren aldeko\ngerra bat zegoen, karlistaldia.</span>
}


// question: 2504  name: EEIT2
::EEIT2::[html]<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"></p><p></p><p><span lang\="EU">XIX. mendearen erdialdeko gobernuek jakin bazekiten Espainiako\nindustrializazio berantiarra arazoa zela. Biurteko Aurrerakoian (1854-56), modernizazio\nekonomikoa bultzatzen saiatu ziren trenbidearen bidez. Arretaz irakurri 1855eko\nTrenbidearen Legearen artikulu hauek, eta aukeratu horri buruzko baieztapen\nzuzenak\:</span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="EU">&nbsp;</span></p>\n\n<p><span lang\="EU">BURDINBIDEEN LEGE OROKORRA (1855-06-06)</span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="EU">«Isabel II.a (…) Espainiako Erreginak honako hau ikusi\neta ulertzen duzuen guztioi jakinarazten dizue\: Gorteek honako hau agindu\ndutela eta guk berretsi dugula\:</span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="EU">4. artikulua. Zerbitzu orokorreko trenbideak eraikitzea\nGobernuak egiaztatu ahal izango du eta, bestela, partikularrek edo konpainiek.</span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="EU">6. artikulua. Partikularrek edo konpainiek ezingo dute\ntrenbiderik eraiki (…), dagokion emakida eskuratu ez badute aurretik.</span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="EU">8. artikulua. Zerbitzu orokorreko trenbideak eraikitzeko\nfunts publikoen laguntza jaso daiteke\: 1. Beraiekin obra jakin batzuk\negikarituz; 2. Enpresei aldi jakin batzuetan inbertitutako kapitalaren zati bat\nemanez (…); 3. Kapital horien truke gutxieneko interes edo interes finkoa\nbermatuz (…).</span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="EU">19. artikulua. Trenbideak eraikitzeko erabiltzen diren\natzerriko kapitalak edo xede horretarako maileguak Estatuaren babespean eta\ngerraren ondoriozko errepresalia, konfiskazio edo bahimenduetatik libre\ngeratuko dira.</span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="EU">20. artikulu. Trenbide enpresa guztiei ematen zaizkie\nhonako hauek\: 1. Trenbideak hartuko dituen jabari publikoko lursail guztiak\n(…); 2. Auzotasuneko onura egur, larre eta gainerakoen aprobetxamendurako (…)\nenpresetako langileentzat eta lanetan erabiltzen diren garraioko animalien\nmantenurako; 3. Trenbidearen aldameneko lurretan (…) harrobiak irekitzeko\nahalmena (…); 4. Bidesari eta garraio eskubideak (…) jasotzeko ahalmen\nesklusiboa; 5. Eraikuntzak irauten duen bitartean eta hamar urte geroago arte,\n(…) lehengaiek, (…), makinek, (…), egurrak, kokeak eta atzerritik inportatu\nbehar den material finko eta mugikor guztiak ordaindu beharreko muga zergan\nadierazitako eskubideen baliokidea ordaindu beharra (…)</span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="EU">30. artikulua. Trenbideak honako baldintza hauen arabera\neraikiko dira\: 2. Trenbidearen zabalera metro bat eta 80 zentimetrokoa izango\nda (Gaztelako 6 oin eta 6 hazbete).</span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="EU">Aranjuezen, 1855eko ekainaren 3an . – Ni, Erregina.-\nFrancisco de Luxan, Sustapen Ministroa.</span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><i><span lang\="EU">Gaceta de Madrid</span></i><span lang\="EU">,\n1855eko ekainak 6</span>»<span lang\="EU">.</span><span lang\="EU"></span></p><br><p></p><br><p></p>{
	~%33.33333%<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EN-US">Gobernuak\npresazko jarrera erakusten du lege horretan, Industria Iraultzaren garraiobide\nadierazgarrienaren eraikuntza bizkortu nahian.</span><br></p>
	~%33.33333%<span lang\="EN-US">Trenarekin\nzerikusia duten produktu guztietarako mugak tasa berezirik gabe irekiz gero,\nindustrializazio propio baten beharra murriztuko da, behar adina burdinaz\nhornitzeko ez baita nazionala erabiliko.</span>
	~%33.33333%<span lang\="EN-US">Inbertsio-konpainiei\nemandako erraztasunek, bertoko lehengaien edo inportazioen eskuragarritasunari\neragin zioten, eta Estatuak ustiapenaren onura bermatu zuen.</span>
	~<span lang\="EN-US">Trenbidea\neraikitzearekin zerikusia zuen guztirako, librekanbismoa\nindustrializazio-prozesuaren elementu bizkortzaile nabarmena izan zen, bereziki,\neuskal siderurgiarentzat. </span>#<span lang\="EN-US">Ez. Mugak\nirekitzeak esan nahi du atzerritik behar zen guztia ekar zitekeela; beraz, ez\nzegoen haren beharrik.</span>
	~<span lang\="EN-US">Ez\nzitzaien inongo erraztasunik eman negozio horretan inbertitu zuten konpainiei,\neta, beraz, ez zuen eragin nabarmenik izan eraikitakoaren kopuruan. </span>#<span lang\="EN-US">Kontrakoa\ngertatu&nbsp; zen\: % 6ko irabaziak bermatu zituen,\nnegozioek aurreikusi ezin zituztenak.</span>
	~<span lang\="EN-US">Gobernuak\nez zuen interesik erakutsi trenbidearen eraikuntzan, irudi publikoa betetzeko\negin zuen Legea. </span>#<span lang\="EN-US">Ezin da\nkontrakoagoa izan\: finantzaketari eta eraikuntzari laguntzeko, ororekiko jarrera\nia zerbitzaria erakutsi zuen.</span>
}


// question: 2505  name: EEIT3
::EEIT3::[html]<p><span lang\="EU">Testu honek Kataluniako industria-prozesuaz ari da. Arretaz irakurri, eta,\nondoren, aukeratu baieztapen zuzenak\:</span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="EU">«1834tik 1841era bitartean lehen karlistaldia izan bazen ere, Espainiak\naurrerapauso erabakigarria eman zuen merkatu-ekonomiarantz. Aldi berean,\nKatalunian industrialarien belaunaldi berria sortu zen, abagune egokia\naprobetxatzeko. Gero eta kotoilari gehiago zegoen Espainiako kontsumoa berenganatzeko\nprest. Instalazioak azkar modernizatu zirenez, fabrikatzaile sustatzaile\ngazteek etekina atera zioten Madrilen ezarritako protekzionismoari – batzuetan\ndebeku huts eta sinpleari–. Aurrerapenak ikusgarriak izan ziren\: 8.387 tona\nkotoi inportatu ziren 1840an; 15.271, 1850ean; 21.207, 1860an. Azken zifra hori,\n1834koa baino 6,2 aldiz handiagoa zena, Europako toki nabarmen batean kokatu\nzuen Kataluniako kotoigintza, Belgika eta Italiakoen aurretik, adibidez.\nArrakasta izan zuen inportazioak ordezteko prozesuak (gai ingeles eta frantsesak\njaitsi egin ziren), eta Espainiako gainerako ehungintzaren menpekotasunak,\nbatez ere lihoarenak. (...) 1861etik 1913ra bitartean, industriak goranzko\njoerari eutsi zion, baina ez, hain erritmo bizian».</span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="EU">Iturria\: Jordi Nadal, <i>Moler, tejer\ny fundir. Estudios de historia industrial</i>. Bartzelona, Ariel, 1992.\nItzulita.</span><span lang\="EU"></span></p>{
	~%50%<span lang\="EN-US">Kataluniako\nehungintzaren gorakadak neurri protekzionistak behar zituen barne-merkatuaren\nnagusitasuna bermatzeko.</span>
	~%50%<span lang\="EN-US">Kataluniako\nhazkunde industriala pentsamolde kapitalista eta inbertitzailearekin lotu zen, garai\nhartako ehun-tailerren makinak eta egiturak modernizatzeko.</span>
	~<span lang\="EN-US">Kataluniako\nhazkunde industrialaren ardatza Gaztelako artilearen industria modernizatzea\nizan zen. </span>#<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU"><span lang\="EN-US">Ez. Kotoiaz\nari gara, lehengaiak inportatzeaz.</span></span><br></p>
	~<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU"><span lang\="EN-US">Kataluniako\nehungintzaren gorakada eta euskal burdingintzarena aldi berean gertatu ziren.</span></span><br></p>#<span lang\="EN-US">Ez.\nKatalunia lehenago hedatu zen, eta horren igoera moteldu zenean hasi zen\nEuskadikoa.</span>
	~<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU"><span lang\="EN-US">Kataluniako\nehungintzaren gorakadak neurri protekzionistak behar izan zituen kanpo-merkatuaren\nnagusitasuna bermatzeko. </span></span><br></p>#<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EN-US">Ez.\nKanpo-merkatua herrialdeko legeen kontroletatik kanpo geratu zen.</span><br></p>
}


// question: 2506  name: EEIT4
::EEIT4::[html]<p><span lang\="EU">Industria-iraultzak eragin desberdina izan zuen Espainian ez ezik, baita\nEuskadin ere. Diskurtso hau Bizkaiko enpresaririk garrantzitsuenetako batek\nidatzi zuen, gobernuari eskaera bat eginez. Irakurri arretaz eta hautatu horri\nburuzko baieztapen zuzenak\:</span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="EU">FEDERICO ECHEVARRIAREN HITZALDIA LIBREKANBISMOARI ETA\nPROTEKZIONISMOARI BURUZ (1893-12-09)</span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="EU">«Ez, hemen gertatzen den gauza bakarra zera da,\nEspainiaren eta Alemaniaren arteko itun tamalgarriaren ondorioz, proiektua\natzera botako dela, eta deseginik geldituko dela egungo aduana-zergen araubidea\nezartzeko egindako lan handia. Eta jokabide horrek zoritxar handia ekarriko dio\nherrialdeari, dudarik gabe; ez bakarrik aurrekari zorigaiztoko bat ezarriko\nduelako, etorkizuneko zeinahi industria-ekimen hondatuko lukeena, baizik eta,\norobat, zauri hilgarria eragingo liekeelako lantegiei; bai egungo muga-zergen\naraubidearen babesean altxatu direnei, halakoak baitira gehien-gehienak, bai\nlehendik altxatuak zirenetan egin diren erreforma eta zabaltze handiei. Eta\nindustria-jarduera horren guztiaren heriotzak, ohar gaitezen, hauek guztiak\nharrapatuko lituzke\: Labe Garaietan, galdaragintzako eta makinak egiteko\ninstalazio berriak; altzairu-ekoizpena; Deustuko Lantegietan, altzairu\nmoldekatuak eta trakzio-makinak eta -materiala egiteko saila; Aurreran,\nhodi-funtzio oso garrantzitsuak, eta altzairu-lanak; Zorrotzako tailerretan eta\nMiraballeskoetan, zubi, bagoi eta eraikinak egiteko lanak eta galdaragintza (…)\neta beste asko eta asko, luze joko bailiguke orain denak aipatzeak. Ez\naipatzeagatik, jaun-andreok, berebiziko garrantzia duten fabrika-proiektuak\n—izenik ezin dut eman—, 1982ko aduana-zergak jarraitzearen baitan baitago haiek\ngauzatzea edo ez.</span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="EU">Hain ondorio lazgarriak saihesteko, hainbesteko hondamena\nsaihesteko, Bizkaia ez ezik Espainiako beste eskualde oso garrantzitsu batzuk\nere hartuko bailituzke eta eragina izango bailuke nazio osoan, tinko eskatu\nbehar diogu Gobernuari ez dadila araubidetik urrundu, ez dezala halako modu\nzalapartatsu eta gupidagabean suntsitu gaur egungo babes-sistema, eta, beraz,\nbazterrera utz dezala espainiar-alemaniar itun zentzugabe hori».</span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="EU">Merkataritza\nItunen kontrako mitin-protesta, Bilbon, 1893ko abenduaren 9an</span><span lang\="EU">.\nBilbon, 1894.</span><span lang\="EU"></span></p>{
	~%33.33333%<span lang\="EN-US">Echevarriak,\nhitzaldi horretan, euskal enpresek lortutako arrakastak eta horien aniztasuna azpimarratu\nditu; izan ere, egoera hori salbuespenezkoa da Estatuko gainerako enpresen\naldean, Kataluniakoetan izan ezik.</span>
	~%33.33333%<span lang\="EN-US">Siderurgiaren\nekoizpenarekiko protekzionismoari eusteko ahaleginak agerian utzi zuen euskal\nburdinaren ekoizpen berriaren lehiakortasun falta.</span>
	~%33.33333%<span lang\="EN-US">Hitzaldi\nhorretatik ondoriozta dezakegu euskal enpresaburuek oihartzun politiko handia\nzutela Madrilen, Estatu osoaren lege-esparru ekonomikoa aldatzeko gai zirela. </span>#<span lang\="EN-US">Hala da;\neuskal oligarkiak botere nabarmena izango du, ekonomia-arloan ez ezik, Espainia\nosoari eragingo dioten politika ekonomikoen diseinuan ere.\nMadril-Bartzelona-Bilbao botere-ardatza triangelu garrantzitsua izango da XIX.\neta XX. mendeetan.</span>
	~<span lang\="EN-US">Echevarriak\nAdam Smithen kapitalismoaren teoria liberalen garapen osoaren alde egiten du. </span>#<span lang\="EN-US">Ez. Adam\nSmith lehiakortasuna sustatzeko librekanbismoaz ari da, eta Echevarriaren\nhitzaldian protekzionismo hutsa defendatzen da.</span>
	~<span lang\="EN-US">Echevarriaren\nustez, beharrezkoa da Alemaniarekin merkataritza irekitzea, merkatu\nnazionalaren mugak Europako ekoizpenetara zabalduko dituzten hitzarmenen bidez.\n</span>#<span lang\="EN-US">Ez. Kontrakoa\nadierazi du\: mugak itxita eta muga-zerga egokiak nahi ditu, merkatu nazionala\neuskal ekoizpenerako gorde dadin.</span>
	~<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU"><span lang\="EN-US">Industrializazioa\nBizkaiko meatzaritzara murriztuta zegoen testuinguru batean eman zen hitzaldia.</span></span><br></p>#<span lang\="EN-US">Ez. Lantegi\nsiderurgikoez ari gara; izan ere, ahalegin handia egin zuen Echevarriak horien\ngarrantzia eta aniztasuna erakusteko.</span>
}


// question: 2507  name: EEIT5
::EEIT5::[html]<p><span lang\="EU">Bizkaiko industrializazioak ekonomi jarduera, garraioa eta gizartea aldatu\nzituen. Vicente Blasco Ibáñezen </span><i><span lang\="EU">El Intruso</span></i><span lang\="EU"> eleberriak, errealismo literatura-korrontekoak, xehetasun handiz erakusten\ndu euskal meategietan bizi zen egoera. Arretaz irakurri pasarte hau, eta,\nondoren, aukeratu irakurritakoa hobekin azaltzen duten baieztapenak\:</span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="EU">VICENTE BLASCO IBÁÑEZEN&nbsp;</span><span lang\="EU">EL\nINTRUSO&nbsp;</span><span lang\="EU">ELEBARRIAREN PASARTEA (1904)</span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="EU">«</span><span lang\="ZH-CN">”</span><span lang\="EU">Peoien etxea” zen, meatze-mendietako aterpetxe ziztrina,\neta jornalariak han bizi ziren, pilatuta. (…)</span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="EU">Arestik zulo hartan igarotako gauetan pentsatu zuen,\ntristuraz beteta. Peoiak abailduta iristen ziren, egun osoa ematen baitzuten\nbarrenatzeko makinek ateratako blokeak apurtzen, bagonetak harritzarrez\nbetetzen, mea-biltegira eramaten eta mea-biltegitik ekartzen. Babarrunak,\npatatak eta bakailao edo urdail pixka bat pixka bat afalduta, gelaxka hartan\negiten zuten lo, izerdiz edo euriz bustitako jantziak soinean zituztela; botak\nbakarrik eranzten zituzten; jaka ere bai, batzuetan. Eskuez uki zitekeen sabai\nharen azpian, airea ez zen mugitzen, eta ordu gutxi batzuk igaro ostean, ezin arnastuzkoa\nbilakatzen zen, hainbeste gorputzen lurrunak loditua eta zikinkeria-usainez\njosia. Kamainen tolesetan, egurrezko junturetan nahiz sabaiko zuloetan bizi\nziren bizkarroiak ehizara ateratzen ziren, beroak suspertuta, eta nekeak\neraginda lozorroan zeuden gorputz bizigabeekin anker jokatzen zuten,\niluntasunaren babesean. Gau ekaiztsuetan, zirrikitu eta arrailetatik sartu eta\nbatetik bestera ibiltzen zen haizea, etxezuloa behera botatzeko zorian.\nHalakoetan, gorputz jantzi eta kirasdunak elkarren bila aritzen ziren, beroa\nlortu nahian. Izerdiak elkartu egiten ziren eta arnasak nahasi; zikinkeria\nanaiartekoa zen. (…)</span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="EU">Harrobia zen langile asaldatzaileen etsairik gogorrena.\nLurpeko meazuloetako arriskuei aurre egiteko, maisutasuna beharrezkoa zen,\nhortaz, ez zen erraza hango langileen ordezkoak bilatzea, irakatsi egin behar\nbaitzitzaien ofizioa. Baina Enkarterri emankorretan burdinak mendiak osatzen\nditu\: ustiaketa kanpoaldean egiten da; harria atera, jaso eta eraman, ez da\nbesterik egin behar; zulatu eta apurtu, ereiteko lurretan bezalaxe. Goseak\nbultzatuta, etengabe iristen ziren peoiak, multzo handitan, eta gehiegikerien\naurka protestaka lanpostua utzi zutenak ordezkatzen zituzten, ahaleginik egin\ngabe. Gizonen etorrera etengabea eteten ez bazen, Enkarterrietako langileak\nbehin eta berriz ordezkatzen bazituzten, zaila zen lan hark merezi zituen\neskubideak eskuratzea».</span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="EU">Vicente Blasco Ibáñez,&nbsp;</span><i><span lang\="EU">El\nintruso</span></i><span lang\="EU">, Valentzia, 1904.</span><span lang\="EU"></span></p>{
	~%50%<span lang\="EN-US">Blasco\nIbáñezek, pasarte horretan, lan-merkatua produktuen merkatuaren antzeko eskaintza-eskaeren\nlegearen menpe dagoela adierazi du.</span>
	~%50%<span lang\="EN-US">Eskatutako\nlana egiteko eskulanaren espezializazio- edo prestakuntza-premia txikia izateak,\nproletarioen interesen aurka jokatzen du.</span>
	~<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU"><span lang\="EN-US">Eskulanak\nlan egiteko behar duen espezializazio edo prestakuntza eskasa izateak,\nburgesiaren interesen aurka jokatzen du. </span></span><br></p>#<span lang\="EN-US">Alderantziz\nda\: mesede egiten die soldata txikiagoa ordain dezaketelako.</span>
	~<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EN-US">Ondoriozta\ndezakegunez, enpresariak arreta handia jarri dio bere konpainiako giza\nkapitalari. </span><br></p>#<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EN-US">Kontrakoa\ndirudi\: lan-baldintza kaskarrak eta kaleratze erraza direla bide, giza kapitala\nerraz ordezka daiteke, eta horrek eragin zuzena du langileei eskaintzen\nzaizkien baldintzetan.</span><br></p>
	~<span lang\="EN-US">Meatzarien\ndieta onuragarria da, eta barrakoietan atseden lasaia hartzen dute, indarberritzeko\neta lan gogorrari ekiteko. </span>#<span lang\="EN-US">Benetan?\nEz zen horrela gertatzen\: soldatak, lanorduak eta lan-baldintzak, besteak\nbeste, lan-merkatuak arautzen zituen, eta pasarte horretan adierazi denez, langileak\nerraz ordezka zitezkeen, langile ugari baitzegoen lan egiteko moduan; ondorioz,\neskaintza-eskarien legea langileen interesen aurkakoa zen.</span>
}


// question: 2508  name: EEIT6
::EEIT6::[html]<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"></p><p></p><p><span lang\="EU">XX. mendearen hasieran, Eibarren arnasten zen izaera jaso du testu honek.\nAlfa, euskal langileen lehen kooperatiba, sortzeko prozesuaz ari da. Arretaz irakurri,\neta, ondoren, aukeratu pasartea hobekien azaltzen duten baieztapenak\:</span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="EU"><br>\n</span><span lang\="EU">«</span><span lang\="EU">ALFATIK\: Gatazka luzatzen zen bitartean –ez asteak, hilabeteak baizik–,\ngosea arintzeko itxaropen hutsalaz martxan jarri zituzten elkartasunaren aldeko\nerabaki arrunt eta apartekoez gain, berebiziko ekimena sortu zuten. Ugazaben\njarreraren zentzugabekeria eta haren irmotasun justifikaezina agerian jartzeko,\nlangileek fabrika bat eraiki nahi izan zuten, hain zuzen ere, liskarraren xede\nzen produktu bera (errebolberrak) manufakturatzeko, erreklamazioaren xede ziren\nbaldintzekin lan egin, kalitatea sortu eta ohiko erabilerak egiteko, zenbakiek\nziotenaren arabera. Eta fabrikatzaileak sindikalista egingo zirenez, langileen\nsindikatuak fabrikatzaile bihurtuko ziren, eta jo eta su arituko ziren asmoa gauzatu\neta begien bistakoa zena agerian jarri arte</span><span lang\="EU">».</span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="EU">GOÑI MENDIZABALEK, I., </span><i><span lang\="EU">Garaiko lekukotasuna</span></i><span lang\="EU">, 2010. Euskaratuta.</span><span lang\="EU"></span></p><br><p></p><br><p></p>{
	~%33.33333%<span lang\="EN-US">Testu\nhorretatik ondoriozta dezakegunez, errebolber-lantegiko langileek bazekiten\ngiza kapital gisa zuten balioa, eta kooperatibaren bidez beren eskubideak\ndefendatzeko gogotsuago ekin nahi ziotela.</span>
	~%33.33333%<span lang\="EN-US">Giza\nkapitalaren garrantziak, aktibo asko batuta inbertitzeko ahalmenarekin batera,\nenpresa-eredu berri bat sortu zuen.</span>
	~%33.33333%<span lang\="EN-US">Enpresa-mota\nhorren bidez, langileek giza kapital gisa sortzen zuten surperabita langileen\nonura bihurtzen zen.</span>
	~<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EN-US">Pasarte\nhorretatik ondoriozta dezakegunez, armagintzako enpresa eta tailerretan\nlangileak erraz ordezka zitezkeela salatzen zuten sindikatuek.</span><br></p>#<span lang\="EN-US">Ez. Testu\nhorretan harrotasuna ageri da, baldintzak negoziatzeko eta aukera berritzailea\nsortzeko –enpresari bihurtzea– dituzten trebetasunengatik.</span><br>
	~<span lang\="EN-US">Ezinezkoa\nda fabrika edo enpresa horiek arrakastatsu izatea, ez baitute behar adina kapital\ntailer bat sortzeko eta makinak erosteko. </span>#<span lang\="EN-US">Ziur\naski, ez, baina, langile asko batuz gero? Zaila zen lantegi siderurgiko bat\nbezain handia izatea, baina txikitik handira doan proiektua da kooperatibarena.</span>
	~<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EN-US">Enpresa\nhorrek ez luke hazteko gaitasunik izango, ezin izango luke aurrezteko eta\nberrinbertitzeko behar adina arma ekoiztu. </span><br></p>#<span lang\="EN-US">Zergatik\nez? Mozkinak gehitu ahala, makina gehiago erosiko balute eta hazkuntzan\nberrinbertituko balute, posible izango litzateke; izan ere, horrela gertatu zen</span>
}


// question: 2509  name: EEIT7
::EEIT7::[html]<p><span lang\="EU">. Meatzaldean industrializazioak eragin handia izan zuen. Ekonomi jarduera\naldatu egin zen, biztanleria nabarmen ugaritu, paisaia eraldatu. Arretaz irakurri\ntestu hau eta, ondoren, erabaki zein baieztapenek azaltzen duen hobekien\npasartean azaldutakoa\:</span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="EU">«</span><span lang\="EU">1890eko hamarkadaren hasieratik, mea-garbiketa zabaldu zen hondakindegiak\naprobetxatzeko. Lan horrek, esaterako, Muskizko udalerrian kexak eragin zituen\nberehala, garbitegiek ibaien ibilguak zikintzen zituztelako. 1900eko udan,\nikuskapen baten ondoren, araudi bat idatzi zen, eta miñoiei eta guardia zibilei\ngarbiketa-lanak debekatzeko agindu zitzaien. Meatzari Zirkuluak protesta egin\nzuen eta Gobernuari presionatzeko ahalmena erakutsi zuen. Ez dago argi isuriak\nXX. mendearen hasieratik egin ziren ala ez. Meatzaritzaren gainbehera iritsi arte\njarraitu zuten garbitegiek. Dekantazio-putzudun meategiak –non mea pisutsuena hondoan\ngeratzen baitzen– &nbsp;eta zuzenean ibaietara\nisurtzen zituztenak bereiz daitezke</span><span lang\="EU">».</span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="EU">GARCÍA ABAD, R. eta RUZAFA, R.\: </span><span lang\="EN-US"><a href\="https\://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo\=3028508"><i><span lang\="EU">La vida social en la\nzona minera vizcaína (siglos XIX-XX)</span></i></a></span><i><span lang\="EU">\:&nbsp;estado\nde la cuestión y algunas aportaciones. </span></i><span lang\="EN-US"><a href\="https\://dialnet.unirioja.es/servlet/revista?codigo\=654"><i><span lang\="EU">Historia\ncontemporánea</span></i></a></span><span lang\="EU">,&nbsp;nº36,\n2018. Euskaratuta. </span><span lang\="EU"></span></p>{
	=<span lang\="EN-US">Meatzaritzak\nkutsadura eragin zuen ingurune naturalean, metal astunak ur-ibilguetara isurtzen\nzirelako.</span>
	~<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EN-US">Mea-garbitegiei\nburuzko legeria oso murriztailea zen, eta horri esker, uren kutsadura saihestu\nzen. </span><br></p>#<span lang\="EN-US">Ez. Azkenean,\nlegeak egin behar izan zituzten, baina berandu, eta ez ziren oso eraginkorrak\nizan.</span>
	~<span lang\="EN-US">Mea-garbitegiek\nlan kutsagarria egiten zuten, baina XIX. mendean bakarrik izan zuten eragina. </span>#<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EN-US">Ez. Meatzaritzak\niraun zuen bitartean garbitegiak egon ziren, eta, beraz, isuriak gertatu.</span><br></p>
	~<span lang\="EN-US">Meategietan\ndekantazio-putzuak egiteko betebeharra nahitaez bete behar izan zen, ekonomi-jarduera\nhori egin ahal izateko.</span>#<span lang\="EN-US">Izan\nere, testuan adierazi den bezala, meategi batzuek ibaietara zuzenean isurtzen\njarraitzen zuten, eta, beraz, ez dirudi betebehar hori derrigorrezkoa zenik.</span>
}


// question: 2510  name: EEIT8
::EEIT8::[html]<p><span lang\="EU">Garai hartan, emakumeen lana bigarren mailakoa zen askotan, baina garrantzi\nhandikoa. Testu labur hau lan horietako batez ari da. Arretaz irakurri eta,\nondoren, aukeratu baieztapen zuzenak\:</span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="EU">«</span><span lang\="EU">XIX. mendearen amaieran, emakumeek mea garbitzen edo hori meategitik\nkairaino eramaten zuten, haien jarduera nagusia meategien inguruko ostatuena\nizan bazen ere. Bilboko itsasadarraren inguruko kaietan ziharduten emakume\nugarik. Itsasontzien zamalan latzez arduratzen ziren emakume zamaketariak, baita\nbeste lanbide batzuez ere, aurrekoa baino gogorragoak zirenez; sirgariek,\nitsasadarraren ertzetatik Bilborantz txalupak eramateaz arduratzen zirenek,\nemakume lanaren laztasuna erakusten digute</span><span lang\="EU">».&nbsp;&nbsp; <br>\n<!--[if !supportLineBreakNewLine]--><br>\n<!--[endif]--></span></p>\n\n<p><span lang\="EU">PAREJA, A. eta ZÁRRAGA, K.\: <i>Tareas, profesiones y oficios infravalorados</i>,\n<i>Los saberes de las mujeres</i>, Emakunde, 2009, 76. lib. Euskaratuta.</span><span lang\="EU"></span></p>{
	~%50%<span lang\="EN-US">Emakumeen\nlan nagusia etxeko zaintzaile gisa ostatu ematearekin lotzen da batik bat.</span><br>
	~%50%<span lang\="EU"><span lang\="EN-US">Ziur\naski, nekazaritza-ingurunean hiri-ingurunean baino gutxiago bereizi ziren zereginak\neremu publikoan eta pribatuan, etxetik kanpo eta etxe barruan.</span></span>
	~<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"></p><p></p><p><span lang\="EU">Indar fisikorik behar ez zuten lanak bakarrik egin zituzten emakumeek\nIndustria-</span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<span lang\="EN-US">Iraultzan. </span><br><p></p><br><p></p>#<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU"><span lang\="EN-US">Esaiezu\nhori, sirgerei, txalupak arrastaka, sokatik tiraka, eramaten zituzten emakume\nhaiei!</span></span><br></p>
	~<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU"><span lang\="EN-US">Emakumeek\nez zuten lanik izan meatzaritzan, bai, ordea, mea-merkataritzan, itsasontzien\nzamalanetan. </span></span><br></p>#<span lang\="EN-US">Itsasontziak\nkargatu, deskargatzen zituzten, txalupak arrastaka eramaten zituzten eta\nmeategietan mea garbitzen zuten; azken hori, lan gogorra; eskuak txikitzen\nzituenez, gizonek egin nahi ez zutena.</span>
	~<span lang\="EN-US">Langile-familien\nemakumeak etxea zaintzen aritzen ziren bakarrik; gizonek bakarrik lan egiten\nzuten meategietan eta lantegietan. </span>#<span lang\="EN-US">Ez. Gizonaren\nsoldatarekin bakarrik ezinezkoa zen bizitza aurrera ateratzea; familiakide\nguztien ekarpenak behar izaten ziren.</span>
}


// question: 2511  name: EEIT9
::EEIT9::[html]<p><span lang\="EU">Bi testu hauek, euskal industrializazioko langileek emakumeen lanari eta\nfamilia-bizitzari buruz duten iritzi orokorra islatzen dute. Jarraian, erabaki\nzein esaldik azaltzen duen hobekien jarrera hori\:</span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="EU"><br>\n</span><span lang\="EU">«</span><span lang\="EU">Langileok\: behar-beharrezkoa izanez\ngero bakarrik bidaliko duzue emaztea fabrikara. Seme-alabarik ez baduzue, ahal\nduzuen guztia egingo duzue zuen soldatak haren etxean geratzeko aukera eman\ndiezazuten; haren osasuna sendoagoa izango da, baita zuena ere; izan ere,\narreta handiz prestatutako janariek, gustagarriagoek, gehiago elikatzera\nbultzatuko zaituzte. Ez duzue tabernara joaterik pentsatuko, sabel asebetearen\nsatisfazio bikoitza izango duzue, eta bizitza atsegingarria, etxebizitzagatik\neta garbitasunagatik</span><span lang\="EU">».</span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><i><span lang\="EU">La Lucha de Clases</span></i><span lang\="EU">, 3-XII-1904</span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="EU">«</span><span lang\="EU">Mugimendu sozialistaren interes nagusia da emakume ezkonduak lantegian\noinak ez jartzea, gizonaren lagun duina izaten jarrai dezan, hau da, seme-alabak\nzaindu ditzakeen ama gidaria; hitz batean, ongizate proletarioaren arrazoia\nbera. anai-arreben arteko maitasuna eta gero senar-emazteen etxeko bake lasaia\nfalta zaizkienak samindu egiten dira eta beren nahigabe sendaezina eramaten\ndute beraien existentzian. Ezkondutako proletario emakumeak familiaren barruan\neta etxean sor ditzakeen balio ekonomiko, sozial, moral eta intelektualak\nsoldata baino askoz handiagoak dira, nahiz eta hori fabrikan hautematen duen\nhandia izan</span><span lang\="EU">».</span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="EU">Iturria\: <i>Euzko Langillia-El obrero Vasco</i>, 1-IX-1930, <i>El Obrero\nMetalúrgico</i> (sic) Alemaniako egunkarian argitaratutako eta datarik gabeko\nartikulu baten itzulpena. </span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="EU">Iturria\: PÉREZ-FUENTES, P. (2000)\: </span><i><span lang\="EU">El trabajo de las mujeres\: una mirada desde la historia.</span></i><i><span lang\="EU"> Lan Harremanak - Revista de\nRelaciones Laborales.</span></i><span lang\="EU"> 2 zk.</span><span lang\="EU"></span></p>{
	~%33.33333%<span lang\="EN-US">Pentsamolde\nhorren arabera, ondoriozta daiteke, eremu publikoa gizonena zela, eta pribatua,\netxekoa, emakumeena.</span>
	~%33.33333%<span lang\="EN-US">Ideal\nbati buruz ari zirela kontuan hartuta, litekeena da gizonaren soldata nahikoa\nez izatea etxea mantentzeko.</span>
	~%33.33333%<span lang\="EN-US">Badirudi\n</span><span dir\="RTL"></span><span dir\="RTL"></span><span lang\="AR-SA" dir\="RTL"><span dir\="RTL"></span><span dir\="RTL"></span>“</span><span lang\="EN-US">ogi-irabazle” eta </span><span dir\="RTL"></span><span dir\="RTL"></span><i><span lang\="AR-SA" dir\="RTL"><span dir\="RTL"></span><span dir\="RTL"></span>“</span></i><span lang\="EN-US">etxeko aingeru” rola argi zegoela\nXIX. mendeko pentsamolde proletarioan.</span>
	~<span lang\="EN-US">Bi\nartikuluek arrazoi hau ematen dute\: emakumea etxean geratzen bada, bizikidetza,\noro har, hobea izango da; izan ere, familia hobeto zaintzen daki emakumeak. </span>#<span lang\="EN-US">Ideia\nhori, XIX. mende osoan eta XX. mendeko urte batzuetan nagusitu zen pentsamolde\nmakur hori zalantzan jartzen zuten emakumeek beraiek, izan ere, ez zuen inolako\nfuntsik.</span>
	~<span lang\="EU"><span lang\="EN-US">Industria-\neta meatzaritza-ingurunetan gizonek eta emakumeek lan-baldintza berberak izan\nbehar zituztela diote artikulu biek. </span></span>#<span lang\="EN-US">Ez.\nEmakumeak ingurune horietatik atera nahi zituzten, ez zieten lan-eskubiderik\neman nahi.</span><br>
}


// question: 2378  name: IIIG3
::IIIG3::[html]<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"></p><p><b><span lang\="EU">Hurrengo\nmapan Ingalaterrako XIX. mendeko baliabide naturalen meategiak eta portuak\nageri dira. Informazio hori kontuan hartuta, erabaki zein esaldik ez duen ondo\nadierazten egoera hori\: </span></b></p><br><p></p>{
	=<span lang\="EU">Ingalaterrak\nbaliabide propio ugari ditu ehungintza-industria indartsua, kotoi-landaketak\neta lurrun-makinak aktibatzeko kokea garatzeko. (Faltsua, kotoia klima epelagoetako\nlaborantza bat da, kolonia amerikarretatik, Indiatik edo Egiptotik datorrena.</span>#<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Faltsua,\nkotoia klima epelagoen laborantza bat da, kolonia amerikar, indiar edo\nEgiptotik dituen jabetzetatik datorrena.</span><br></p>
	~<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Ingalaterrak\nbaliabide nazional ugari ditu industria metalurgiko oparoa garatzeko, burdin\neta koke-biltegiak baititu.</span><br></p>
	~<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Ingalaterrak\nportu garrantzitsuak behar zituen isolamendua gainditzeko eta bere industria\nbarne-merkatuan lortu ezin ziren lehengaiez elikatzeko, hala nola kotoiaz.</span><br></p>
	~<span lang\="EU">Baliabide\nnatural ugariren konbergentziak, bere portu eta merkataritza-bideen\ngarrantziarekin batera, britainiar industria aireratzea ahalbidetu zuen.</span>
}


// question: 2379  name: IIIG4
::IIIG4::[html]<p><b style\="font-size\: 0.9375rem;"><span lang\="EU">Ingalaterrako industrializazioak aldaketa\niraultzailea eragin zuen ekoizpen-prozesuan. Mapa honetan elkartruke kolonialei\neta baliabide ingeles propioei buruzko triangelu-formako ibilbide ezaguna\nagertzen zaizu. Erlazio horien artean, hautatu prozesu hori behar bezala\ndeskribatzen dutenak\:</span></b><br></p>{
	~%33.33333%<span lang\="EU">Ingalaterrak\nmodu eraginkorrean erabili zituen baliabide propioak eta ustiapen kolonialaren\nbidez oso merke lor zitzakeen baliabideak.</span>
	~%33.33333%<span lang\="EU">Industria\nIraultza egiteko baliabideetako batzuk herrialdean bertan zeuden arren,\nkoloniak eta itsas bideen kontrola gabe, Ingalaterrak ez zuen bere potentzial\nindustriala garatuko, ezta bere produktuak saltzeko hain merkatu zabala\naurkituko ere.</span>
	~%33.33333%<span lang\="EU">Gaur\negungo globalizazioaren oinarriak, non nazio batzuek negozioak kontrolatzen\ndituzten, eta beste batzuek, pobrezian murgilduta daudelako, eskulan merkea edo\nlehengaiak gutxieneko prezioan ematen duten, garai honetan dute jatorria\nnolabait.</span>
	~<span lang\="EU">Industria\nsiderurgikoa izan zen hasieratik ahalegin kolonial handienak behar izan zituena,\ngarapenerako beharrezkoak ziren lehengaiak lortzeko. </span>#<span lang\="EU">Ez;\nehungintzak kotoi koloniala behar zuen, industria siderurgikoa bertako\nmaterialez elikatzeko.</span>
	~<span lang\="EU">Ehungintzak\nkotoi-laborantza aireratzea lortu zuen, kotoi-laborantza ekoizpenerantz\naldatzea erabaki zuten nekazari ingelesen ahaleginari esker.</span>#<span lang\="EU">Ez;\nkoloniak izan ziren kotoia eman zutenak, ez nekazari ingelesak.</span>
	~<span lang\="EU">Kolonietako\neskulanak, britainiarra baino garestiagoa izan arren, hainbeste kotoi ekoizten\nzuen, prozesuak onuragarri izaten jarraitzen zuen. </span>#<span lang\="EU">Merkataritza\ntriangeluarraren drama esklabo afrikarren oinarrizko eskubideen gabezian datza,\nesklabotzak langileen giza kapitalaren balioa murrizten baitzuen metropolian\nezinezkoa zen moduan.</span>
}


// question: 2380  name: IIIG5
::IIIG5::[html]<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"></p><p><b><span lang\="EU"></span></b></p><p><b><span lang\="EU">Koadro eder honetan ikuspegi idealizatu samarra\nduzu, baina hausnarketa batzuk egiteko aukera ematen digu. Adieraz ezazu zure\nustez zer esaldik deskribatzen duen zehatzen koadroan hautematen den\nerrealitatea\:</span></b></p><br><img src\="@@PLUGINFILE@@/Ehuleak.jpg" alt\="Wilhelm Otto Peters (1851-1935), Weaving Mill" width\="800" height\="575" class\="img-responsive atto_image_button_text-bottom"><br><p><span lang\="EU">Wilhelm Otto\nPeters (1851-1935), <i>Weaving Mill</i></span></p><br><p></p>{
	=<span lang\="EU">Koadroak\nzuzen islatzen du makinak eta langileak espazio berean duten kontzentrazioa,\nbai eta langile bakoitzak makina mota baten erabileran duen espezializazioa ere.</span>
	~<span lang\="EU">Koadroa\nez da zuzena, aldi horretan emakumeak ez baitzuen etxetik kanpo lan egiten,\n"etxeko lanetan" aritzen baitzen. </span>#<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Ez;\nemakumeak betidanik egin du lan etxetik kanpo, familiek ahalik eta kide\ngehienen ekarpen ekonomikoa behar baitzuten.</span><br></p>
	~<span lang\="EU">Makinekin\naritzeak lan lasaia dirudi, azken finean bisitan datorren familiarekin gozo\negoteko aukera ematen du. </span>#<span lang\="EU">Ez\ndirudi, makinan lan egiten duen emakumearen kontzentrazioari erreparatu behar\ndiozu; lan horrek kontzentrazioa eskatzen du istripurik ez izateko. Izan ere,\nhatzen anputazioak ohikoak ziren kontzentrazio faltagatik.</span>
	~<span lang\="EU">Koadro\nhonetako langileak ehungintzan ari dira, iruten, prozesu mekanizatu batean.</span>#<span lang\="EU">Ez; begira, ehuntzen ari dira, oihalaren sarea egiten. Behatu emakumezko\nlangilearen lehen lerroko mugimenduei, <i>self-aktina</i> batean ehuntzen ari\ndira,</span>
	~<span lang\="EU">Ziurrenik,\nargazkiko ehungintzan ari dira, iruten, garai horretako haurrak gaur egungo\nantzeko baldintzetan zeuden eskolatuta.</span>#<span lang\="EU">Esaldia\nerrealitatetik urrun dago, neskato hori langilea da\: begiratu haren amantalari.\nHaurtzaroa eta nerabezaroa, gaur egun ulertzen dugun bezala, geroko bilakaera\nsozioekonomikoaren ondorio dira.</span>
}


// question: 2381  name: IIIG6
::IIIG6::[html]<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"></p><p><b><span lang\="EU"></span></b></p><p><b><b><span lang\="EU">Behatu\nP.J. de Loutherbourgen lan honi\:\nbertan, Industria Iraultzaren sorleku izan zen herri ingeles bateko gaua\nislatzen da. Irudi hori kontuan hartuta, zure ustez, zer esaldik deskribatzen\ndu egoera hobeto?</span></b></b></p><b></b><p></p><p><b><span lang\="EU"><img src\="@@PLUGINFILE@@/Siderurgia.jpg" alt\="Coalbrookedale gauean, P.J. de Loutherbourg 1801." width\="800" height\="511" class\="img-responsive atto_image_button_text-bottom"><br></span></b></p><p><i><span lang\="EU">P.J.\nde Loutherbourg (1801), Coalbrookedale gauean</span></i><span lang\="EU"></span></p><br><p></p>{
	=<span lang\="EU">Artelan\nhonek industria siderurgikoko labe garaietako betiko suak islatzen ditu. Labe\nhoriek hainbeste energia behar zuten pizteko, non ez baitziren itzaltzen, berriz\npizteak kostu handia zuelako.</span>
	~<span lang\="EU">Artelan\nhonek ehungintzaren industriako labe garaietako suak islatzen ditu. Labe horiek\nhain energia handia behar zuten pizteko, non ez baitziren itzaltzen, berriz pizteak\nzeukan kostu handiagatik. </span>#<span lang\="EU">Ehungintzan\nlabe garaiak erabiltzen dira? Siderurgiarekin lotuta dago.</span>
	~<span lang\="EU">Artelan\nhonek, lantegi kutsatzaileen eta herriko etxebizitzen arteko distantzia handia\nikusarazten du, eta langileen bizi-kalitatea zaintzeko ahalegina adierazgarria\nda. </span><br>#<span lang\="EU">Ez;\netxeak lantegien ondoan daude, eta horrek joan-etorrien denborak laburtzen ditu;\negia da, baina herri osoa izugarrizko kutsaduraren mende jartzen du.</span>
	~<span lang\="EU">Coalbrookedaleren\nargiztapena festa berezi batetik dator, jai-giroa nabaria da lanaren\nargiztapenean eta tonu orokorrean. </span>#<span lang\="EU">Ez;\nargia siderurgien suetatik dator, ikatzetik; ez dago festarik, egun arrunta da Industria\nIraultzan bizitzen ari den herri batean.</span>
	~<span lang\="EU">Koadroak\nerakusten duenez, industria siderurgikoan erabilitako energia-iturri nagusia\nhidraulikoa da. </span>#<span lang\="EU">Suak\nikusten dituzu? Metala berotu eta arazten duten labe garaiak pizteko erabiltzen\nden ikatzaren suak dira; energia hidraulikoak ezin du tenperatura lortu, hori\nbaita prozesu honetan behar dena.</span>
}


// question: 2382  name: IIIG7
::IIIG7::[html]<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><b><span lang\="EU"></span></b></p><p><b><b><span lang\="EU">Mapa honetan itsasontzi ingelesek 1750 eta 1800\nartean egindako zeharkaldiak agertzen dira, oso ikerketa lan interesgarria.\nHurrengo baieztapenen artean, hautatu okerra.</span></b></b></p><p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><b><span lang\="EU"><img src\="@@PLUGINFILE@@/Mapa%20%20itxasoko%20ibilbideak.png" alt\="Mapping 18th century shipping patterns « Quotulatiousness" width\="800" height\="384" class\="img-responsive atto_image_button_text-bottom"><br></span></b></p><p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><b><span lang\="EU"></span></b></p><p><b><a href\="https\://quotulatiousness.ca/blog/2012/04/13/mapping-18th-century-shipping-patterns/"><span lang\="EU">Mapping 18th century shipping patterns « Quotulatiousness</span></a><span lang\="EU"></span></b></p><b><br></b><p></p>{
	=<span lang\="EU">Merkataritza\ntriangeluarraren gidalerroak Atlantikoa Afrikarekin lotzen duten mugimenduen\nintentsitatean islatzen dira\: indiar esklabo indigenen eskulana Afrikako kotoi-sailetara\nmugitzen da. </span>#<span lang\="EU">Afrikako\nesklaboak ziren kolonia amerikarretan lan egin zutenak.</span>
	~<span lang\="EU">Mapa honi\nbegiratuta Ozeania, denbora hartan ia esploratu gabeko kontinente bat zela ikus\ndezakegu, baina, laster, Britainiar Inperioak ibilbide horiek sakontzeari ekin\nzion.</span>
	~<span lang\="EU">Britainiarrek\ngaraiko itsas merkataritzan&nbsp; zuten\nnagusitasuna; Amerikan, Afrikan eta Asia hegoaldean zentratzen diren itsasontzi\ningelesen ibilbideen intentsitatean nabarmentzen da.</span>
	~<span lang\="EU">Ibilbide\nhauek garaiko kolonia britainiar nagusiekin izandako trukeak islatzen dituzte,\nbaita laster izango direnak ere, adibidez Indian, Britainia Handian interes\nhandia pizten hasia baita.</span>
	~<span lang\="EU">Bi\nmugimendu-eremu handi markatzen dira\: Ipar Amerikako portuetarantz joanez, 1776\narte gune koloniala, eta Afrika hegoaldean Indiarantz joanez, hamahiru kolonia\niparramerikarrak galdu ondoren harremanak areagotu zituen gunea.</span>
}


// question: 2383  name: IIIG8
::IIIG8::[html]<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"></p><p><b><span lang\="EU"></span></b></p><p><b><b><span lang\="EU">Garraiobide berri bat diseinatzea ez da erraza;\nikerketa, saiakera eta errorea eskatzen ditu, eta hainbat egiaztapen behar ditu\nmartxan jartzeko. Irudi hau oso interesgarria da. Hemen errailak egiteko\nhainbat ereduren azterketa aurki dezakezu. Zer ondoriozta dezakegu irudi\nhorretatik?</span></b><b><span lang\="EU"></span></b></b></p><b></b><b><span lang\="EU"></span></b><p></p><img src\="@@PLUGINFILE@@/Railes.jpg" alt\="Errailak" width\="567" height\="284" class\="img-responsive atto_image_button_text-bottom"><br><p><span lang\="EU"></span></p><p><span lang\="EU">Trenbideko errail-eredu desberdinen ikerketa.</span></p><br><p></p>{
	=<span lang\="EU">Britainiar\ningeniariak metodo zientifiko bati jarraituz ari direla lanean, non proposamen\nezberdinen inguruan ikertzen den, hipotesi bat probatzen den eta emaitza\negiaztatzen den.</span>
	~<span lang\="EU">Ingeniari\nbritainiarrek ez zekitela nola egokitu errail bat tren-makina baten pisura. Irudikapen\nhoriek ez dute zentzurik.</span>#<span lang\="EU">Izan\nere, kontrakoa da. Probetara egokitzeko eredu desberdinak proposatzen ari dira;\nbadakite nora joan nahi duten, baina emaitza hobetzeko formularik egokiena\naurkitu behar dute.</span>
	~<span lang\="EU">Ingeniari\nbritainiarrek ez dute ekintzailetzaren kontzeptua ulertzen, proposamen bakarra\nizatean eta energia guztia bertan jartzean oinarritzen baita prozesua. </span>#<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Ez; &nbsp;hori ez da ekitea, aukera bakar batean ikertzea\nbaizik; ekintzaile batek ikertu egiten du, produktibitaterik onena bilatzen du,\neta hainbat azterlan eta aukera probatzen ditu arrakasta lortzeko.</span><br></p>
	~<span lang\="EU">Ingeniari\nbritainiarrek denbora sobera zutela, azken finean, errail bat diseinatzea\nerraza da, ez du hainbeste ahaleginik behar. </span>#<span lang\="EU">Ez;\nkilometroak eta kilometroak eraiki behar dira errailez, eta berme osoz egin\nbehar da. Errailek trenaren pisua jasatea beharrezkoa da garraio horren\narrakasta bermatzeko; tren-makina on batek porrot egin zezakeen errail desegoki\nbatekin, eta gero ikertu, probatu, erabaki eta ereduak proiektatu behar ziren\neraginkorrago bat aurkitu arte.</span>
}


// question: 2384  name: IIIG9
::IIIG9::[html]<p><b><span lang\="EU">Industria Iraultzarekin batera, aldaketa handia\ngertatu zen garraioen egituran. Mapa honetan, portuak, ubideak eta trenbideak\nirudikatzen dira XVIII. mendearen amaieratik XIX. mendearen amaierara arte.\nAukeratu zerrenda honetako baieztapen okerrak\:</span></b></p>{
	~%50%<span lang\="EU">Garraioek\nia ez zuten protagonismorik izan garai horretan, Industria Iraultzaren aurretik\nere bazeuden merkataritza ona bermatzeko bide eta portu nahikoak. </span>#<span lang\="EU">Ez da\negia. Alde batetik, egia da Ingalaterrak, XVII. mendetik, ahalegin handia egin\nzuela bere bide eta portu egiturak modernizatzeko, baina ubideen obra handiek,\neta batez ere trenbidearen eraikuntzak, lortu zuten herrialdea trinkotzea\nekoizpen-sisteman aldaketa orori zentzua emateko beharrezkoa zen garraio sare\nbatekin</span>
	~%50%<span lang\="EU">Tren-eraikuntzaren\ndentsitatea handitzeak nazioarteko merkatua garatzen lagundu zuen batez ere. </span>#<span lang\="EU">Ez;\ndena lagungarria da, hori agerikoa da, baina trenak, eta are gehiago\nkontinenteko uharte isolatu baten kasuan, batez ere barne-loturak hobetzen\nlagundu zuen, hau da, merkatu nazionala.</span>
	~<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Lehorreko,\nibaietako eta itsasoko hainbat garraiobide erabiltzeak Britainia Handiko manufakturatutako\nproduktuen esportazioa proiektatzen lagundu zuen, baita barne-merkatu nazionala\nkohesionatzen ere.</span><br></p>
	~<span lang\="EU">Kanal\ningelesen kokapenak burdina eta ikatza garraiatzen lagundu zuen industria\nsiderurgikorako, eta horrek karga kopuru handiak mugi zitzakeen garraio mota\nbat ahalbidetu zuen.</span>
	~<span lang\="EU">Trenbide-sarea\nazkar eraikitzeak frogatu zuen Stephensonek trenaren inguruan egindako\nproiekzioak egokiak zirela.</span>
}


// question: 2338  name: IIIK4
::IIIK4::[html]<p><span lang\="EU">Badakigu\njada Industria Iraultza Britainia Handian hasten zela. Oso ondo! Orduan ziur\ngaude esaldi hauen artean gezurra dena aukeratzeko gai izango zarela. Come on!</span></p>{
	=<span lang\="EU">Nekazaritzaren\niraultzak ez zuen asko handitu lurraren emankortasuna, horregatik hainbeste\nnekazarik alde egin behar izan zuten landetatik. </span><br>#<span lang\="EU">Faltsua;\nproduktibitatea asko handitu zen makinekin, errotazio kimikoarekin (Norfolk\nsistema), ongarriekin, itxiturekin, etab. Hori da landa-exodoaren arrazoia, ez\ndela hainbeste jende behar produktibitatea handitzeko.</span>
	~<span lang\="EU">Populazioaren\nhazkundea nahiko handia izan zen —</span><span lang\="EU"> </span><span lang\="EU">garai eta eremu hartan leherketa demografiko bat\ngertatu zela esan dezakegu—; jaiotza-tasa altua mantendu egiten da eta\nheriotza-tasak, berriz, behera egiten du; horrela biztanleriaren hazkunde\nnaturala handitzen da (trantsizio demografikoaren teoriaren bigarren maila)</span>
	~<span lang\="EU">Lurrun-makina\n(James Watt) eboluzio teknologikoak, lanpostu ugari ordezkatu zuen; horrela\nekoizpena handitzea ahalbidetu zen.</span>
	~<span lang\="EU">Finantzaketa-sistemaren\neta bankuen hobekuntzek lagundu egin zieten fabriketan inbertitzeko proposamen\nberriei, kapital handiak behar baitzituzten lanean hasteko.</span>
	~<span lang\="EU">Merkataritza\neta itsas tradizioa behar zen industria horiek sortutako merkantzia\nindustrialak saltzeko, merkataritzarik gabe prozesua gelditu egingo baitzen.</span>
	~<span lang\="EU">Monarkia\nparlamentarioaren sistema politikoa, non burgesiak ordezkaritza lortu zuen,\ninbertsio eta jabetza pribatua babesten duten lege zuzenak sustatzeko funtsezko\nfaktorea izan zen.</span>
}


// question: 2340  name: IIIK6
::IIIK6::[html]<span lang\="EU">Lehen industria-iraultzak\neragin handia izan zuen Britainia Handian eta bi sektore nabarmendu ziren\: ehungintza\neta siderurgia. Esald</span><span lang\="EU">i hauetako batzuk\nokerrak dira, eta espero dugu zuk antzematea\: </span>{
	~%33.33333%<span lang\="EU">Ehungintzaren\nindustria etxeko sistemarekin amaitu zen, <i>domestic system</i>arekin alegia,\nnon familiek Spinning Jenny bezalako makinekin egiten zituzten birak eta\nehunak, landa-eremuko lanak amaitu eta gero. </span>#<span lang\="EU">Alderantziz,\netxeko sistema, nekazariek etxeko lanetarako garatua, egun osoko lanaldiak\nordeztu zuten, hiritik hurbil, fabriketako makinekin, hala nola Spinning\nJennyrekin.</span>
	~%33.33333%<span lang\="EU">Ehungintza\nindustriarako material gordin nagusia, artilea, arkume eta abeltzaintzatik\nzetorren, oso prezio merkean, esklabotza-produkzioak erraztu zuelako etekin\nhandiagoa lortzea, hori bai, giza eskubideetan kostu izugarria eraginez. </span>#<span lang\="EU">Egia\nda; baina lehengaia ez da artilea, kotoia baizik.</span>
	~%33.33333%<span lang\="EU">Trenbidea\n(Stephenson) herrialde osoan zehar zabaldu zen, oso merkea zelako eraikitzea\neta Britainia Handiko industrialdean erraz aurkitu zirelako langileria, burdina\neta egurra egiteko behar ziren elementu nagusiak. </span>#<span lang\="EU">Egia\nesan, material gehienak han zeuden, eta bai, burdina merkeagoa zen\nindustrializazio prozesuaren ondorioz, baina horrek ez du esan nahi eraikuntza\nmerkea zenik. Estatuarentzat trenbidearena oso proiektu garestia zen, baina\nmundu kapitalista hartan, beharrezkoak ziren elementuak aurkitu zituen etekin\nhandiagoa lortzeko.</span>
	~<span lang\="EU">Ehungintza-lantegi\ngehienek makinak mugitzeko lurrunezko motorrak erabiltzen amaituko zuten arren,\nhasieran lantegiak ibaietatik gertu kokatu zituzten energia hidraulikoa aprobetxatzeko.</span>
	~<span lang\="EU">Labeen\nahalmenak gehi kokearen energia handiagoak, burdina eta altzairuaren ekoizpena\ntrinkoagoa eta merkeagoa bihurtu zuten, eta are gehiago handitu zen bigarren\nindustria iraultzan Bessemer bihurgailuarekin.</span>
	~<span lang\="EU">Labe\ngaraiek burdinolen ekoizpen artisaua ekoizpen industriala bihurtu zuten, eta\nizugarri areagotu zen metalen produktibitatea zein kalitatea.</span>
}


// question: 2341  name: IIIK7
::IIIK7::[html]<p><span lang\="EU">Lehen industria-iraultzarekin\nbatera garraiobideen iraultza garrantzitsu bat zabalduko da. Lurrun makinak\ngarraiobideei atxikita sistema osoa eraldatuko du. Aukeratu ezazu multzo\nhonetako esaldi zuzena\:</span></p>{
	=<span lang\="EU">Lurrunezko\nontziak (Fulton) etxeko eta nazioarteko merkataritzarako, eta trenak, batez ere\netxeko merkataritzarako, garraiobideak irauli zituzten, zama eramateko\ngaitasunagatik eta lurrun-motorraren abiaduragatik.</span>
	~<span lang\="EU">Tren-garraioan\nizandako aurrerapenek alferrikakoa egin zuten britainiarren itsasoko\nahaleginarekin jarraitzea eta utzi egin behar izan zioten, itsasoen jabe izaten\njarraitzeko eta portu-egitura garrantzitsu bat mantentzeko nahiari. </span>#<span lang\="EU">Ez da\negia; Britainia Handia itsasoaren mende dago kolonien bidez merkataritzaren eta\nlehengaien hornikuntza-ibilbideak mantentzeko. Portuak funtsezkoak dira, baita\ngaur egun ere.</span>
	~<span lang\="EU">Merkataritza\nkolonial emankorraren gakoa, batez ere, aldi horretako garraio guztien artean\ntrenak aurrera egitea izan zen, ez hainbeste lurrunezko itsasontziak, azken\nfinean, lehendik ere baziren-eta itsasontziak. </span>#<span lang\="EU">Ez;\negia da ontziak ez direla Industria Iraultzatik sortzen, baina lurrunezko\nmakinaren inpaktua itsasontzietan hain handia izango da, ezen berez sendoak\ndiren erlazioak bizkortu eta handitzen baititu. Trenbideak, garrantzitsua bada\nere, ez du nazioarteko merkatuan naziokoan bezainbesteko eraginik izango.</span>
	~<span lang\="EU">Trena\nBritainia Handiko barne-garraiorako bitarteko eraginkor bakarra bihurtu zen;\ntrenaz gain, salgaiak bakarrik zaldizko bide-saretik mugi zitezkeen, eta horrek\nmurriztu egiten zuen ibilbidearen abiadura eta karga-ahalmena. </span>#<span lang\="EU">Izan\nere, aldi horretan kilometrotan handitu ziren ubideak eta garraio-sistema\neraginkorrak ere kontuan hartu behar dira.</span>
}


// question: 2342  name: IIIK8
::IIIK8::[html]<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"></p><p></p><p><span lang\="EU">Industria eraikitzeak sistema\nberri batera eramango ditu ekoizpena eta antolaketa osoa. Aukeratu paragrafo\nmultzo honetan prozesua zuen deskribatzen duen&nbsp;\nesaldia. </span></p><br><p></p><br><p></p>{
	~%33.33333%<span lang\="EU">Industriaren\ninguruko lan-espezializazioak produktibitatea handitzen lagunduko du, makina\nedo sektore jakin baten funtzionamendua ezagutzen duten langileekin.</span>
	~%33.33333%<span lang\="EU">Mekanizazioak\ninbertsio handiagoa eskatzen du makinetan eta langileetan, eta baita guztiek\nbehar duten espazioan ere.</span>
	~%33.33333%<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="EU">Inbertitzaileen\neta asmatzaileen ekintzailetzak artisau-ekoizpen batetik makinen ekoizpen\nemankorrago batera aldatuko du sistema osoa.</span><br></p>
	~<span lang\="EU">Oro\nhar, sozietate anonimoak izango dira proiektu horiei ekiteko behar diren\nenpresa-formak, sozietate mugatuek ez baitute lehen lantegiak garatzeko kapital\nnahikorik lortzen. </span>#<span lang\="EU">Ez;\nsozietate anonimoak Bigarren Industria Iraultzarekin agertzen dira; aldi\nhorretan nahikoa izango da zenbait inbertitzailek sozietate mugatuetan\nkapitalak batzea.</span>
	~<span lang\="EU">Lantegiaren\nekoizpenak produktuen prezioa handitzen du, kalitate hobearekin egiten baitira,\nbaina zaildu egiten du horien balizko kontsumitzaileak aurkitzea. </span>#<span lang\="EU">Ez;\nekoizpen mekanizatuak landutako produktuaren prezioa murrizten du, denbora\ngutxiagoan lortzen baita, produktuaren kalitatea murriztu gabe, eta\nkontsumitzaileentzat eskuragarriagoak bihurtuko dira.</span>
}


// question: 2343  name: IIIK9
::IIIK9::[html]<p><span lang\="EU">Adierazi esanahi hauetatik zein\nez dira era batean edo bestean egokitzen dagokien kontzeptura.</span></p>{
	~%20%<span lang\="EU">Landa-exodoa\:\nlanda-eremuko langileen mugimendua, hiri-ingurunean nekazari gisa lan egiteko. </span>#<span lang\="EU">Egia\nda mugimendua landatik hirira doala, baina ez nekazari gisa lanean jarraitzeko.</span>
	~<span lang\="EU">Sozietate\nmugatua\: enpresa-sozietatea izateko, bazkide kopuru mugatu batek parte hartzen\ndu konpainiaren eraketan, eta, horrela, negozioa garatzeko eta enpresa\nzuzentzeko behar den kapitala lortzen da.</span>
	~<span lang\="EU">Mekanizazioa\:\nlan-garapenean makinak erabiltzean oinarritutako produkzio-prozesua.\nHorretarako, aldez aurretik inbertsio handia egin behar da, baina\nproduktibitatea nabarmen handitzen da eta giza kapitalaren beharra murrizten da.</span>
	~%20%<span lang\="EU">Kapitalismoa\:\nmerkatu nazional librean oinarritutako sistema ekonomikoa, eskaintzaren eta\neskariaren legeak arautua baina Estatuaren protekzionismo argi bat duena\nekoizpen nazionalaren lehiakortasuna handitzeko.</span>#<span lang\="EU">Protekzionismoa\noztopo bat da produktibitatea murrizten duelako; merkatu libreak Estatuaren\nesku-hartzea ahalik eta gehien murrizten du trukeetan.</span>
	~%20%<span lang\="EU">Merkataritza\nkoloniala\: trukaketa komertzial desberdinak Europako kolonien eta Amerikako edo\nbeste kontinente batzuetako metropolien artean; horien bidez, Europak oso\nprezio merkean lortzen ditu lehengaiak eta bere produktuentzako merkatu\nberriak. </span>#<span lang\="EU">Berez\nhau da prozesua, baina metropoliak Europan daude, eta koloniak beste kontinente\nbatzuetan.</span>
	~%20%<span lang\="EU">Proletariotza\:\ninbertsiogile, merkatari eta enpresaburuen taldeari izen hori ematen diogu, eta\nhoriek izango dira aldi horretan agertzen diren industria berrien jabeak. </span>#<span lang\="EU">Ez horixe,\nhoriek burgesak dira! Proletariotza konpainia eta meategi horietako langileen\nmultzoa da, eta lan-baldintza oso txarrak izango dituzte aldi horretan.</span>
	~%20%<span lang\="EU">Sektore\nkuaternarioa\: irabazi-asmorik gabe egindako jarduerak biltzen dituen hirugarren\nsektoretik eratorritako sektore ekonomikoa. </span>#<span lang\="EU">Ez;\nmota horretako jarduerak, hala nola GKEak, edo etxeko lanetan aritzea, sektore kinarioaren\nparte dira. Kuaternarioan konplexutasun handiko zerbitzuak daude,\nglobalizazioari, IKTei eta teknologia berriei lotutakoak.</span>
}


// question: 2367  name: IIIT1
::IIIT1::[html]<p><span lang\="EU">Arretaz irakurri Fultonen itsasontziaren aurrean izan ziren erreakzioei\nburuzko testu labur hau. Ondoren, adierazi erreakzio horietako zeinek azaltzen\nduen hobekien testuan adierazitakoa\:</span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="EU">«Harridura eta beldurra agertu ziren itsasontzi horietako tripulatzaileen\nartean, ontzien itxura itzela baitzen. Pertsona sinple horiek, gehienek Fultonen\nesperimentuen berri ez zutenek, munstro ikaragarria ikusten zuten, lepotik sua\neta kea botaka, ura hegatsekin joka eta ibaia orroaz dardarka jarrita. Batzuk\nberen itsasontzien ontzigaineko zolura bota ziren; beste batzuek, berriz, txalupak\nhartu eta kostaldera ihes egin zuten, eta itsasontziak flotatzen utzirik,\nkorrontearen jitoan. Izua ez zuten nabigatzaileek bakarrik sentitu.\nIbaiertzetatik zebiltzanak pilatu egiten ziren, lurrunontzia igarotzen zenean\nhorri begiratzeko».</span></p>\n\n<p><span lang\="EU">Testu hori webgune honetatik atera da, eta euskaratu egin\nda\:</span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="DE"><a href\="http\://www.history.rochester.edu/steam/thurston/1878/Chapter5.html"><span lang\="EU">http\://www.history.rochester.edu/steam/thurston/1878/Chapter5.html</span></a></span><span lang\="EU"></span></p>{
	~%33.33333%<span lang\="DE">Lurrunezko\nnabigazioa egokitzeko, ikatz asko eta galdara handi bat behar izaten ziren; lurrunak\nmugimendua transmititzen zien paleta handi batzuei, ontzia mugi eta bira zedin.</span>
	~%33.33333%<span lang\="DE">Testutik\nondoriozta dezakegu herritar gehienek ez zutela asmakizunen eta asmatzaileen\nmundua ezagutzen; izan ere, proba horren berri ez jakiteak bildutakoen izua\nareagotu zuen.</span>
	~%33.33333%<span lang\="DE">Nolabait\nuler dezakegu ikuskizun haren aurrean ikusleek zuten beldurra, sua hur-hurreko\narriskuaren sinonimoa baitzen orduko gizartean, hiri-inguruneetako suteek sufrimendu\nitzela sortzen baitzuten. </span>#<span lang\="DE">Hala da,\npertsona horientzat sua gauza ezagun tristea zen; esate baterako, 1666an, sute\nikaragarri batzuek Londresko auzoak erraustu zituzten, eta urte berean, beste sute\nizugarri batek hiriko 70.000 biztanle ingururen (80.000 biztanle&nbsp; zituen hiriak) etxeak suntsitu zituen, baita\nhirigune osoa eta San Paulo katedrala ere. Ulertzeko modukoa da, hortaz, ontzi\nbat "sua botaka" ikustearen beldurra.</span>
	~<span lang\="DE">Argi\ndago erreakzioa gehiegizkoa izan zela, jendea ohituta baitzegoen belaontziak\nikustera, eta ontzi horiek ere haizearen indarrak mugitutako beste batzuk\nbezalakoak ziren, baina handiagoak. </span>#<span lang\="DE">Ez; orro\negiten duen motorra, sua botatzen duena, lurrunezko motorra da.</span>
	~<span lang\="DE">Erraz\nulertzeko modukoa da ikusle haien izua, baita beste itsasontzi batzuekiko\nbeldurra ere; azken finean, denboraren poderioz egiaztatu zen aire-korronteak\neta itsaslasterrak indar eragile gisa erabiltzen ez zituen nabigazio oro oso\narriskutsua zela. </span>#<span lang\="DE">Baina, zer-nolako\nmunduan bizi zara? Gaur egun, belaontzietan nabigatzea kirol- edo jai-ekintza\nbihurtu da; merkataritzakoa berez, ez; une hartatik aurrera, motorrez\nnabigatuko da.</span>
}


// question: 2368  name: IIIT2
::IIIT2::[html]<p><span lang\="EU">Arretaz irakurri aurreneko trenbide-proiektuei buruzko pasarte hauek,\nGeorge Stephenson nekaezinaren proiektuei egin zitzaizkien kritika gogorrak,\nalegia. Ondoren, aukeratu horiek zuzen azaltzen dituen esaldia\:</span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="EU">«Ez du merezi diligentziak ordezkatu nahi dituzten ameslariez arduratzea.\nBa al dago tren-makina batek diligentzia batek baino bi aldiz azkarrago eramango\ngaituela esatea baino gauza zentzugabe eta barregarriagorik? Inork hain azkar\nbidaiatu nahi badu, hobe du bere burua kanoi-aho batean jarri eta eskualde\nbatetik bestera jaurtitzea».</span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="EU">«Hogeita hamabi kilometro orduko abiadura ere lortu nahi dute, baina ez da\ninoiz bederatzi kilometro ordukotik gorakoa lortu. Tren-makinaren perfekzioa\narazotsua da. Gainera, oso pisutsuak dira makina horiek\: zortzi tona pisatzen\ndute, eta pisu hori abiadura hartan jartzen bada, errailak txikitu egingo ditu;\ntren-makina eta bagoiak errailetatik atera eta </span><span lang\="ZH-CN">“</span><span lang\="EU">airetik hegaka irten</span><span lang\="ZH-CN">”</span><span lang\="EU"> edo lehertuko dira. Eta, nola kenduko da izotza izoztean?&nbsp; Erotu egin dira guztiak».</span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><i><span lang\="EU">The Times</span></i><span lang\="EU"> egunkarian argitaratutako testuak</span><span lang\="EU">\: </span><span lang\="DE"><a href\="https\://curiosfera-historia.com/historia-del-tren/\#\:\~\:text\=%2520Historia%2520del%2520tren%2520%25E2%2580%2593%2520Inventor%2520y%2520evoluci%25C3%25B3n,menos%2520un%2520hombre%2520singular%253A%2520George%2520Stephenson%252C...%2520More%2520"><span lang\="EU">Historia del Tren -\nOrígenes, Inventor y Evolución</span><span lang\="EU">✔️</span><span lang\="EU"> (curiosfera-historia.com)</span></a></span><span lang\="EU"></span></p>{
	=<span lang\="DE">Oro har,\nClermonteko lehenengo bidaiak eragindako antzeko erreakzioa adierazi dute\ntestuek\: nahaspila, beldurra eta mesfidantza handia.</span>
	~<span lang\="DE">Erreakzio\nmesfidati horiek esperimentazio zientifikoaren errealitatean oinarritzen ziren;\nizan ere, baieztapenek teknologiaren eta horren ondorioen ezagutza sakona dute\noinarri. </span>#<span lang\="DE">Hori\negia balitz, suposatu beharko genuke gaur egun garraiobide batera igotzen garen\nbakoitzean ausarkeria bat egiten ari garela. Ados al zaude horrekin?</span>
	~<span lang\="DE">Bigarren\nzatiak lotura fisikoa du tren-makinaren pisuarekin, grabitatearekin,\nabiadurarekin eta errailen erresistentziarekin, eta horrek bidaia eragozten du\ngarraio mota horretan. </span>#<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="DE">Ez. Hausnarketa\nfisikotik, errealitatetik gertu dagoen ezertan oinarritzen ez diren uste\nbatzuetara igarotzen gehiago saiatzen da. Errailak tren-makinaren pisuari\neusteko gai izango dira, are gehiago, </span><span lang\="EN-US">“</span><span lang\="DE">airetik\nhegaka irten</span><span lang\="EN-US">”</span><span lang\="DE"> edo lehertu gabe.</span><br></p>
	~<span lang\="DE">Laster egiaztatu\nzen zuzen zeudela\: diligentzia batean baino bi aldiz abiadura handiagoan trenez\nbidaiatzeak ez zien onurarik ekarriko ez ekonomiari ez gizarteari; asmakizunak\nporrot egingo zuen. </span>#<span lang\="DE">Ez dago\ngehiago azaltzerik uste zentzugabe horiei buruz; garraiobide berriak protagonista\neta aitzindari izango ziren gizarte berrian eta bidaiarien eta salgaien\nmugikortasun berrian, merkatuaren eta herrialdearen kontzeptua aldatuko\nzituztelako.</span>
}


// question: 2369  name: IIIT3
::IIIT3::[html]<p><span lang\="EU">Ariketa honetan, ia elkarren garaikide diren bi testu aurkeztuko\ndizkizuegu. Arretaz irakurri, eta, ondoren, aukeratu horien esanahia zuzen azaltzen\nduen baieztapena\:</span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="EU">«Trenbideek laster ordezkatuko dituzte gainerako garraiobideak, eta errege-erreginentzat\nnahiz haien basailu xumeentzat balio izango dute. Ez dago urrun langileentzat\nlanera oinez joatea baino trenez joatea onuragarriagoa izango den garaia.\nZailtasunak egongo dira, baina zeure begiekin ikusiko duzu, seme, orain\niragartzen ari natzaizuna. Bizirik gaudela bezain ziur nago».</span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="EU">George Stephensonek bere seme Roberti idatzitako gutuna, euskaratuta. Testu\nhori hemendik atera da\: </span><span lang\="DE"><a href\="https\://curiosfera-historia.com/historia-del-tren/\#\:\~\:text\=%2520Historia%2520del%2520tren%2520%25E2%2580%2593%2520Inventor%2520y%2520evoluci%25C3%25B3n,menos%2520un%2520hombre%2520singular%253A%2520George%2520Stephenson%252C...%2520More%2520"><span lang\="EU">Historia del Tren -\nOrígenes, Inventor y Evolución</span><span lang\="EU">✔️</span><span lang\="EU"> (curiosfera-historia.com)</span></a></span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="EU">«Bagoiei, hasiera batean, zaldiek tira egiten zieten, eta, ondoren, makinak\ngehitu zitzaizkien, baina horiek hain astunak zirenez eta perfekzionatuta ez\nzeudenez, apenas sortzen zuten orduko 4-5 miliako abiadura lortzeko adinako\nlurrunik. Saihestezina izan balitz, halako geldotasuna nabarmen mugatuko\nzatekeen trenbidearen erabilgarritasunera. (...) 1830ean egokitu ziren lehen\naldiz galdara berriak lokomotorretara, Manchesterretik Liverpoolerako\ntrenbidearen inaugurazioan. Aurretik posibletzat jo zen guztia gainditzen zuen\nabiadura hartu zuten lehen unetik.</span><span lang\="EU"> </span><span lang\="EU">(...) Harrezkeroztik, zerbitzuak sekulako\ngorakada izan zuen, eta trenak ez ziren salerosgaiak garraiatzeko bakarrik\nerabiltzen. Propultsio-sistema berriak trenaren erabilgarritasuna bikoiztu\nzuen, eta joan-etorriak azkar egiten zirenez, bidaiari-kopuruak gora egin zuen\nberehala, eta igoerari buruzko kalkulu guztiak nabarmen gainditu ziren».</span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="EU">Marc Seguin. <i>De l</i></span><span dir\="RTL"></span><span dir\="RTL"></span><i><span lang\="AR-SA" dir\="RTL"><span dir\="RTL"></span><span dir\="RTL"></span>’</span></i><i><span lang\="EU">influence\ndes chemins de fer et de l</span></i><span dir\="RTL"></span><span dir\="RTL"></span><i><span lang\="AR-SA" dir\="RTL"><span dir\="RTL"></span><span dir\="RTL"></span>’</span></i><i><span lang\="EU">art de les\ntracer et de les construire</span></i><span lang\="EU">. 1839. Euskaratuta.</span><span lang\="EU"></span></p>{
	=<span lang\="DE">Bi\nzatiak egokiak dira trenaren ekarpenak aintzat hartzeko, bai pertsonak\nmugitzeko gaitasunari dagokionez, bai karga-kantitate ugari eta abiadura\nazkarrari dagokienez.</span>
	~<span lang\="DE">Bi\nzatiak egokiak dira trenaren ekarpenak aintzat hartzeko, bai pertsonak\nmobilizatzeko gaitasunari dagokionez, bai karga-kantitate handiari dagokionez;\nbaina ez dira egokiak abiadurari dagokionez, ezin izango baita trena errentagarri\nizateko abiadura nahikoa lortu, arazo biologikoak zituelako. </span>#<span lang\="DE">Gizakia\ngai da diligentzia batean eta beste zerbaiten halako biko abiaduran joateko. Ba\nal zenekien gaur egungo tren modernoenak lortu duen gehieneko abiadura 581\nkilometro ordukotik gorakoa dela?</span>
	~<span lang\="DE">Stephensonek\nia gauza guztietan asmatu zuen, bere ikuspegiaren arabera, baina ez,\nibilbidearen prezioan; izan ere, trena gizartearen eliteen garraiobidea baino\nez zen izan XIX. mende osoan. </span>#<span lang\="DE">Ez. Trena\ngarraiobide bereziki merkea izan zen; izan ere, ibilbidea abiadura handiagoan\negiten zen, eta trenaren karga-ahalmenari esker, eraikuntzan, langile-arloan\neta energian gastua handia bazuen ere, errentagarritasun handia bermatu zuen, txartelak\ngizartearen eliteei ez ezik, kontsumitzaile askori ere saltzen baitzitzaien.</span>
	~<span lang\="DE">M.\nSeguinen azterketa ez da zuzena; trenbidea eraikitzeko kostua handia zenez, XX.\nmendera arte ez zen ia trenbiderik garatu herrialdean. </span>#<span lang\="DE">Alderantziz,\ninbertsio handia behar bazen ere, trenak ekarriko zituen abantaila nabariek\niragarri zuten trenbidea azkar eta gogoz eraikiko zela, eta horrek lagunduko\nzuen Britainia Handiko, Europako eta Ameriketako Estatu Batuetako burdingintza\nhedatzen.</span>
}


// question: 2370  name: IIIT4
::IIIT4::[html]<p><span lang\="EU">Asmakizunen aroan, James Watt asmatzaile bikainak lurrun-makina diseinatu\nzuen, eta horrek erabateko aldaketa ekarri zuen. Jarraian, makina haren\ngarrantziaz ari den testu bat irakurriko duzue. Ondoren, hautatu zuzenak ez diren\nbaieztapenak\:</span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="EU">«Lurrun-makina James Watt izenarekin egongo da lotuta beti. Hobekuntza\nerabakigarria izan zen; erregai-kontsumoa murriztu zuen makinak, eta ia edozein\nlekutan erabiltzeko aukera eman zuen. Erregaiaren errendimenduaz ari bagara,\nNewcomenen makinan % 1 baino gutxiago izatetik, % 4,5 inguru izatera igaro zen Watten\nmakinan. Izan ere, asmamen jeinua eta kostuak murrizteko nahia uztartu zituen Watten\nlanak. Wattek berak hau zioen\: </span><span lang\="ZH-CN">“</span><span lang\="EU">(...) merkeak bezain onak ziren makinak eraikitzea zerabilkion buruan"\n(...). Teknologiaren historian, Watt, Pasteurrekin, biologia-arloan; Newtonekin,\nfisika-arloan, edo Beethovenekin, musika-arloan, aldera daiteke».</span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="EU">J. Mokyr. <i>Aberastasunaren palanka</i>.</span><span lang\="EU">1993.\nEuskaratuta.</span><span lang\="EU"></span></p>{
	~%50%<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="DE">James\nWatt ekintzaile aparta zenez, merkatu-hobi huts batean diseinatu zuen bere\nproiektua, eta lehena izan zen lurrun-energiaren arloan lan egiten. </span><br></p>#<span lang\="DE">Ez. Arretaz\nirakurri testua, lehendik ere baziren berrikuntzak, aurreko ereduak ez dira\nhain eraginkorrak. Ekintzailea ez da beti zerbait berria egiten duena, jada martxan\ndagoen prozesu bat egiteko bestelako moduak eta hobeak bilatzen dituena baizik.</span>
	~%50%<span lang\="DE">Watten asmoa\nzen langabezia handitzea, bere makinak langile askori lana kenduko ziolako. </span>#<span lang\="DE">Ez. Batzuetan,\nproduktibitatea hobetzeak langile gutxiago behar izatea dakar, baina langile horiek\nbeste sektore batean lan egingo dute, edo betikoan jarraituko dute, baina askoz\nekoizkorragoak izango dira. Zaila izango da teknologia geldiaraztea argiro\nekoizkorra bada.</span>
	~<span lang\="DE">Zenbaitetan,\nasmakizun onenak ez dira berritzaileenak, lehendik badauden beste batzuk hobetu\neta baliagarriago egitea lortzen dutenak baizik.</span>
	~<p dir\="ltr" style\="text-align\: left;"><span lang\="DE">James\nWatten jeinuak funtsezko zeregina izan zuen Industria Iraultzaren hasieran, eta\nproduktibitatearen hobekuntzan oinarritutako ekoizpen-prozesu industrialen\neredu izan zen.</span><br></p>
	~<span lang\="DE">Watten asmoa\nzen ekoizpen-prozesuaren kostua merkatzea, eta horretarako, inputen prezioa\nmurriztu zen.</span>
}


// question: 2371  name: IIIT5
::IIIT5::[html]<p><span lang\="EU">Testu honetan irule baten adierazpenak irakurriko dituzue; testuan azaltzen\ndu nola aldatu zen bere lana Industria Iraultzaren alde. Arretaz irakurri\nondoren, hautatu baieztapen zuzenak\:</span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="EU">«Orduan, kotoia etxez etxe ematen zitzaien beti, gordin, kotoi-baletan, iruleen\nemazteei, eta horiek kotoia galdarraztatu, berriz leundu eta iruteko prest uzten\nzuten, eta astean zortzi, hamar edo hamabi txelin irabaz zitzaketen, janaria\nprestatzen eta familia zaintzen bitartean ere. Baina, gaur egun, inork ez du\nhorrela lan egiten, kotoia lurrunezko makina batek, </span><span lang\="EU">“deabru” izenekoak,</span><span lang\="EU"> irekitzen baitu; beraz, iruleen emakumeak langabe\ndaude, egun osoa lantegian txelin gutxiren truke ematen ez badute behintzat –hain\nzuen, astean lauzpabost txelinen truke, mutikoek adina. Behinola, gizon bat ugazabarekin\nados jartzen ez bazen, huts egiten zion, eta beste lantoki batera joaten zen,\nonar zezaten. Baina, urte gutxitan, gauzen itxura aldatu egin da.\nLurrun-makinak erabiltzen hasi dira, eta horiek erosteko eta, seiehun edo\nzazpiehun besoekin batera, horiek edukitzeko eraikinak egiteko, dirutza behar\nda. Artisau-maisu txikiak prezio berean ekoitz zezakeena baino\nmerkaturagarriagoa (baina ez hobea) den salgaia sortzen du lurrun-indarrak\: artisau-maisuaren\nporrota izan zen ondorioa, eta ezerezetik etorritako kapitalistak gozatu egin\nzuen haren jaitsierarekin, bera eta eskulanaren erabateko kontrolaren artean\nzegoen oztopo bakarra zelako artisaua (...)».</span></p>\n\n<p><i><span lang\="EU">Recuerdos de un\nhilador.</span></i><span lang\="EU"> Webgune honetan aipatzen da testua\: Valerio Castronovo\: <i>La\nrevolución industrial</i>. Testu euskaratua.</span><span lang\="EU"></span></p>{
	~%25%<span lang\="DE">Langile\nhorren aburuz, <i>domestic system</i>-a ez zen makinaz egindako irutea bezain\nekoizkorra.</span>
	~%25%<span lang\="DE">Langile\nhorren aburuz, lantegi batean makinak bildu izanak aldatu zuen iruteko\nprozesua, emakumeen jarduera osagarria izatetik lanaldi osokoa izatera igaro\nbaitzen.</span>
	~%25%<span lang\="DE">Langile\nhorren aburuz, <i>domestic system</i>-ak etxeko lanak erraztu zituen, etxeko\nekonomiari laguntzeko aparteko lanak egiten zirelako.</span>
	~%25%<span lang\="DE">Irule\nhorren aburuz, enpresaburuak, oro har, irabazi egiten du makinen bidez\nproduktibitatea handitu egiten delako eta, ondorioz, giza kapitalaren kostuak\nmurriztu egiten direlako.</span>
	~<span lang\="DE">Irule\nhorren aburuz, langileak, oro har, irabazi egiten du makinen bidez\nproduktibitatea handitu egiten delako eta, ondorioz, soldatak hobetu egiten\ndirelako. </span>#<span lang\="DE">Ez. Produktibitatea\nhanditu egiten da, baina soldatak kaskartu, eskulan gehiago dagoelako eta giza\nkapitalaren kostua murriztu egiten delako.</span>
	~<span lang\="DE">Langile\nhorren aburuz, lantegi batean makinak bildu izanak aldatu zuen iruteko\nprozesua, emakumeen jarduera lanaldi osokoa izatetik osagarria izatera igaro\nbaitzen, etxeko lanak egiteko asti gehiago utzi zuela. </span>#<span lang\="DE">Ez.\nAlderantziz gertatu zen\: etxetik kanpo ordu asko ematea eskatzen zuen, jarduerak\ndenbora asko behar zuelako, eta zaila zen, antzinako erabileran, lan egitea eta\netxea zaintzea bateragarri egitea.</span>
	~<span lang\="DE">Langile\nhorren aburuz, <i>domestic system</i>-ak makinaz inguratutako lantegi batean\nlan egitea eskatzen zuen. </span>#<span lang\="DE">Ez. Hori\nsistema industriala da; <i>domestic system</i>-a, izenak berak dioen bezala,\netxean egiten zen.</span>
	~<span lang\="DE">Langile\nhorren aburuz, <i>domestic system</i>-a makinaz egindakoa baino ekoizkorragoa\nzen. </span>#<span lang\="DE">Gezurra.\nProduktibitatea nabarmen handitu zela onartzen du; kexu da, ordea, horrek\nlangile-kopurua eta soldatak murriztu zituelako.</span>
}


// question: 2372  name: IIIT6
::IIIT6::[html]<p><span lang\="EU">Jarraian irakurriko duzuen testua, langile batzuek Erresuma Batuko </span><span lang\="EU">Komunen Ganberari </span><span lang\="EU">egindako eskaera batez ari da. Hautatu, esku-hartze\nparlamentario horretan, egoera langileen ikuspuntutik modu zehatzenez azaltzen duen\nesaldia\:</span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="EU">«Artilea orrazteko makina asmatu eta erabili izanak, eskulana oso modu\nkezkagarrian murriztu du eta langileei beldur izateko arrazoia eman die, hots,\nhaiek eta haien familiak Estatuarentzat zama larria izango direlakoan.</span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="EU">Egiaztatu dutenez, makina bakar batek hogeita hamar gizonek adina lan\negiten du; heldu batek bospasei haur ikuskatuta, lehengo sistemaren arabera\n(...). Makina hori sartu izanak berehala ekarriko du langile-masa baliabideez\ngabetzea. Negozio guztiak enpresaburu boteretsu eta aberats batzuek berenganatuko\ndituzte (...). Makinak, eskatzaileek deitoratzen dituztenak, azkar ugaltzen ari\ndira Erresuma guztian, eta haien ondorioak mingarriro nabaritzen ari dira\:\nlangile asko lanik eta ogirik gabe daude. Oinazez eta larritasun sakonenean,\nmiseriazko garaia gertu ikusten dute, zeinean berrogeita hamar mila gizon eta\nhorien familiak, baliabide guztiez gabeturik, gutxi batzuen irabazirako, eta\nberen bizibideetako biktima bilakatua, parrokien karitatea eskatzera mugatuko\ndiren».</span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><i><span lang\="EU">Komunen Ganberako egunkaria</span></i><span lang\="EU">. 1794. Langileek Ganbera horri egindako eskaera euskaratuta.</span><span lang\="EU"></span></p>{
	=<span lang\="DE">Enpresa-produktibitatea\nhobetzeak ez dakar beti langileen, hau da, konpainiaren giza kapitalaren ongizatea.</span>
	~<span lang\="DE">Enpresa-produktibitatea\nhobetzeak ez dakar beti langileen, hots, konpainiaren kapital fisikoaren\nongizatea. </span>#<span lang\="DE">Giza\nkapitalaz ari gara, ezta? Langileek osatzen dute konpainien giza kapitala.</span>
	~<span lang\="DE">Makinen produktibitate\nhandiagoak mesede egiten die lan-baldintzei, enplegu-segurtasun handiagoko\ninguruneak baitakartzate.</span>#<span lang\="DE">(Ez. Kontrakoa\nsalatu dute langileek; azaldu dute makina berriek langabezia sortu dutela,\nlangile askoren lana ordezkatu izanagatik.</span>
	~<span lang\="DE">Langileen\nkexak entzun egingo dira, ekoizpen-sisteman garrantzitsuena gizartearen ongizatea\nbaita. </span>#<span lang\="DE">Ez da\nhorrela. Ekoizpen-sistemek eta enpresek beren lehiakortasuna hobetu nahi dute,\netekinak hobetzeko, kostuak murriztuz. Makinerian egindako inbertsioa handiagoa\nizan arren, laster horren produktibitateak ahalegina konpentsatuko die\nenpresaburuei, giza kapitalean kostuak murriztuta eta lortutako produktuaren\nkopurua hobetuta.</span>
	~<span lang\="DE">Langileek\narrazoi dute, ezin dira bateragarri izan makinen erabilera eta enpleguari eutsi\nedo hori sustatzea. </span>#<span lang\="DE">Ez. Hori\nez da guztiz egia; ekoizpenaren eta giza kapitalaren artean doitze-une bat\ngertatzen bada ere, mekanizazio-prozesuak enplegu berriak sortzea lortu zuen,\nbai Industria Iraultzaren fase honetan, bai geroagokoetan. Gaur egun,\nautomatizazioaren aurrerabidearen aurrean badugu beldur berbera, giza kapitala\nia garrantzirik ez duen aurrerapen teknologikora iritsi ote gara benetan?</span>
}


// question: 2373  name: IIIT7
::IIIT7::[html]<p><span lang\="EU">Jarraian irakurriko duzuen testuan, konpainien jabeek\nmekanizazio-prozesuaren aurrerapenaren aurrean emandako erantzuna aurkituko\nduzue. Irakurri ostean, aukeratu, baieztapen horien guztien artean, jabeen\njarrera hobekien azaltzen duena\:</span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="EU">«Artilearen manufakturetan, kardatzeko makinek, iruteko makinek eta anezka\nhegalariek heren bat murriztu dute eskuzko lana, eta haietako makina bakoitzak,\nlehenez sartzean, langileak asaldatu zituzten, makina guztiek soldatak hobetzen\neta merkataritza areagotzen lagundu badute ere; izan ere, gaur egun horiek erabiltzen\nez saiatuz gero, ez dago zalantzarik negozio horrekin zerikusia duen pertsona\norok defendatu beharko lituzkeela.</span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="EU">Behean sinatzen dugun enpresaburuok, premisa horietatik abiatuta, geure\nburuarekiko, Leeds hiriarekiko eta, oro har, herrialde osoarekiko betebeharra\ndela uste dugu, ehungintza-sektorerako proposatutako edozein hobekuntza gure\neskura dauden legezko baliabide guztien bidez libreki erabiltzea babestu eta\nbabestuko dugula adieraztea (...)».</span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="EU">Leedseko ehungintzako enpresaburuek eskaera handia egin dute makinen\ndefentsan. Euskaratuta.</span><span lang\="EU"></span></p>{
	=<span lang\="DE">Enpresaburu\nsinatzaileen jarrera bat dator Adam Smithen oinarri kapitalistekin, merkatu\nlibreko ingurune batean negozioaren lehiakortasuna hobetzeko.</span>
	~<span lang\="DE">Enpresaburuek\nonartzen dute lan-baldintzak okertu egiten direla eta, hortaz, soldatak\nmurriztu, baina lantegietako enplegua handitu egiten dela. </span>#<span lang\="DE">Alderantziz,\nazaldu dute giza kapitala heren bat murrizten dela, baina soldatek hobera\negiten dutela. Dena den, ez pentsa, azken ideia hori ez zen egia biribila…</span>
	~<span lang\="DE">Testu\nhori sinatu duten enpresaburuek burdingintzan dihardute batik bat.</span>#<span lang\="DE">Artilearen\nmanufakturak, anezka hegalaria, iruteko makinak... Zein industria-motaz ari\ngara? Ehungintzaz.</span>
	~<span lang\="DE">Oro har,\nenpresaburuen eta langileen ikuspegiak bat datoz; batzuek nahiz besteek ohartu\ndute mekanizazioa prozesu arriskutsua dela, erabili beharreko langile-kopurua\nheren bat murrizten duelako. </span>#<span lang\="DE">Bai,\nzifra zuzena da, baina enpresaburuak ez dira horrekin ados egongo; haien ustez,\ngiza kapitalean kostuak murriztea onuragarria da.</span>
	~<span lang\="DE">Oro har,\nenpresaburuen eta langileen ikuspegiak bat datoz; batzuek nahiz besteek ohartu\ndute mekanizazioa prozesu onuragarria dela enpresarentzat, heren bat murrizten\nbaitu erabili beharreko langile-kopurua. </span>#<span lang\="DE">Bai,\nzifra zuzena da, baina lantegietako langileak ez dira horrekin ados egongo,\nberen lanpostuak defendatzen saiatuko dira.</span>
}


// question: 2374  name: IIIT8
::IIIT8::[html]<p><span lang\="EU">Testu honetan, kapital inbertituaren eta Britainia Handiko industria hedatzearen\narteko lotura aurkituko duzue. Arretaz irakurri, eta, ondoren, aukeratu\nerantzun zuzena\:</span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="EU">«XVIII. mendera arte, oso kapital premia txikia zegoen, tailerretan makina\ngutxi erabiltzen zelako. Kapitalak, orduan, lurrean edo itsas merkataritzan\nerabiltzen ziren (...). Industria-enpresa askoren jatorrian kapital-ekarpena\ndago, banakakoa edo familiakoa, balio gutxikoa, baina nahikoa (...). Urteko mozkinak\naldizka berrinbertitzen ziren, eta joera horrek azaltzen du kapitalaren\ngehikuntza azkarra, negozio oparoek bultzatuta, jakina (...). Badirudi\nBritainia Handiko industriak berak finantzatu zituela, funtsean, bere aldaketak\n(...). </span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="EU">Hala ere, autonomia hori ez da erabatekoa, eta, bereziki, kanpo-merkataritzaren\neragina oso garrantzitsua da, bai negoziotik datozen kapitalen ekarpenagatik,\nbai esportazioek inbertsioen olatuen sorreran duten zereginagatik».</span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="EU">C. Föhlen. <i>Industria-iraultza</i>.</span><span lang\="EU"></span></p>{
	=<span lang\="DE">Britainia\nHandiko kanpo-merkataritzak eta, zalantzarik gabe, kolonietakoak, zeregin garrantzitsua\nizan zuten inbertsioen aurrerapena azaltzeko.</span>
	~<span lang\="DE">Estatuko\nkontsumoa, barne-merkatua, nahikoa izan zen salmenta ziurrek industrian\neragindako inbertsioak erakartzeko. </span>#<span lang\="DE">Barne-merkatua,\nzalantzarik gabe, funtsezko zutabea izan zen, baina ekoizpen mekanizatu handia\nerosiko zuen kanpo-merkatu indartsurik gabe, lantegien produktibitatea\nhanditzeko inbertsioak saldu gabeko izakin handiak baino ez zituen lortuko,\neta, beraz, hondamena.</span>
	~<span lang\="DE">Mozkinak\nberrinbertitzea, lantegien produktibitatea hobetzeko logika kapitalistaren\naurka doa, merkatuan lehiatzeko gaitasuna murrizten duelako. </span>#<span lang\="DE">Ez al da\nalderantziz gertatuko? Etengabeko hobekuntzetan inbertitzea funtsezkoa izango\nda oso lehiakorra den merkatu batean geldirik ez geratzeko.</span>
	~<span lang\="DE">Banakako\nkapital txikien ekarpena ez zen nahikoa izan lehen inbertsio-ahalegin horretan;\nBritainia Handiak ez zuen balizko inbertitzailerik negozio horiek egiteko.</span>#<span lang\="DE">Ez da\nhorrela; lehenik eta behin, kontuan izan behar duzu Britainia Handia itsas\nmerkataritzara ohitutako nazioa zela, eta merkataritza horrek kapitalak sortu\nzituela; baina, gainera, mozkinak makinerian eta mekanizazioan asmakuntza\nberriak agertu ahala inbertitzeko estrategia nahiko egokia izan zen lehen fasean.</span>
	~<span lang\="DE">Britainia\nHandia uhartea izatea oztopo handia izan zen merkataritza garatzeko, eta,\nhortaz, uhartearen garapen industriala atzeratu egin zen. </span>#<span lang\="DE">Baina,\nez al zen industrializatu zen lehen herrialdea izan? Izan ere, isolamendu\ngeografikoak itsas kanpo-merkataritzaren premia areagotu egin zuen garai\ngoiztiarretatik, eta Erresumaren lehentasun bihurtu zen Aro Modernoaz geroztik.</span>
}


// question: 2375  name: IIIT9
::IIIT9::[html]<p><span lang\="EU">Testu honetan, Industria-Iraultzaren eta aldaketa demografikoen arteko\nlotura azalduko da. Arretaz irakurri, eta, ondoren, hautatu baieztapen okerrak\:</span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="EU">«Badirudi zentzuzkoa dela pentsatzea, 1740tik aurrera, ekoizpena handitu\ngabe, biztanleriaren hazkundea heriotza-tasaren gorakadaren ondorioz, hots, bizi-mailaren\njaitsieraren ondorioz geldiarazi zela. Badirudi, halaber, biztanleriaren\nhazkunderik gabe (...), Industria Iraultza atzeratu egin zela eskulan\nfaltagatik (...). Era berean, badirudi Industria Iraultzak eragindako\nenplegu-aukeren gorakadak jendea ezkontzera eta familiak eratzera bultzatu\nzuela, iraganean baino gazteago, eta batez besteko bizi-itxaropenak areagotu\nzituela».</span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="EU">Deane, P. <i>Lehen industria-iraultza</i>. Euskaratuta.</span><span lang\="EU"></span></p>{
	~%33.33333%<span lang\="DE">Lan-baldintza\nkaskarrek eragindako heriotza-tasa handiak industriaren garapen osoa eragotzi\nzuen, industriak ez baitzuen behar adinako eskulanik. </span>#<span lang\="DE">Egia da\norduko langileen lan-baldintzak oso gogorrak zirela –hurrengo unitatean arreta\nhandiagoz aztertuko dugun bezala–, baina ekoizpenak gora egiteak, oro har, eta\nnekazaritzakoak bereziki, balantza positiboa orekatzea eta bizi-itxaropena luzatzea\neta biztanleria ugaritzea lortu zuen.</span>
	~%33.33333%<span lang\="DE">Industria\nIraultzak atzeratu egin zuen ezkontzeko adina, eta, beraz, ugalkortasun-tasa\nmurriztu zuen, mekanizazioaren ondorioz eskulana kontratatzea gero eta\nalferrikakoa izan baitzen. </span>#<span lang\="DE">Izan\nere, langileek hori deitoratzen bazuten ere, ez zen horrela izan. Egia da\nmakinek produktibitatea handitzen dutela, eta ekoizpen-kantitate bera lortzeko\nez dela hainbeste eskulan behar, baina produktuen prezioak murriztea erabaki\nzen, merkatu handiago batera iristeko eta gehiago saltzeko. Horregatik, fabrikak\nugaritu ziren, eta eskulana erakartzeko efektua oso handia izan zen; gazteek,\nberaz, laster emantzipatzen ziren.</span>
	~%33.33333%<span lang\="DE">Bizi-itxaropena\nmurriztu izanak ez zion ugalkortasun-tasari eragin; izan ere, bikoteak gazte ezkontzen\nziren, baina gazteago hiltzen ziren, eta, beraz, biztanleriak ez zuen gora egin.\n</span>#<span lang\="DE">Kontua\nez da hori; bizi-itxaropena pixkanaka hobetzen joango da, aurreko atalean\naipatu ditugun aldaketa batzuengatik\: elikadura hobea, higienea, botikak, eta,\nberaz, biztanleriak gora egingo du. Horixe da trantsizio demografikoaren\nfuntsezko aldia.</span>
	~<span lang\="DE">Lan-baldintzak\nkaskarrak izan arren –batez ere, industria prozesuaren hasieran–, industria-iraultzari\nez ezik, iraultza demografikoari eta nekazaritza-iraultzari ere esker, biztanleriak\ngora egin zuen eta lantegiek behar adina eskulan berenganatu zuten.</span>
}


// question: 2234  name: IRK Q12
::IRK Q12::[html]<p></p><p><span lang\="EU"></span></p><p><span lang\="EU">XVIII. mendearen amaieran Ingalaterran\nizandako egoera demografikoaren arabera, zein dira kontzeptu zuzenak?</span><span lang\="EU"></span></p><br><p></p>{
	~%12.5%<p><span lang\="EU">Bizi-itxaropen\nluzeagoa&nbsp;&nbsp;</span><br></p>
	~%12.5%<p></p><p><span lang\="EU">Haurren heriotza-tasa txikiagoa</span></p><br><p></p>
	~%12.5%<p></p><p><span lang\="EU">Botika\nhobeak eta elikagaiak eskuratzea</span><br></p><br><p></p>
	~%12.5%<p></p><p><span lang\="EU">Gazte\nezkontzea</span><br></p><br><p></p>
	~%12.5%<p></p><p><span lang\="EU">Antisortze-metodorik\nez</span><br></p><br><p></p>
	~%12.5%<p><span lang\="EU"><span lang\="EU">Nekazari-exodoa</span></span></p>
	~%12.5%<p></p><p><span lang\="EU">Biztanleria gaztea</span></p><br><p></p>
	~%12.5%<p></p><p><span lang\="EU">Leherketa demografikoa</span></p><br><p></p>
	~%-16.66667%<p><span lang\="EU"><span lang\="EU">Biztanleria\nbere sorlekuan harrapatuta</span> </span><br></p>#<p><span lang\="EU"><span lang\="EU">Ez;\nnekazaritza-iraultzaren aldaketak zirela bide, migrazioak areagotu ziren.</span></span><br></p>
	~%-16.66667%<span lang\="EU">Antisortze-metodoak\neskuratzea </span>#<span lang\="EU">Ez;\njaiotza-tasak oso altu iraungo du. Izan ere, XX. mendera arte ez zen\nantisorgailuen erabilera hedatu.</span>
	~%-16.66667%<p><span lang\="EU">Ezkontza atzeratuak </span><br></p>#<span lang\="EU">Kontrakoa\ngertatu zen\: lana hiri-eremuetan errazago aurkitzen zenez, ezkontzak are\ngazteago planifikatzen ziren.</span>
	~%-16.66667%<p><span lang\="EU">Bizi-itxaropena laburragoa </span><br></p>#<span lang\="EU">Nahiz\neta hasieran kostatu, bizi-itxaropena luzatzen hasi zen. Higienearen,\nelikaduraren, eta medikuntzaren aurrerapenen ondorioz, umeen heriotza-tasa\njaitsi zen, eta jaitsiera horrek eragin itzela izan zuen kontzeptu horretan.</span>
	~%-16.66667%<p><span lang\="EU">Haurren heriotza-tasa altuagoa </span><br></p>#<span lang\="EU">Kontrakoa\nizan zen, baxuagoa. Higienearen, elikaduraren, eta medikuntzaren aurrerapenen\nondorioz, umeen heriotza-tasa jaitsi zen, eta jaitsiera horrek eragin itzela\nizan zuen bizi-itxaropenaren luzapenean.</span>
	~%-16.66667%<p><span lang\="EU">Hazkunde naturala negatiboa </span><br></p>#<span lang\="EU">Positiboa\nizan zen\: jaiotza-tasa altua bada eta heriotza-tasa jaisten bada, hazkunde\nnaturala gertatuko da.</span>
}


// question: 2246  name: IRK Q15
::IRK Q15::[html]<p></p><p><span style\="font-size\: 0.9375rem;">Aurreko galderaren testua irakurri eta ulertu ondoren (demografiari buruzkoa),\nzein esaldik azaltzen du hobekien testuaren zentzua?</span></p><br><p></p>{
	=<span lang\="EU">Gaixotasunak\neta pandemiak oraindik badaude ere, ezin dugu alderatu gure gizartearen\njarduteko gaitasuna Antzinako Erregimenekoarekin.</span>
	~<span lang\="EU">Historiaren\ngorabeherak gorabehera, ahultasun bera izaten jarraitzen dugu gaixotasun eta\npandemien eraginaren aurrean. </span>#<span lang\="EU">Hori\nzehaztu beharko genuke\: gaixotasunak eta birusak egon badaude, zalantzarik\ngabe, baina higieneari eta, oro har, elikadurari eta komunikazioari buruz\nditugun medikuntza-ezagutzek nabarmen aldatu dute egun horiei aurre egiteko\ndugun gaitasuna.</span>
	~<span lang\="EU">Higieneari,\nkomunikazioari, nutrizioari eta medikuntzari buruzko aurrerapen historikoek,\nAro Modernoko Europa suntsitu zuten pandemia larriak deuseztatzea lortu dute. </span>#<span lang\="EU">Ez.\nGaixotasun horien aurrean erantzun eraginkorragoa lortu dugu, baina\ngaurkotasunak erakusten digun bezala, gaixotasunak hor daude oraindik.</span>
	~<span lang\="EU">Covid-19a\ngaixotasuna areagotu izanak agertu du nutrizioa, higienea eta medikuntza\nhobetzea funtsean alferrikakoa dela. </span>#<span lang\="EU">Ez,\nez, ez! Anima zaitez! Aurrerapen horiek askoz ere posizio hobean jarri gaituzte\ngaixotasuna gainditu edo kontrolatzeko. Ez gara hilezinak, hori argi dago,\nbaina gure egoera ezin dugu alderatu lehengo garaietako biztanleriaren\nbabesgabetasunarekin.</span>
}


// question: 2247  name: IRK Q16
::IRK Q16::[html]<p></p><p><span lang\="EU"></span></p><p><span lang\="EU">Jarraian,\nAdam Smith filosofo eta ekonomilariak 1776an idatzi zuen </span><i><span lang\="EU">Nazioen Aberastasuna</span></i><i><span lang\="EU"> </span></i><span lang\="EU">liburuko\ntestu esanguratsuenetako batzuen esanahia berrikusiko dugu. Arretaz irakurri,\neta aukeratu testuetan agertzen den egoera hobekien azaltzen duen baieztapena\:</span><span lang\="EU"> </span></p>\n\n<p><span lang\="EU">«Ez dugu gure afaria espero harakin, garagardogile edo okinaren\nonginahiagatik, beren interesagatik baizik. (…)</span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="EU">Norbanako bakoitza ahalegintzen da\nbetiere bere kapital ororentzat inbertsiorik onuragarriena aurkitzen. Nabarmena\ndenez, bere mozkinak bultzatzen ditu, eta ez gizartearenak. Hala ere, bere\ninteres propioa lortzera bultzatzen du berez, edo, hobeto esanda, halabeharrez,\nnahiago izatera azken finean gizartearentzat probetxugarriena suertatzen den\ninbertsioa</span><span lang\="EU">»</span><span lang\="EU">.</span></p><br><p></p>{
	=<span lang\="EU">Gizabanako\nbakoitzak berez lortu nahi duen interesa defendatzeak nahitaez gizartearen\nonura dakar.</span>
	~<span lang\="EU">Gizabanako\nbakoitzak berez lortu nahi duen interesa defendatzeak nahitaez dakar\ngizartearen kaltea. </span>#<span lang\="EU">Ez.\nIzan ere, negozio bat funtzionatzeko, interes sozial bati erantzun behar dio,\neta interes indibiduala defendatzea gizartearen arazoei hobeto erantzuteari\nlotuta dago nahitaez.</span>
	~<span lang\="EU">Gizartearen\nonurak lehentasuna izan behar du beti gizabanakoaren interesaren gainetik.</span>#<span lang\="EU">Ez.\nAdam Smithen aburuz, dikotomia hori gezurrezkoa da. Onura soziala eta\nindibiduala eskutik doaz beti.</span>
	~<span lang\="EU">Norbanakoaren\ninteresak eta gizarte-onurak bat egiten dute halabeharrez, estatuak\ngizabanakoak guztion onerako behartzen dituenean bakarrik. </span>#<span lang\="EU">Ez.\nGai horretan ez du estatuak esku hartu behar, norbanakoen onurak eta\ngizartearenak bat egiten dute norbanakoen interesetik abiatuta.</span>
}


// question: 2248  name: IRK Q17
::IRK Q17::[html]<p></p><p><span lang\="EU"></span></p><p><span lang\="EU">Jarraitu </span><span lang\="EU">Adam Smithen t</span><span lang\="EU">estua irakurtzen. Ondoren, aukeratu\nharen ideiak hobekin azaltzen duen baieztapena\:</span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="EU">«</span><span lang\="EU">Baina,\nbere probetxurako bakarrik erabiltzen du gizon batek bere kapitala industriaren\nalde; beraz, etekin gehien emango dion industrian erabiltzen saiatuko da, bere\nproduktuak balio gehiena izan dezan, edota ahalik eta dirurik gehien edo beste\nondasun batzuen kopururik handienaren truke. Zeregin horretan, beste kasu\naskotan bezala, "esku ikusezin" batek gidatzen du bere asmotik kanpo\nzegoen helburu bat lor dezan. Eta hori ez da okerrena gizartearentzat.\nNorberaren interesa bilatzean, gizonak gizarte osoarena lortzen du; askotan,\ngizartearena bilatzen duenean baino gehiago</span><span lang\="EU">».</span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="EU">ADAM SMITH, <i>Nazioen aberastasuna, </i>1776.</span><span lang\="EU"></span></p><p><span lang\="EU"></span><i><span lang\="EU"></span></i></p><br><p></p>{
	=<span lang\="EU">Smithek\naipatzen duen "esku ikusezina" eskaintza-eskarien legea da; onura\ngehiago lortzeko, ekintzailearen ahaleginak egokitzen dituena.</span>
	~<span lang\="EU">Smithek\naipatzen duen "esku ikusezina" protekzionismoa da; onura gehiago\nlortzeko, ekintzailearen ahaleginak estatuarenekin egokitzen dituena. </span>#<span lang\="EU">Ez.\nAdam Smith ez legoke horrekin ados egongo. Smithenn aburuz, ekintzaileak ahalik\neta etekinik handiena aterako dio eskaintza-eskarien legeari; hau da, merkatua\nmodu ikusezinean arautzen duen lege horri; ondorioz, estatuak zergen bidez esku\nhartzea ez litzateke komenigarria izango.</span>
	~<span lang\="EU">Smithek&nbsp; aipatzen duen "esku ikusezina"\nestatuaren eskua da; onura gehiago lortzeko, ekintzailearen ahaleginak\negokitzen dituena. </span>#<span lang\="EU">Ez.\nAdam Smithen ustez, estatuak ez du esku hartu behar. Norbanakoaren interesa\nlortu nahi izateak arautuko ditu eskaintza eta eskaria, lehiakorragoa izan\ndadin; ez estatuak, modu artifizial batean.</span>
	~<span lang\="EU">Smithek&nbsp; aipatzen duen "esku ikusezina"\ngremioen eskua da; onura gehiago lortzeko, ekintzailearen ahaleginak egokitzen\ndituena. </span>#<span lang\="EU">Ez.\nAdam Smithek uste du gremioak erakunde zaharkituak direla eta oztopoa direla\nmerkatu libre eta lehiakor batean norberaren etekina bilatzeko.</span>
}


// question: 2249  name: IRK Q18
::IRK Q18::[html]<p></p><p><span lang\="EU"><!--[if !supportAnnotations]-->\n\n<script language\="JavaScript"><!--\nfunction msoCommentShow(anchor_id, com_id)\n\{\n	if(msoBrowserCheck()) \n		\{\n		c \= document.all(com_id);\n		a \= document.all(anchor_id);\n		if (null !\= c && null \=\= c.length && null !\= a && null \=\= a.length)\n			\{\n			var cw \= c.offsetWidth;\n			var ch \= c.offsetHeight;\n			var aw \= a.offsetWidth;\n			var ah \= a.offsetHeight;\n			var x  \= a.offsetLeft;\n			var y  \= a.offsetTop;\n			var el \= a;\n			while (el.tagName !\= "BODY") \n				\{\n				el \= el.offsetParent;\n				x \= x + el.offsetLeft;\n				y \= y + el.offsetTop;\n				\}\n			var bw \= document.body.clientWidth;\n			var bh \= document.body.clientHeight;\n			var bsl \= document.body.scrollLeft;\n			var bst \= document.body.scrollTop;\n			if (x + cw + ah / 2 > bw + bsl && x + aw - ah / 2 - cw >\= bsl ) \n				\{ c.style.left \= x + aw - ah / 2 - cw; \}\n			else \n				\{ c.style.left \= x + ah / 2; \}\n			if (y + ch + ah / 2 > bh + bst && y + ah / 2 - ch >\= bst ) \n				\{ c.style.top \= y + ah / 2 - ch; \}\n			else \n				\{ c.style.top \= y + ah / 2; \}\n			c.style.visibility \= "visible";\n\}	\}	\}\nfunction msoCommentHide(com_id) \n\{\n	if(msoBrowserCheck())\n		\{\n		c \= document.all(com_id);\n		if (null !\= c && null \=\= c.length)\n		\{\n		c.style.visibility \= "hidden";\n		c.style.left \= -1000;\n		c.style.top \= -1000;\n		\} \} \n\}\nfunction msoBrowserCheck()\n\{\n	ms \= navigator.appVersion.indexOf("MSIE");\n	vers \= navigator.appVersion.substring(ms + 5, ms + 6);\n	ie4 \= (ms > 0) && (parseInt(vers) >\= 4);\n	return ie4;\n\}\nif (msoBrowserCheck())\n\{\n	document.styleSheets.dynCom.addRule(".msocomanchor","background\: infobackground");\n	document.styleSheets.dynCom.addRule(".msocomoff","display\: none");\n	document.styleSheets.dynCom.addRule(".msocomtxt","visibility\: hidden");\n	document.styleSheets.dynCom.addRule(".msocomtxt","position\: absolute");\n	document.styleSheets.dynCom.addRule(".msocomtxt","top\: -1000");\n	document.styleSheets.dynCom.addRule(".msocomtxt","left\: -1000");\n	document.styleSheets.dynCom.addRule(".msocomtxt","width\: 33%");\n	document.styleSheets.dynCom.addRule(".msocomtxt","background\: infobackground");\n	document.styleSheets.dynCom.addRule(".msocomtxt","color\: infotext");\n	document.styleSheets.dynCom.addRule(".msocomtxt","border-top\: 1pt solid threedlightshadow");\n	document.styleSheets.dynCom.addRule(".msocomtxt","border-right\: 2pt solid threedshadow");\n	document.styleSheets.dynCom.addRule(".msocomtxt","border-bottom\: 2pt solid threedshadow");\n	document.styleSheets.dynCom.addRule(".msocomtxt","border-left\: 1pt solid threedlightshadow");\n	document.styleSheets.dynCom.addRule(".msocomtxt","padding\: 3pt 3pt 3pt 3pt");\n	document.styleSheets.dynCom.addRule(".msocomtxt","z-index\: 100");\n\}\n// --></script>\n<!--[endif]-->\n\n\n\n\n\n\n\n</span></p><p><span lang\="EU">Hurrengo\ngrafikoek erakusten dute\nbiztanleriaren hazkundearen eboluzioa azken 2000 urteetan. Esan zein den grafiko\nhauen artean biztanleriaren <a>hazkunde demografiko hori ondoen adierazten duena\:</a></span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<div><!--[if !supportAnnotations]-->\n\n<hr align\="left" size\="1" width\="33%">\n\n<!--[endif]-->\n\n<div><!--[if !supportAnnotations]-->\n\n<div id\="_com_1" language\="JavaScript" onmouseover\="msoCommentShow('_anchor_1','_com_1')" onmouseout\="msoCommentHide('_com_1')"><!--[endif]--><!--[if !supportAnnotations]--><a name\="_msocom_1"></a><!--[endif]-->\n\n<p>&nbsp;<!--[if !supportAnnotations]--><a href\="\#_msoanchor_1">[MU1]</a><!--[endif]-->Poner\nlos gráficos en euskera</p>\n\n<!--[if !supportAnnotations]--></div>\n\n<!--[endif]--></div>\n\n</div><p></p><p><span lang\="EU"><b>GRAFIKOA ALDATU BEHAR DA&nbsp;</b></span></p><img src\="https\://marianhistoria.gnomio.com/brokenfile.php\#/5/user/draft/710800282/pop%20growth.png" alt\="pop growth"><br><p></p>{
	=<span lang\="EU">Lehengoa\nda, populazioaren hazkundea erakusten duelako modu jarraituan eta urte-tarteen\narabera.</span>
	~<span lang\="EU">Bigarrena da, zeren mota honetako grafikoetan handienetik\nbaxuenera ordenatzen baita. </span>#<span lang\="EU">Ez du zentzurik forma horrek. Izan ere,\nurte-eskalak behera egin behar du, eta askoz hobea da lerro bat erabiltzea\nharreman aurreratuak erakusteko.</span>
	~<p><span lang\="EU">Hirugarrena da, azpiko eskalan dauden adin-tarte\nezberdinak lerro berean banatzeko aukera ematen digulako. </span><br></p>#<p><span lang\="EU">Hori da arazoa, milurteko batek 8 urtek baino\nespazio gehiago behar du, grafikoa ez da proportzionala.</span><br></p>
	~<span lang\="EU">Onena laugarrena da, gaur egun biztanleriaren\nportzentajea handiagoa dela argi erakusten duelako. </span>#<span lang\="EU">Bai, populazioa handiagoa da, baina hau ez da\nehuneko bat, edo zerbaiten zati bat; gehitzen ari den fenomeno batekin lotzen\nda, ez bere barruko banaketa zehatzarekin; beraz, aldatu hau.</span>
}


// question: 2250  name: IRK Q19
::IRK Q19::[html]<span lang\="EU">Zalantzarik\ngabe, nekazaritzako hobekuntzek zerikusi handia izan zuten biztanleriaren\nbiziraupena hobetzeko. Erreminta hobeak izateak eta lehen nekazaritza-makinak\nagertzeak, patata eta artoa bezalako labore berriak hartzeak eta abarrek,\neragin handia izan zuten nutrizio hobe horretan. Hobekuntza horietako bat\nNorfolk konderrian garatu zen, eta hortik datorkio izena\: Norfolk sistema edo\nlaboreen lau urteko errotazio-sistema. Hurrengo irudian sistema horren garapena\nagertzen da. Irakur itzazu jarraian dituzun esaldiak eta aukeratu ezazu Norfolk\nsistema behar bezala deskribatzen duena\:</span>{
	=<span lang\="EU">Norfolk\nsistemak giza kontsumorako landareak (garia, garagarra, oloa, lekaleak) beste\nbazka batzuekin (arbiak, hirusta) tartekatzen ditu, eta horrela lurra hobeto aprobetxatzen\ndu eta dieta dibertsifikatzen du.</span>
	~<span lang\="EU">Norfolk sistemak ahalbidetzen du lortutako\nproduktuak dibertsifikatzea\: garia garagardoa egiteko, ogia egiteko garagarra,\nanimalientzako arbiak eta tuberkuluak eta lekaleren bat. </span>#<span lang\="EU">Irakurri arretaz\: garagardoa egiteko garia?\nGariaz irina eta ogia egin dezakezu, eta garagarra erabil ditzakegu garagardoa\nlortzeko, besteak beste. Bide batez, badakizu ingeles ohitura dela garagardo\nberoa hartzea? Izan ere, arrautzekin eta azukrearekin nahastuta hartzen zen,\npontxe gisa.</span>
	~<span lang\="EU">Norfolk sistemaren ordez, gizakien eta animalien\nkontsumorako landareak txandakatzen dituen laboreen lau urteko txandakatzea\nezarriko da. </span>#<p><span lang\="EU">Harrapatu zaitugu! Horixe da Norfolk sistema!</span><br></p>
	~<span lang\="EU">Norfolk sistemak lugorria lurraren laurden\nbatera murriztea ahalbidetuko du, hirusta eta beste bazka-landare batzuk\nlandatuz heren batean utzi beharrean. </span>#<span lang\="EU">Baina, orduan, lugorria al da hori? Landare\nhoriekin ganadua elikatzen da, eta libre bazkatzetik (Enclosure Acts gogoratu)\nukuiluan egotera igaroko da. Hori ez da lugorria, baizik eta elikadura orokorra\neta lur guztiaren aprobetxamendua hobetzeko modu oso eraginkorra</span>
}


// question: 2274  name: IRK Q210
::IRK Q210::[html]<p></p><p><span lang\="EU"></span></p><p><span lang\="EU">Eskema honetan, Ingalaterrako\nparlamentarismoaren ereduaren funtzionamendua aurkeztuko dizugu laburbildurik.\nAukeratu sistema hori egoki azaltzen duten esaldiak\:</span><span lang\="EU"></span></p><p></p><p><br></p><br><p></p>{
	~%50%<span lang\="EU">Burgesiak,\njabeek eta negozio-gizonek sistema politikoan parte har zezaten lortu zuen\nsistema parlamentarioak, Komunen Ganberan ordezkatuta.</span>
	~%50%<span lang\="EU">Errege-erreginei,\nmonarkia parlamentarioaren sistema horren arabera, botere betearazlea dagokie,\neta ministroak izendatzen dituzte; hala ere, legegintza-boterean badute zer\nesanik\: Parlamentuko Lord-en Ganberako&nbsp;\nlord-ak izendatzeko eskumena dute.</span>
	~%-33.33333%<span lang\="EU">XVIII.\nmendeko Ingalaterrako parlamentarismoa, Aro Modernoan jatorria duen demokrazia\neredu onenetako bat zen. </span>#<p><span lang\="EU">Ez,\n<i>Bill of Rights,</i> Eskubideen gaineko Deklarazioa, eta botere-banaketa\nizateak ez du esan nahi eredu demokratikoa zenik. Errege-erreginen botereak\nneurriz gainekoak ziren orduan ere, eta herritarren partaidetza, oso urria</span><br></p>
	~%-33.33333%<span lang\="EU">Ingalaterrako\nparlamentarismoa hainbat erakunderen arteko –monarkia, parlamentua eta\njustizia-auzitegiak– botere-banaketa zorrotzaren lehen eredua da. </span>#<span lang\="EU">Ez,\nereduari ongi erreparatuz gero, ohartuko gara erregeak parlamentuaren nahiko\nkontrola zuela Lord-en Ganberaren bitartez; beraz, ezin dugu botere-banaketa\nperfektuaz hitz egin.</span>
	~%-33.33333%<span lang\="EU">Ingalaterrako\nparlamentarismoa nazio osoak gobernuan duen parte-hartzearen eredua da,\nsufragioaren bitartez. </span>#<span lang\="EU">Ez,\nnazio osoa ez dago sufragioaren barruan. Errolda-sufragioaz ari garenean, muga\nbat jartzen zaio boto-emaileari jabetza-mailaren arabera; kasu horretan,\nbiztanleriaren % 15 inguruk bozka dezake. Sufragio unibertsala oso urrun dago\noraindik\: gizonezkoena, XIX. mendean zehar lortuko da, eta, emakumezkoena, XX.\nmendearen hasieran.</span>
}


// question: 2253  name: IRK Q22
::IRK Q22::[html]<span lang\="EU">Ekonomia-garapenaren\nmunduko funtsezko erakundeetako bat bankua da. Baieztapen hori kontuan hartuta,\naukeratu Ingalaterrako Bankuaren jatorria eta lehen etapak hobekien\nazaltzen&nbsp; dituen testua\:</span>{
	=<span lang\="EU">Jatorri\npribatuko bankua da, zeinaren bidez, partaidetza-sozietate mota batek ekiteko\nbehar diren funtsak lortzen dituen. </span>#<span lang\="EU">Hala\nda. Dirutzaren jatorria, galeoi hondoratu bat berreskuratzeko inbertitzaile\nbatzuek eratu zuten enpresa bateratu bat zen, William Phips buru zuena; enpresa\nhorretan bildutako dirutza nagusia William Patersonena zen, eta hortaz,\nsozietate horren eragile nagusia izan zen.</span>
	~<span lang\="EU">Banku\nbat da, dirutzen gordailu handia izateko asmoa duena, jatorriz bezala. </span>#<span lang\="EU">Izan\nere, Ingalaterrako Bankuak dirutza baten bilaketa izan zuen jatorri, hots,\nEspainiako galeoi baten altxorraren bila aritu izana; baina ez zen dirutzen\ngordetegia bakarrik izan nahi, eta sortu zenetik, mailegua funtsezko\njardueretako bat izan zen. Banku modernoago horrek, gainera, zeregin gogotsua\nizan zuen enpresak sustatzen.</span>
	~<p><span lang\="EU"><span lang\="EU">Erresuma\nBatuko monarkiak sortutako banku publikoa izan zen, itsas burgesiaren negozioak\nerrazteko. </span></span><br></p>#<span lang\="EU">Itsas\nenpresekin oso lotuta zegoen, baina erakunde pribatua izan zen, hainbat inbertitzaileren\nekintzailetzaren bidez garatu zena, horiek uste baitzuten oso negozio\ninteresgarria izan zitekeela. 1946. urtera arte ez zen banku publiko bihurtu.</span>
	~<span lang\="EU">William\nPhipsek sortutako banku pribatua izan zen, eta erakundea sortzean lortutako\ndirutza guztia inbertitu zuen. </span>#<span lang\="EU">William\nPhips izan zen, zalantzarik gabe, eragilea. Karibeko ontzi-hondar bat\nberreskuratzeko proposamena izan zuen abiaburu, baina eginkizun horrentzat\nfinantzazioa lortu ondoren, protagonista William Paterson izan zen;\ngaleoiarekin ere aberastu zen, beste batzuk bezala, eta irabazitakoa banku\npribatu hori eratzeko berrinbertitu zuen.</span>
}


// question: 2276  name: IRK Q22
::IRK Q22::[html]<p><span lang\="EU">Industriaurreko aldian ehunen\nsorkuntzari eraginez garatuko den sistemetako bat <i>domestic system</i> da.\nAukeratu baieztapen hori zuzen azaltzen duten esaldiak\:</span><span lang\="EU"></span></p>{
	~%33.33333%<span lang\="EU">Hasiera\nbatean, <i>domestic system</i> delakoa langile berriak espezializatzen hasiko\nda, nekazaritza-eremutik kanpoko lanetan.</span>
	~%33.33333%<i><span lang\="EU">Domestic\nsystem</span></i><span lang\="EU">-ak\nmesede egin zien merkatariei, ehunak gremioekin baino prezio hobean lortzen\nbaitzituzten, baita nekazariei ere, diru-sarrera urriak hobetzeko aukera ematen\nbaitzitzaien.</span>
	~%33.33333%<i><span lang\="EU">Domestic\nsystem</span></i><span lang\="EU">-a\nlehiarako izaeraren eta Adam Smithek bultzatzen zuen etekina bilatzearen isla\nda.</span>
	~%-33.33333%<p><span lang\="EU">Gremioek\n<i>domestic system</i>-a antolatzen zuten, lanez gainezka zeudelako.</span><br></p>#<span lang\="EU">Ez.\nSistema horretan merkatariak eta nekazariak inplikatu ziren, gremioen boterea\neta haien eskakizunak saihesteko asmoz.</span>
	~%-33.33333%<span lang\="EU">Nekazariek\nnekazaritza-lana alde batera utzi zuten, ehungintzaren bidez mozkin gehiago\nlortzen zutelako. </span>#<span lang\="EU">Ez.\nElkarren osagarri ziren lanak; izan ere, nekazariek nekazaritzan lan egiten\njarraitzen zuten, eta aparteko diru-sarrerak irabazten zituzten “etxeko\nsistema”ren eskutik.</span>
	~%-33.33333%<i><span lang\="EU">Domestic\nsystem</span></i><span lang\="EU">-aren\neraginez, Ingalaterrako herrietan lantegi txikiak sortu ziren. </span>#<span lang\="EU">Ez.\nLana etxean egiten zen, eta ez zen lantegirik sortu.</span>
}


// question: 2254  name: IRK Q23
::IRK Q23::[html]<p><span lang\="EU">Produktibitatea\: zerbait sortzeko\nerabilitako denboraren eta baliabideen arteko erlazioa, eta hortik lortutakoa\netekina da. Britainia Handian, XVIII. mendean, produktibitatearen ikuspena\nikaragarri aldatu zuen zerbait gertatu zen. Faktore-konbinazio batek\nulertaraziko digu zergatik Erresuma Batuan, eta zergatik une horretan. Markatu\nkausa zuzenak\:</span><span lang\="EU"></span></p>{
	~%33.33333%<span lang\="EU">Merkataritza\ntradizioa zen britainiar isolatuentzat; itsasbide eta portu nagusiak\nkontrolatzen zituzten.</span>
	~%33.33333%<span lang\="EU">Lurrun-makina\n(James Watt) bezalako asmakizun berriak aplikatzeak posible egin zuen\nproduktibitatea modu masiboan handitzen zuten makina berriak agertzea.</span>
	~%33.33333%<span lang\="EU">Finantza-sistema\nsendoa (moneta, bankua) beharrezkoa zen produkzio-modu industrial berri batean\ninbertitzeko.</span>
	~%-33.33333%<p><span lang\="EU"><span lang\="EU">Populazioa\nhazten ari zen (jaiotza-tasa/heriotza-tasa). </span></span><br></p>#<span lang\="EU">Gogoratu,\npopulazioaren hazkunde naturalaz ari izan garenean, bi tasa horietatik zeinek\negon behar duen altuago.</span>
	~%-33.33333%<span lang\="EU">Elikagai-kopurua\nhanditu egin zen kolonietatik ekartzen ziren produktuengatik. </span>#<span lang\="EU">Ez.\nHain bidaia luzea iraun zezaketen produktuak ematen zituzten koloniek, hala\nnola kotoia edo azukrea, baina lehen aldi horretan, ezohiko janaria izan\nzitekeen; nekazaritza iraultza landa-mugetan gertatu zen, beren produktuak\nekoizteko moduarekin.</span>
	~%-33.33333%<span lang\="EU">Absolutismoa\npiztuta egon arren, erregeak despota ilustratu bat balitz bezala jokatu zuen,\neta mendekoentzat politika ekonomiko onak garatu zituen. </span>#<span lang\="EU">Ez.\nGogoan izan Britainia Handiko monarkia parlamentarioa izan zela esparru liberal\nbatean egon zen lehenengo herrialdea. Ezin dugu esan sistema demokratikoa\nzenik, baina burgesek bidea aurkitu zuten nahi zuten esparru ekonomikoa\ngaratzeko.</span>
}


// question: 2277  name: IRK Q23
::IRK Q23::[html]<p></p><p><span lang\="EU">Ingalaterrak nabarmen garatu zituen\nontzigintza eta merkataritza, eta garaile izan zen hasieratik. Erabaki hauetako\nzein esaldi den zuzena\:</span><span lang\="EU"></span></p><br><p></p>{
	~%33.33333%<span lang\="EU">Aro\nModernoa baino lehenagotik ere, ingelesen esklusibotasuna beren nazioaren merkataritza\nbultzatu zuten legeetan zetzan.</span>
	~%33.33333%<span lang\="EU">XVII.\nmendearen amaierarako, negozio kolonialaren esklusibotasuna gehiago indartzea\nzen Nabigazio Akten helburua, hots, Ipar Amerikako merkataritza merkatari\ningelesentzat soilik izan zedin.</span>
	~%33.33333%<span lang\="EU">Britainiar\nkolonietako merkataritzaren gaineko gehiegizko kontrolak eta kolonia horiek\nParlamentuan ordezkatuta ez egoteak, hamahiru koloniak independentzia\naldarrikatzea eragin zuten 1776an.</span>#<span lang\="EU">Hala\nizan zen. Paper tinbredunaren arazoarekin eta Bostongo tearen matxinadarekin piztu\nziren buruhausteak,&nbsp; eta, 1776an,\nIndependentzia Adierazpenarekin lehertu ziren, George Washington, Thomas\nJefferson eta John Adamsen eskutik.</span>
	~%-33.33333%<i><span lang\="EU">Bill\nof Rights</span></i><span lang\="EU">\nidatzi eta sistema parlamentarioa indartu ondoren, merkatari ingelesek\nmerkataritza kolonialaren esklusibotasuna galdu zuten. </span>#<span lang\="EU">Ez.\nAre gehiago indartu zuten. Burgesia Parlamentuan sartzeak irmoago ezarri zituen\ninteres horiek.</span>
	~%-33.33333%<span lang\="EU">Burgesiak\nez zuen aurkitu Koroan merkataritza kolonialaren nagusitasuna sendotzen zuen\nerakundea. </span>#<span lang\="EU">Ez.\nIngalaterrako monarkiak hasieratik babestu zuen merkataritza desorekatu hori,\nnazioarentzat hain onuragarria zena.</span>
	~%-33.33333%<span lang\="EU">Atlantikoko\nibilbide triangeluarra merkataritza ulertzeko modu bat izan zen; ahalik eta\nonurarik handiena lortu nahi zuen, eskubide naturalen errespetuan oinarritzen\nzen eta monarkia parlamentarioaren berezko balioak betetzen zituen. </span>#<span lang\="EU">Esklabotzaz\nari garenean, eskubide naturalen errespetua ahalik eta modu bortitzenean\ndesagertzen da. Ingelesen eskubide naturalak errespetatzeaz ari ziren, ez\nafrikarrenak.</span>
}


// question: 2269  name: IRK Q25
::IRK Q25::[html]<p></p><p><span lang\="EU"></span></p><p><span lang\="EU">Aurreko\ntestuan irakurri duzunez, William Phipsen bizitzako abenturak ezagutzea merezi\ndu. Aukeratu Phipsen biografia hobekien azaltzen duen baieztapena\:</span></p><br><p></p>{
	=<span lang\="EU">Pertsona\nospetsu horrek egoeretara egokitzeko zuen gaitasuna oraindik ere beharrezkoa da\negungo gizartean ekintzailetzari ekiteko.</span>
	~<span lang\="EU">Phipsen\nbizitza, ezin dugu, oro har, ekintzailetza kontzeptuaren barruan sartu;\nespedizioetan, altxor bila ibili zenean, bakarrik arriskatu baitzuen bere\nkapitala eta beste batzuena. </span>#<span lang\="EU">Ez\nda egia. Gogoan izan, lehenik ontziola bat sortu zuela –suntsitu ziotena– eta,\ngainera, ekintzailetza enpresa-ikuspegi batetik soilik ulertzea, kontzeptua\nerdizka uztea dela. Ekintzailetza, berez, jarrera bat da, bilaketa bat, eta,\nzalantzarik gabe, Phips da horren eredu.</span>
	~<span lang\="EU">Bizitzan\nzehar, William Phipsek bere esku izango du Montesquieuren botere-banaketaren\naraberako hiru botere klasikoen jarduna\: militarra, berearazlea eta judiziala\nedo epaitzekoa. </span>#<span lang\="EU">Montesquieuren\nbotere-banaketaren teoriaren barruan al dago botere militarra? Ez, legegilea,\nbetearazlea eta judiziala daude. Phipsek, gobernari bezala, botere berearazlea\negikaritu zuen; nolabait, judizialean parte hartu zuen Salemgo Sorginen kasuan\nizandako inplikazioagatik; baina, ez zuen legegintzan parte hartu. Izan ere,\ngogoratzen baduzu, kolonietako biztanleek ez zuten Parlamentuan parte hartzeko\neskubiderik.</span>
	~<span lang\="EU">William\nPhipsen bizitzak erakusten du hezkuntza kaltegarria izan daitekeela negozioetan\nedo bizitzan arrakasta izateko. </span>#<span lang\="EU">William\nPhipsek, eskolagabea bazen ere, hainbat egikizun eta erronkatan arrakasta lortu\nizanak ez du esan nahi hezkuntzak berak kalte egin zionik. Are gehiago\: esan\ndezakegu, hezkuntzaren helburua dela trebetasunak garatzeko eta gizartea\nhobetzeko gai diren herritarrak prestatzea. Zalantzarik gabe, Phipsek,\nletragabea bazen ere, berezko trebetasun nabarmenak izan zituen, baita gaitasun\nhoriek garatzeko adimen itzela ere. Hezkuntzak aukera ematen digu gaitasun\nhoriek gauzatzeko, proba-testuinguru babestuagoen barruan.</span>
}


// question: 2270  name: IRK Q26
::IRK Q26::[html]<p><span lang\="EU">Irakurri\nAdam Smithen <i>Nazioen aberastasuna</i> liburutik atera den testu hau.\nOndoren, aukeratu esaldi hauetan, estatuak, teorialari horren arabera, egin\nbeharko lituzkeen jarduketak\: </span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="EU">«Negozio-askatasunaren sistemaren arabera, estatu subiranoak hiru betebehar\nnagusi baino ez ditu, eta horietaz arduratu behar da\: lehena, gizartea\nindarkeriatik eta beste gizarte burujabe batzuen inbasioetatik babestea;\nbigarrena, errepublikaren bidegabekeria eta zapalkuntzatik babestea beste\nedozein herritarren aurrean, eta justizia bidezkoa egitea herritarren artean;\neta hirugarrena, obra eta establezimendu publiko jakin batzuk sortzea eta\nmantentzea, baina ez partikular baten edo batzuen intereserako, gizarte\nguztiaren intereserako baizik; eta horiek egikaritzeak nazioko organismo\norokorraren gastuak soberan saritzen baditu ere, sari horrek ez luke inoiz\npartikular baten inbertsioa ordainduko</span><span lang\="EU">».</span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="EU">Adam Smith, </span><i><span lang\="EU">Nazioen aberastasuna</span></i><span lang\="EU">,\n1776.</span><span lang\="EU"></span></p>{
	~%25%<span lang\="EU">Estatuaren\nbetebeharra da komunikatzeko aukera ematen duten portu eta errepideak jardunean\nedukitzea.</span>
	~%25%<span lang\="EU">Estatuaren\nbetebeharra da jarduera ekonomikoa garatu ahal izateko merkatuak eta biltegiak\neraikitzea.</span>
	~%25%<span lang\="EU">Estatuaren\nbetebeharra da ordena publikoa eta segurtasuna bermatzea polizia-kidego baten\nedo antzeko baten bidez.</span>
	~%25%<span lang\="EU">Estatuaren\nbetebeharra da legea zehaztuko duten justizia-auzitegi inpartzialak ezartzea.</span>
	~%-25%<p><span lang\="EU"><span lang\="EU">Estatuaren\nbetebeharra da biztanleei doako hezkuntza bermatzea. </span></span><br></p>#<span lang\="EU">Ez.\nAdam Smithek estatuari egozten dizkion zeregin urrien artean ez dago oinarrizko\ngizarte-zerbitzuak eskaintzea. Kapitalismo garbiagoaren bilakaera hori, Adam Smithen\nliberalismo ekonomikoaren teorian azaldu dena, jarrera bilakatuko da, XIX.\nmendearen amaieratik XX. mendearen erdialdera “ongizate-estatua” formulara\niritsi arte. Horietan, estatuak zergak biltzeko ahalmena handitzen du,\naberastasuna birbanatzeko, gizarte-zerbitzuak sortzeko eta herritar guztiei\nongizatea eta babesa emateko.</span>
	~%-25%<span lang\="EU">Estatuaren\nbetebeharra da herritar guztiak artatuko dituen osasun-sare publiko bat\nmantentzea. </span>#<span lang\="EU">Ez.\nAdam Smithek estatuari egozten dizkion zeregin urrien artean ez dago oinarrizko\ngizarte-zerbitzuak eskaintzea. Kapitalismo garbiagoaren bilakaera hori, Adam\nSmithen liberalismo ekonomikoaren teorian azaldu dena, jarrera bilakatuko da,\nXIX. mendearen amaieratik XX. mendearen erdialdera “ongizate-estatua” formulara\niritsi arte. Horietan, Estatuak zergak biltzeko ahalmena handitzen du,\naberastasuna birbanatzeko, gizarte-zerbitzuak sortzeko eta herritar guztiei\nongizatea eta babesa emateko.</span>
	~%-25%<span lang\="EU">Estatuaren\nbetebeharra da erretiratzeko adinean daudenen pentsio duinak berrikustea. </span>#<p><span lang\="EU">Ez.\nAdam Smithek estatuari egozten dizkion zeregin urrien artean ez dago oinarrizko\ngizarte-zerbitzuak eskaintzea. Kapitalismo garbiagoaren bilakaera hori, Adam\nSmithen liberalismo ekonomikoaren teorian azaldu dena, jarrera bilakatuko da,\nXIX. mendearen amaieratik XX. mendearen erdialdera “ongizate-estatua” formulara\niritsi arte. Horietan, Estatuak zergak biltzeko ahalmena handitzen du,\naberastasuna birbanatzeko, gizarte-zerbitzuak sortzeko eta herritar guztiei\nongizatea eta babesa emateko.</span><br></p>
	~%-25%<span lang\="EU">Estatuaren\nbetebeharra da laguntzak eta sorospena eskaintzea enpleguan eta egoera ahulean\ndauden pertsonei. </span>#<span lang\="EU">Ez.\nAdam Smithek estatuari egozten dizkion funtzio urrien artean ez dago oinarrizko\ngizarte-zerbitzuak eskaintzea. Kapitalismo garbiagoaren bilakaera hori, Adam\nSmithen liberalismo ekonomikoaren teorian azaldu dena, jarrera bilakatuko da,\nXIX. mendearen amaieratik XX. mendearen erdialdera “ongizate-estatua” formulara\niritsi arte. Horietan, Estatuak zergak biltzeko ahalmena handitzen du,\naberastasuna birbanatzeko, gizarte-zerbitzuak sortzeko eta herritar guztiei\nongizatea eta babesa emateko.</span>
}


// question: 2271  name: IRK Q27
::IRK Q27::[html]<p></p><p><span lang\="EU"></span></p><p><span lang\="EU">Arretaz\nirakurri John Lockek jabetzari eta lanari buruz idatzi zuen testu-sorta hau.\nOndoren, erabaki zein esaldik ez duen filosofo horren pentsaera behar bezala azaltzen\:</span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="EU">«Tabakoa edo azukre-kanabera landatu den lur-akre baten, garia edo\ngaragarra erein den lur-akre baten eta laborerik gabeko jabetza komuneko lur\nberaren akre baten artean dagoen aldea zein den ikusten duen edonork aurkituko\ndu lanaren bidez lortutako hobekuntza dela balioaren zatirik handiena. (…) Lana\nda, beraz, lurrari baliorik gehiena ematen diona, eta ez hori gabe. Horri zor\ndizkiogu produktu baliagarri gehienak\: gari-akre horretako lastoak, zahiak eta\nogiak, emankorra ez den lur-akre baten biderkadura baino gehiago balio baitute,\neta lanaren emaitza dira. </span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="EU">(…) Bere lurrak inguratzen dituenak eta bizitzeko hamar akreetatik naturari\nutzitako ehundik baino erosotasun gehiago lortzen duenak, benetan laurogeita\nhamar akre oparitzen dizkio gizadiari. Orain, bere hamar akreko lanak ehun\njabetza komuneko emaitza osatuko luketen hornidurak ematen baitizkio. </span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="EU">(…) Izan ere, gizon aske bat beste baten zerbitzari bihurtzen da, jasoko\nduen ordainketaren truke ematen duen zerbitzua denbora-tarte jakin batean\nsalduta; eta horrek, eskuarki, bere jaunaren familiaren barruan jartzen duen\narren, eta horren diziplina arruntaren pean, jaunari aldi baterako botere bat\nbesterik ez dio ematen, eta ez bere artean egindako kontratuak jasotzen duena\nbaino handiagoa</span><span lang\="EU">».</span><span lang\="EU"></span></p>\n\n<p><span lang\="EU">JOHN LOCKE, </span><i><span lang\="EU">Gobernaketa zibilari buruzko bi\ntratatu</span></i><span lang\="EU">, 1660-1662. </span><span lang\="EU"></span></p><span lang\="EU"></span><br><p></p>{
	=<span lang\="EU">Gizakiak\nbere ahaleginarekin zuzenean landu ditzakeen ondasunek osatzen dute soilik\njabetza. </span>#<span lang\="EU">Ez.\nNahitaez, jabetza pilatu egin daiteke, eta, hori ustiatzeko, akordio baten\nbidez ordaindutako beste batzuen lana behar daiteke.</span>
	~<span lang\="EU">Ondoriozta\ndezakegu arrakastaz ustiatutako jabetzak norberari eta gizarteari onura\ndakarkiela. </span>#<span lang\="EU">Lockek\ndio, adibidez, itxituren bidez –<i>Enclosure Acts</i> direlakoak gogorarazten\nditu–, aberastasun gehiago sortzen dela; pilaketa horrek gizarte osoari eragin\nona dakarkio, elikagai gehiago sortzen baitu.</span>
	~<span lang\="EU">Lana\nda jabetzaren jatorria, baina beste batzuen jabetza handitzeko ere alokatu\ndaiteke. </span>#<span lang\="EU">Horrela\nda. Lockeren aburuz, lehen fase batean, lanak jabetza-eskubidea sortzen du,\nbaina denborak aurrera egin ahala eta jabetza horiek pilatu ahala, lana\nbaliagarria izan daiteke soldata bat beste bati lagatzeko eta jabearen\nondasunak handitzeko ere.</span>
	~<span lang\="EU">Jabetza\npribatuaren jatorria norberaren lanean dago, baina jabetza horrek, denboraren\npoderioz, zuzenbidez gehiago har dezake. </span>#<span lang\="EU">Horrela\nda. Lanak sortutako lehenengo jabetza familiara pasatzen da, familia-kide\nberrien lanarekin batera handitzen da; hau da, ustiapen egoki batekin handitzen\nda.</span>
}


// question: 2272  name: IRK Q28
::IRK Q28::[html]<p></p><p></p><p><span lang\="EU">Ingalaterrako azken mendeetako populazio-hazkundea eta\ntrantsizio demografikoaren teoria azaltzen duten grafiko hauen arabera, zein da\nerlazio zuzena populazio-hazkundearen faserik indartsuena azaltzeko?</span></p><br><p></p>{
	=<p><span lang\="EU">Jaiotza-tasa\naltua, heriotza-tasa baxua, bilakaera natural altua, Trantsizio demografikoaren\nteoriaren bigarren fasea.</span><br></p>
	~<p><span lang\="EU">Jaiotza tasa altua, Heriotza tasa altua,\nBilakaera Naturala altua, trantsizio demografikoaren teoriaren bigarren fasea. </span><br></p>#<p><span lang\="EU"><span lang\="EU">Heriotzak gora egiten badu, ez du populazio\nhazkunderik izango.</span></span><br></p>
	~<span lang\="EU">Jaiotza-tasa baxua, heriotza-tasa baxua, bilakaera\nnatural altua, trantsizio demografikoaren teoriaren bigarren fasea. </span>#<span lang\="EU">Jaiotza eta heriotza-tasa baxuak oso egoera\nmodernoa adierazten dute, gaur egun herrialde garatuenetan gertatzen ari dena\nbiztanleriaren hazkunde motelaren ondorioz; hori laugarren fasea da teoria\ndemografikoan</span>
	~<span lang\="EU">Jaiotza-tasa baxua, heriotza-tasa baxua, bilakaera\nnatural baxua, trantsizio demografikoaren teoriaren laugarren fasea. </span>#<span lang\="EU">Tasa baxu horiek mundu garatuaren asetasun\nmoderno bati lotuta egongo lirateke, eta kontrazepzioa eta bizi-itxaropen altua\nhorren adierazle dira.</span>
	~<p><span lang\="EU">Jaiotza-tasa altua, heriotza-tasa baxua, bilakaera\nnatural baxua, trantsizio demografikoaren teoriaren bigarren fasea.</span><br></p>#<span lang\="EU">Ez, trantsizio demografikoaren hazkunde naturala\nda altua, jaiotza eta heriotzaren erlazioagatik.</span>
	~<span lang\="EU">Jaiotza-tasa altua, heriotza-tasa baxua, bilakaera\nnatural altua, trantsizio demografikoaren teoriaren lehenengo fasea. </span>#<span lang\="EU">Ez, trantsizio demografikoaren teoriaren\nlehenengo fasean heriotza eta jaiotza tasak oso altuak ziren, ondorioz, ez\nzegoen hazkunde handirik. Hauxe zen Antzinako Erregimenean hedatu zen egoera\ndemografikoa.</span>
}


// question: 2273  name: IRK Q29
::IRK Q29::[html]<p></p><p><span lang\="EU"></span></p><p><span lang\="EU">Jarraian, mapa bat ikusiko duzu. Mapa\nhorretan, Ingalaterrako merkataritza transatlantikoan garatu ziren\nmerkataritza-bideak, produktuak eta mugimenduak agertuko dira, baita ozeanoko\ntriangeluaren beste portu batzuk ere. Aukeratu esaldi okerrak\:</span><span lang\="EU"></span></p><p></p><p><br></p><br><p></p>{
	~%33.33333%<span lang\="EU">Liberalismoa\ngaratu izanak merkataritza arduratsua bermatu zion eskubide naturalen ideiari.</span>#<span lang\="EU">Ez,\nesklabotza eta eskubide naturalak kontrajarriak dira. Merkataritza-bide horiek,\nesklaboekin egindako merkataritza barne hartzen dute</span>
	~%33.33333%<span lang\="EU">Gaur\negun, globalizazioaren testuinguruko merkataritzak, goitik behera aldatu du\nhorren erabilera, eta lan-baldintza egokiak mundu osoan daude eskuragarri. </span>#<span lang\="EU">Tamalez,\nhori ez da egia. Esklabutza legez debekatua dago, baina horrek ez du esan nahi\nAfrikako edo Asiako zenbait herrialdetan eta Hego Amerikako zenbait lekutan\nesklabutzak jokaera bera duenik.</span>
	~%33.33333%<p><span lang\="EU">Afrikatik\nkolonietarako merkataritza lan-indarrean espezializatuta zegoen, langile eta\nesklabo behartuak zituen oinarri; Ameriketako koloniek independentzia\naldarrikatu ondoren, esklabotzaren bidegabekeria amaitu egin zen. </span><br></p>#<p><span lang\="EU"><span lang\="EU">Benetan,\nIndependentziaren Aldarrikapena egundoko agiria da, eskubide naturalen eta\nliberalismoaren muina goraipatzen duena; baina, badirudi izaera hori ez zela\nbeltz kolorera hedatu.</span></span><br></p>
	~<span lang\="EU">Merkataritza\ntransatlantikoak triangelu bat eratu zuen\: Britainia Handiak Afrikatik eta,\nbatez ere, kolonietatik ekartzen zituen produktu gordin merkeei onura ateratzen\nzien, eta, ondoren, lehengai haiekin, produktu garestiak fabrikatu eta saltzen\nzituen.</span>
	~<span lang\="EU">Ipar\nAmerikako kolonietatik ekartzen ziren lehengaiak (tabakoa, arroza, kotoia)\nesklabutzan oinarritutako merkataritza arrakastatsua izan zen (lana\nmerke-merkea zen); izan ere, herrialdea kapitalizatu zuen, ondoren, industrian\ninbertitzeko. </span>#<span lang\="EU">Bai,\nfamilia askok etekina atera zioten esklabotzan oinarritutako lanari eta plantazioei,\neta, lortutako kapitalarekin, Ameriketako Estatu Batuen industrializazioa\npartzialki gauzatu zen.</span>
	~<p><span lang\="EU">Britainia\nHandiak bere “isolatze-egoera” modu esanguratsuan erabili zuen\: lehengo\nkoloniekin izandako kontaktuak berreskuratu, lehengaiak lortu eta saltoki handi\nbat aurkitzeko erabili ziren ibilbideak. Izan ere, britainiarrak izan ziren\nmerkataritza "globalki" pentsatzen hasi ziren lehenak.</span><br></p>
}


// question: 2292  name: IRK Q35
::IRK Q35::[html]<p></p><p><span lang\="EU"></span></p><p><span lang\="DE">Liberalismo ekonomiko klasikoaren gurasoetako bat David\nRicardo da. Ekonomialari honen obrako paragrafo batzuk aukeratu dizkizuegu.\nLehenengo biak soldaten teoriari buruzkoak dira, eta hirugarrena abantaila\nkonparatiboaren teoriari buruzkoa.Irakurri arretaz eta hautatu esaldi hauen\nartetik bere pentsamendua irudikatzen dutenak\: </span></p>\n\n<p><span lang\="DE">"Horrelakoxeak dira, bada, soldatak arautzen dituzten\neta edozein komunitateko gehiengo zabalaren zoriona gobernatzen duten legeak.\nGainerako kontratu guztiak bezala, soldatak merkatuaren lehia leial eta\naskearen mende utzi behar dira, eta inoiz ez dira legegilearen esku-hartzearen\nmende jarri behar. (…) </span></p>\n\n<p><span lang\="DE">Pobreen aurrean independentziaren balioa azpimarratzen zuen,\nerakusten baitzien ez zutela izan behar bizitza ateratzeko karitate sistematikoa,\nbaizik eta beren ahaleginekin, eta zuhurtzia eta aurreikuspena ez direla\nalferrikako bertuteak eta eragozpenak, pixkanaka hurbiltzen ari gara Estatu\nsendoagoa eta osasuntsuago batera. (…) </span></p>\n\n<p><span lang\="DE">Gure zereala landu beharrean, edo langilearentzat beharrezkoak\ndiren ehunak eta beste gauza batzuk egin beharrean, merkatu berri bat aurkitzen\nbadugu, merkeagoak diren merkatuez hornitu ahal izateko, soldatek behera egingo\ndute eta mozkinek gora. (…) </span></p>\n\n<p><span lang\="DE">Truke-sistema erabat librean, herrialde bakoitzak bere\nkapitala eta lana erabakiko ditu, noski, berarentzat onuragarrienak diren\nekoizpenetan. Baina abantaila indibiduala lortzeko asmo hori erabat lotuta dago\nmultzoaren egokitasun orokorrarekin. Industria suspertuz, asmakuntza sarituz\neta naturak emandako ahalmen bereziak ahalik eta modu eraginkorrenean erabiliz,\nlana ahalik eta efizientzia eta ekonomia handienarekin banatzen da; eta, aldi\nberean, ondasunen guztizko kopurua handituz, ongizate orokorra zabaltzen da eta\nmundu zibilizatuko herri guztiei interes eta trukearen lotura komunarekin\nlotzen da ". </span></p>\n\n<p><span lang\="DE">David Ricardo, Ekonomia politikoaren eta tributazioaren\nprintzipioak, 1817</span></p><br><p></p>{
	~%25%Abantaila\nkonparatiboaren teoriak nazio bakoitzaren espezializazioa errazten du\nlehiakorrena izan daitekeen produktuan.#Hori\nizango litzateke kontua, mugak irekitzea eta nazio bakoitza espezializatzea\nirabazi-marjina hobea duten produktuak esportatzen.
	~%25%Lehia-abantailari buruzko teoriak inbertsiogileen alde egingo du, ez nahitaez\nlangilearen alde, soldatari dagokionez.#Hala\nda, lana merkeago lor badaiteke horrela egingo da, lehentasuna duen legea onura\nindibidual handiena bilatzea da.
	~%25%David\nRicardoren teoriak argi eta garbi defendatzen ditu "mundu\nzibilizatuaren" interesak, beste errealitate batzuk kontuan hartu gabe.#Azken batean,\nargi eta garbi aipatzen ditu mundu zibilizatuaren interesak, hau da, badago\nbeste mundu ez-zibilizatu bat, interes propioa bilatzeak ez dirudien hain\nlegitimoa.
	~%25%David\nRicardok uste du lan-merkatua merkatu orokorraren printzipio berberei lotutako\nerakundea dela.#Hala\nda, estatuak ez ditu gutxieneko batzuk arautu behar, ahalegin pertsonalerako\ngaitasuna baizik. Teoriko horrek gutxieneko soldata batzuen alde egingo du,\nugalketa eta iraupena ahalbidetzeko, baina ez gehiago.
	~%-33.33333%David\nRicardok uste du Estatuaren esku-hartzea beharrezkoa dela langileen artean\npobrezia ezabatuko duten soldata duinak ziurtatzeko.#Ez,\nkontrakoaren alde egiten du, lan-merkatuaren erabateko askatasunaren alde, ahaleginak\negitera bultzatuko duena. Erabateko askatasun horrek ondorio negatiboak izango\nal ditu? Ikusiko dugu Estatuak esku hartu beharko duela azkenean, lan-merkatuan\nerabateko askatasuna sortzen ari zen hondamen izugarrien aurrean.
	~%-33.33333%Ondoriozta\ndezakegu David Ricardo ez dagoela ados Adam Smithekin soldatei eta merkatu\nlibreari dagokienez.#Alderantziz,\nbi ekonomialariek merkatuaren erabateko askatasuna defendatzen dute prezioak\neta soldatak Estatuaren esku-hartzerik gabe arautzeko.
	~%-33.33333%<p>Abantaila\nkonparatiboaren teoriak berekin ekarri behar du protekzionismoa\nkanpo-merkataritzan, beste herrialde batzuen inportazioak saihesteko.<br></p>#Ez. &nbsp;Aitzitik, librekanbismo ideiarekin batera doa\nerabat. Ez luke ezertarako balioko nazio batek produktu jakin bati dagokionez\nduen abantaila konparatiboak, mugako zergek produktuaren balioa hain lehiakorra\nez den beste batekin parekatuko balute.
}


// question: 2293  name: IRK Q36
::IRK Q36::[html]<p></p><p></p><p><span lang\="EU">David Ricardo beste teoriko baten, T.R. Malthusen,\noinarrien mireslea izan zen. Hautatu honako baieztapen hauetatik 11. David\nRicardo, beste teoriko baten, T.R. Malthusen, oinarrien mireslea izan zen. Hautatu\nhonako baieztapen hauetatik zuzen deskribatzen dutenak honen pentsaera\:</span></p>\n\n<p><span lang\="EU">"<i>Mundu lanpetu batean jaiotako gizon batek,\njustizian eska diezazkiekeen biziraupenerako bideak gurasoengandik lortu ezin\nbaditu, eta gizarteak bere lana ezertarako behar ez badu, ez du mantenua\neskatzeko eskubiderik, eta, egia esan, sobera dago.</i></span></p>\n\n<p><i><span lang\="EU">Ez dago estalkirik naturako oturuntza\nhandian, eta naturak berak joateko agintzen dio, eta laster beteko du agindu\nhori, baldin eta gizonak ezin badu oturuntzarako gonbidaturen baten errukira jo.\nGizabanakoak apur bat estutzen badira hari lekua uzteko, laster beste sarkin\nbatzuk agertuko dira mesede berberak eskatuz. Mundu guztiarentzako elikagaiak\ndaudela jakiteak hainbat postulatzailez betetzen du aretoa. Festaren ordena eta\nharmonia asaldatu egiten dira, lehen nagusi zen ugaritasuna eskas bihurtzen da,\neta mahaikideen alaitasuna barreiatu egiten da</span></i><span lang\="EU"> ".</span></p>\n\n<p><span lang\="EU">T.R. MALTHUS, <i>Biztanleriaren printzipioari buruzko\nsaiakera</i>, 1798</span></p><br><p></p>{
	~%50%<span lang\="EU">Errukia\neta karitatea ez dira ugalketaren gehiegikeria konpentsatzeko irtenbide bat. </span>#<span lang\="EU">Horrela\nikusten du Malthusek; hain aberatsak ez direnen ugalketa kontrolatu behar da,\npobrezia ezin baita konpondu abiadura berean ondasun gehiago sortuz.</span>
	~%50%<span lang\="EU">Idazki\nhorretatik ondoriozta dezakegu Malthusek sistemaren sostenguaren giltzarri gisa\njaiotza-tasaren kontrola ikusten duela. </span>#<span lang\="EU">Hori\nda\: politika malthusianoek jaiotza-tasaren kontrola azpimarratzen dute,\nbiztanleriaren hazkundea murrizteko modu gisa eta hazkunde horrek baliabideena\ngainditzen ez duela.</span>
	~%-25%<span lang\="EU">Idazki\nhorretatik ondoriozta dezakegu Malthusek hilkortasun-tasa murriztea ikusten\nduela sistemaren sostenguaren giltzarritzat. </span>#<span lang\="EU">Ez,\nhori ez da oso malthusianoa, biztanleriaren hazkunde-erritmoa murriztu behar\nbaitugu. Heriotza-tasak behera egiten badu, biztanleria osatzen duten pertsonen\nkopuruak gora egiten du</span>
	~%-25%<span lang\="EU">Aberatsenen\nbetebeharra da gutxien dutenei laguntzea gizartea orekatzeko. </span>#<span lang\="EU">Ez,\nMalthusek argi utzi du aberastasuna banatzen hasten bada, gertatuko den gauza\nbakarra dela denak pobreak izango direla. Hori al da benetan?</span>
	~%-25%<span lang\="EU">Gehiegizko\npopulazioa konpentsatzeko, eskura dauden ondasunen banaketa orekatu behar da. </span>#<span lang\="EU">Ez,\npopulazioa elikagaien ekoizpena baino azkarrago handituko delako, eta horrek\npobrezia sortuko duelako.</span>
	~%-25%<p><span lang\="EU">Gure\nmunduak, gaur egun, Malthusen teoria egiaztatzen du\: ez dago baliabiderik\nguztiontzat. </span><br></p>#<p><span lang\="EU"><span lang\="EU">Beno…\nez dago hain argi; zein da arazoa, baliabideak edo banaketa?</span></span><br></p>
}


// question: 2294  name: IRK Q37
::IRK Q37::[html]<p></p><p></p><p><span lang\="EU">Hona hemen John Stuart Mill filosofoaren testuak. Horiek\nguztiak irakurriz gero, Stuart Millen pentsamenduaren norabide nagusia ulertuko\nduzu; beraz, hautatu proposatzen dizkizugun albisteen artean ondoen uztartzen\ndirenak haren teoriekin\:</span></p>\n\n<p><span lang\="EU">"<i>Gizon bertutetsua, bertutea lantzeko bere interesa\nalde batera utzi duena, bakarrik da gai gizartea hobetzeko lan egiteko, eta\nahalik eta jende gehienari zoriona sortzeko. (…)</i></span></p>\n\n<p><i><span lang\="EU">"Hobe da gizaki asegabea izatea\ntxerri asea baino; hobe da Sokrates asegabea izatea zoro asea baino. Eta\nergelari edo txerriari beste iritzi bat ematen badiote, arazoaren aurpegi\nbakarra ezagutzen dutelako da. Konparazioko beste kideak bi aldeak ezagutzen\nditu.</span></i><span lang\="EU"> "</span></p>\n\n<p><span lang\="EU">JOHN\nSTUART MILL, <i>Utilitarismoa</i>, 1863</span></p>\n\n<p><span lang\="EU">"<i>Hala ere, espero da elkartzeko modua, gizadiak\nhobetzen jarraitzen badu, ez dela nagusi den kapitalista baten eta\nadministrazioan ahotsik ez duen herri baten artean, baizik eta langileen beren\narteko elkarketa, berdintasunari dagokionez; izan ere, langile horiek\nkolektiboki dute beren eragiketak egiteko kapitala, eta beren kabuz hautatu diren\ngerenteen pean lan egiten dute. (…)</i></span></p>\n\n<p><i><span lang\="EU">Lurrak bere atseginaren zati handi bat\ngaldu behar badu, aberastasunaren eta biztanleriaren gehikuntza mugagabeak\nhartatik erauziko lituzkeen gauzei zor diena, populazio handiago baina ez\nhobeago edo zoriontsuago bati eusteko xede hutsarekin, zinez, etorkizunaren\nonerako, egonkor egotearekin langileak konformatuko direla espero dut, beharrak\nhorretara behartu baino askoz lehenago.”</span></i></p>\n\n<p><span lang\="EU">JOHN STUART MILL, <i>Ekonomia politikoaren printzipioak\:\ngizarte-filosofian dituen aplikazioetako batzuekin</i>, 1848</span></p>\n\n<p><span lang\="EU"><br>\n"<i>Sexu bat beste batearen mende jartzea\nez da zuzena berez, eta gaur egun giza garapenerako oztopo nagusietako bat da;\neta hori berdintasun perfektuaren printzipioak ordezkatu behar du, alde bateko\nbotere edo pribilegiorik eta bestean desabantailarik onartu gabe</i>".</span></p>\n\n<p><span lang\="EU">JOHN STUART MILL, <i>Emakumeen mendetasuna</i>, 1869</span></p><br><p></p>{
	~%50%<span lang\="EU">Euskal\nmugimendu kooperatibista 1950eko hamarkadan hasi zen Arrasaten,\nmakina-erremintaren sektorean espezializatutako langileen elkartearekin.</span>
	~%50%<span lang\="EU">Gobernuak\nberdintasun-ikuskaritzak ezarriko dizkie enpresei, genero-legean aurrera\negiteko</span>
	~%-25%<span lang\="EU">Automobilgintza\nez dator bat diesel ibilgailuak murrizteko planekin, 2030erako isurketak\nmurrizteko planaren arabera. </span>#<span lang\="EU">Etorkizunaren\nkontra doala baitirudi, eta horregatik ez da onargarria Stuart Mill-en\nbaliagarritasun-printzipioaren arabera</span>
	~%-25%<span lang\="EU">Kaleratze\nlibrea enpresak berregituratzeko tresna bihurtzen ari da, egiturazko\nlangabezia-tasa handiak sortuz. </span>#<span lang\="EU">Badirudi\nkaleratze askearen ideiak ez duela lekurik zoriontasun orokorraren printzipio\nutilitaristaren barruan. Enpresa-onurak, zentzu horretan, ongizate orokorraren\naurkakoa dirudi, eta horregatik eztabaidatu beharko litzateke gutxienez.</span>
	~%-25%<p><span lang\="EU"><span lang\="EU">Ibexeko\nadministrazio-kontseiluetako emakume zuzendarien kopurua % 16koa da, itundutako\n% 30eko kuotatik urrun. </span></span><br></p>#<span lang\="EU">Zerbait\negin beharko da, berdintasun perfektuaren printzipioa nagusitu behar baita.</span>
	~%-25%<p><span lang\="EU">Txerri-haragiaren\nprezioa gero eta hobea da merkatuan; txerriarekin, beraz, pozik daude. </span><br></p>#<span lang\="EU">Benetan\nari da Stuart Mill honetaz, txerrien pozaz?</span>
}


// question: 2295  name: IRK Q38
::IRK Q38::[html]<p><span lang\="EU">Grafiko honek Malthusen aldagaiak\nirudikatzen ditu, biztanleriaren eta baliabideen arteko erlazioa adierazita.\nHautatu kurba zuzen azaltzen duten esaldiak\:</span><span lang\="EU"></span></p>{
	~%50%<span lang\="EU">Malthusen\nhondamendiak baliabideen eta biztanleriaren arteko erlazio larria erakusten du,\nbiztanleriaren hazkundea azkarragoa delako.</span><br>
	~%50%<span lang\="EU">Malthusen\nteoria ezin da erabat baieztatu; baliabideak ekitate handiagoz banatuko balira,\nhondamendia saihestu ahal izango litzateke.</span>
	~%-33.33333%<span lang\="EU">Nekazaritza-iraultza\ngertatzen ari den mundu bat irudikatzen du grafikoak, baina leherketa\ndemografikoaren faserik bizienaren barruan, eta, beraz, ez da nahikoa\nbiztanleria elikatzeko. </span>#<span lang\="EU">Egia\nda. Malthusek populazioaren hazkundeari buruz hau aurreikusi du\:\njaiotza-tasaren kontrolik gabe, gainpopulazioak baliabideak gaindituko ditu\nmodu katastrofiko batean.</span>
	~%-33.33333%<span lang\="EU">Kurbak\npopulazio aritmetikoaren eta baliabide esponentzialen hazkundea adierazten du,\neta horrek, oro har, malthusiar hondamendiaren hasiera adierazten duen\ntalka-puntu bat amaitzen du. </span>#<p><span lang\="EU">Ez.\nBiztanleriaren hazkundea esponentziala da, azkarragoa; baliabideena, aldiz,\naritmetikoa, motelagoa.</span><br></p>
	~%-33.33333%<span lang\="EU">Kurbak\npopulazio esponentzialaren eta baliabide aritmetikoen hazkundea adierazten du,\neta horrek malthusiar hondamendia gertatzeko aukera deuseztatzen du. </span>#<span lang\="EU">Alderantziz\ngertatzen da\: bien arteko talkak malthusiar hondamendia sortzen du ezinbestean,\nbaliabideak biztanleentzat nahikoak ez diren unea, alegia.</span>
}